Egzekucja w lesie
Rodziny Polaków z Wolnego Miasta Gdańska, zamordowanych 22 marca 1940 roku nieopodal obozu Stutthof, o śmierci swoich bliskich dowiedziały się dopiero rok po zakończeniu wojny, dzięki świadkom, którzy wskazali miejsce egzekucji. Po ekshumacji szczątki pomordowanych zostały uroczyście pogrzebane na cmentarzu Ofiar Hitleryzmu na Zaspie 4 kwietnia 1947 roku.
Dziś w miejscu pochówku stoi pomnik “W hołdzie ofiarom - Polonii Gdańskiej”, przypominający 53 nazwiska osób, których dane udało się ustalić (przypominamy je pod tekstem).
Przy pomniku, w sobotę, 22 marca 2025 roku, odbyła się uroczystość upamiętniająca polskich patriotów, którzy stracili życie 85 lat temu. Wydarzenie zgromadziło rodziny ofiar, kombatantów, a także poczty sztandarowe z kilku gdańskich szkół. Wśród uczestników: poseł Jarosław Wałęsa, Emil Rojek, wicewojewoda pomorski, Piotr Kryszewski, dyrektor zarządzający ds. Zielonego Gdańska, Beata Dunajewska, radna sejmiku woj. pomorskiego, oraz radni Miasta Gdańska Andrzej Kowalczys i Marcin Mickun.
Czytaj także: Egzekucja, wojna, siostrzana miłość i pojednanie. Losy córek polskiego działacza z Wolnego Miasta Gdańska
Ostateczna ofiara
Piotr Kryszewski, który zabrał głos w imieniu prezydent Gdańska Aleksandry Dulkiewicz, tak mówił o Wielkim Piątku 1940 roku: - Dokonano egzekucji, która na zawsze zmieniła losy wielu rodzin i całej społeczności polskiej w Gdańsku. Zginęli ludzie tacy jak my - różni wiekiem, pochodzeniem, zawodami, ale połączeni miłością do ojczyzny i wolności - powiedział Piotr Kryszewski m. in. : - Wielki Piątek to dzień, który w naszej tradycji symbolizuje cierpienie, ofiarę i nadzieję na życie wieczne. W lesie pod Stutthofem cierpienie było realne, a ofiara ostateczna. Ale dziś możemy powiedzieć, że ich ofiara nie poszła na marne. Ich walka, ich poświęcenie, ich życie, stały się fundamentem, na którym budujemy naszą wolność i tożsamość.
Piotr Kryszewski podkreślił, że historia bohaterów, który oddano tego dnia hołd, to część dziedzictwa Gdańska: - Niech pamięć o tamtych wydarzeniach będzie dla nas źródłem siły i inspiracji. Niech uczy nas, że naszym obowiązkiem jest dbać o pokój, wolność i godność każdego człowieka.
Oprawa uroczystości odbyła się zgodnie z ceremoniałem wojskowym Sił Zbrojnych RP - z towarzyszeniem wojskowej asysty honorowej, Garnizonu Gdańsk i 7. Pomorskiej Brygady Obrony Terytorialnej. Odczytano apel pamięci, wybrzmiała salwa honorowa. Modlitwę wygłosił ks. prał. płk. Wiesław Okoń, proboszcz rzymskokatolickiej parafii wojskowo-cywilnej pod wezwaniem Matki Odkupiciela we Wrzeszczu.
Czytaj także: Michał Szuca za przywiązanie do Polski oddał życie. Nowa tablica pamięci na Długim Targu
Polscy działacze z Wolnego Miasta Gdańska straceni 22 marca 1940 roku
53 osoby, które zidentyfikowano po wojnie z imienia i nazwiska, to:
- Binnebesel Alfons, ur. 22.04.1904 r., kolejarz;
- Block Alojzy, syn Leona ur. 22.08. 1916 r., praktykant kolejowy;
- Block Leon, ur. 11.04.1887, urzędnik kolejowy;
- Borzyszkowski Edmund, ur. 1904 r., nauczyciel;
- Ciepłuch Feliks, ur. 12.05. 1905 r., nauczyciel;
- Cymorek Rudolf, ur.11.11.1890 r., pracownik Rady Portu i Dróg Wodnych w Gdańsku;
- Czyżewski Mieczysław, ur. 22.01.1885 r., właściciel drukarni i wydawca;
- Dettlaff Edmund, ur. 7.09.1913 r., asystent kolejowy;
- Filarski Bernard, ur. 1.08.1880 r., dr medycyny, stomatolog PKP i Gimnazjum Polskiego w Gdańsku;
- Gauza Józef, ur. 1901 r., nauczyciel;
- Garyantysiewicz Alfons, ur. 14.07.1906 r., referendarz kolejowy;
- Gierszewski Feliks, ur. 1.04.1908 r., pocztylion Poczty Polskiej w Gdańsku;
- Goldmann Stefan, ur. 19.07.1897 r., kupiec, dyrektor Centrali Rolników w Gdańsku;
- Górecki Marian, ur. 21.05. 1903 r., ksiądz, opiekun kaplicy pw. Matki Bożej
Częstochowskiej w Gdańsku Nowym Porcie, prefekt Gimnazjum Polskiego w Gdańsku, beatyfikowany w 1999 r.; - Grabowski Leon Zygmunt, ur. 26.03.1880 r., kontroler ruchu PKP;
- Gregorkiewicz Józef, ur. 3.03.1884 r., starszy asystent kolejowy;
- Grimsmann Zygmunt, ur. 2.05. 1910 r., asystent pocztowy;
- Jesikiewicz Jan, ur. 8.06.1916 r., nauczyciel;
- Jurkiewicz Antoni, ur. 20.11.1895 r., starszy asystent kolejowy;
- Klimkiewicz Teodor, ur. 16.04.1881 r., emerytowany inspektor Poczty Polskiej;
- Knitter Wincenty, ur. 28.01.1898 r., kolejarz;
- Komorowski Bronisław, ur. 28.01.1899 r., ksiądz, proboszcz kościoła p.w. Św. Stanisława BM w Gdańsku – Wrzeszczu, beatyfikowany w 1999 r.;
- Kosznik Paweł, ur. 3.06.1899 r.; inspektor kolejowy;
- Kramer Gustaw, ur. 6.06.1898 r., inżynier elektryk, kupiec;
- Kryn Jan, ur. 4.09.1909 r., asystent Poczty Polskiej w Gdańsku;
- Lange Bogdan, ur. 4.02. 1906 r., adiunkt kolejowy;
- Lendzion Antoni, ur. 10.07.1888 r., działacz związkowy Zjednoczenia Zawodowego Polskiego, poseł do Volkstagu WMG;
- Łysakowski Konrad, ur. 28.12.1893 r., handlowiec, pracownik firmy PAGED w Gdyni;
- Majkowski Jan, ur. 24.08.1893 r. , urzędnik bankowy;
- Mionskowski Augustyn, ur. 18.08.1894 r., pracownik PKP w Gdańsku;
- Młodzieniewski Franciszek, ur. 6.12.1894 r. pracownik Rady Portu i Dróg Wodnych w Gdańsku;
- Muzyk Feliks, ur. 6.03. 1898 r., prokurent banku polsko – brytyjskiego w Gdańsku;
- Nitka Edward, ur. 11.10.1892 r., asystent kolejowy;
- Nitka Brunon, ur. 19.06. 1897, restaurator;
- Ossowski Józef, ur. 20.12.1893 r., starszy asystent kolejowy;
- Papka Alfons, ur. 1.12.1906 r., starszy asystent Poczty Polskiej w Gdańsku;
- Paszota Bolesław, ur. 31.08.1884 r., emerytowany naczelnik Poczty Polskiej w Gdańsku;
- Piasecki Bolesław, ur. 14.07. 1900 r., pracownik cywilny Wydziału Wojskowego Komisariatu Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej w Gdańsku;
- Planeta Juliusz, ur. 4.06.1902 r., Starszy asystent Poczty Polskiej w Gdańsku;
- Pniewski Władysław, ur. 3.02.1893 r., dr filologii polskiej, profesor Gimnazjum Polskiego w Gdańsku;
- Reetz Stanisław, ur. 8.05.1897 r., starszy ekspedient Poczty Polskiej w Gdańsku;
- Sojecki Konrad, ur. 19.02.1890 r., starszy asystent PKP w Gdańsku;
- Suchecki Brunon, ur. 1902 r., nauczyciel w Złotowie;
- Szarski Gustaw, ur. 31.01.1899 r., inspektor celny;
- Szuca Michał, ur. 4.04.1886 r., dr praw, radca finansowy Rady Portu i Dróg Wodnych w Gdańsku;
- Thomas Henryk, ur. 20.09.1898 r., inżynier, pracownik Dyrekcji PKP w Gdańsku;
- Trzebiatowski Leon, ur. 6.04. 1890 r., kolejarz, pracownik PKP w Gdańsku;
- Wesołowski Augustyn, ur. 11.10.1882 r., kupiec, wiceprezes Gminy Polskiej w WMG;
- Wieczorkowski Henryk, ur. 22.06.1886 r., dziennikarz;
- Wika – Czarnowski Anastazy, ur. 30.05.1887 r., emerytowany dyrektor Poczty Polskiej w Gdańsku;
- Witkowski Szymon, ur. 15.09.1878 r., kolejarz;
- Woyda Piotr, ur. 28.09.1877 r., dr praw, wicewojewoda pomorski w l. 1920-1924;
- Ziółkowski Tadeusz, ur. 5.06.1888 r., komandor pilotów w Gdańsku, pracownik Rady
Portu i Dróg Wodnych; - 14 ofiar - nazwiska nieznane
Pierwsza egzekucja była w styczniu 1940 roku
Ofiarami pierwszej zbiorowej egzekucji Polaków z WMG, 11 stycznia 1940 roku, było 22 działaczy Polonii. Byli to:
- Brunon Buczkowski, ur. 28.02.1892 r., asesor kolejowy
- Franciszek Kręcki, ur. 16.04.1883 r., prawnik, bankowiec
- Stanisław Langiewicz, ur. 20.10.1908 r., st. asesor kolejowy
- Bonifacy Łangowski, ur. 5.05.1883 r., prawnik, notariusz
- Antoni Maciejewski, ur. 18.01.1884 r., kolejarz, naczelnik parowozowni
- Jan Masłoch, ur. 27.05.1884 r., st. asystent kolejowy
- Witold Nełkowski, ur. 13.02.1902 r., kolejarz, sekretarz Polskiego Zrzeszenia Pracy
- Kazimierz Ostrowski, ur. 10.02.1880 r., st. asesor kolejowy
- ks. Franciszek Rogaczewski, ur. 23.12.1892 r., proboszcz parafii Chrystusa Króla, od 1999 r. błogosławiony Kościoła katolickiego
- inż. Aleksander Rożankowski, ur. 1884 r., inżynier, radca Rady Portu i Dróg Wodnych
- ks. Władysław Szymański, ur. 05.01.1901 r., duchowny katolicki
- Czesław Tejkowski, ur. 17.11.1899 r., urzędnik bankowy w Banku Polsko-Brytyjskim
- Bernard Tetzlaff, ur. 23.08.1883 r., kolejarz, konduktor PKP
- ks. Bernard Wiecki, ur. 28.02.1884 r., duchowny katolicki
- inż. Jan Zdeb, ur. 22.05.1887 r., komandor podporucznik, inżynier, pracownik polskich instytucji w WMG
- Werner Zielke, ur. 07.07.1894 r., kolejarz
- 6 osób dotąd niezidentyfikowanych
Licznych działaczy polonijnych zamordowano zaraz po wybuchu wojny. Pozostałych uwięziono, a następnie skazano, wraz z pracownikami polskich urzędów Gdańsku, na pobyt w obozach koncentracyjnych KL Sachsenhausen, KL Dachau, KL Sachsenhausen i KL Mauthausen. Grupa zesłanych do obozów liczyła 1800 osób. Niektórych działaczy polonijnych pozostawiono w obozie Stutthof. Przeżyli nieliczni.
NASZA FOTOGALERIA:
