2023 - jak się rozpoczął? Niewesoło, bo w nowy rok instytucje kultury w całej Polsce weszły z nakazem oszczędności (wynikającym z ustawy), spowodowanym rosnącymi cenami prądu. Zimno i "straszno" było też szefom instytucji, gdy głowili się nad swoimi budżetami z powodu szalejącej inflacji, która mogła wysadzić każde założenie. Zapowiadał się więc czas nie tylko wychłodzonych sal koncertowych, ale też podwyżek biletów i potencjalnych blamaży.
Tak się jednak nie stało, ceny biletów do teatrów w Gdańsku, właściwie nie wzrosły, rok obfitował w ciekawe wydarzenia i frekwencyjne rekordy, a zakończył się zmianą i kiełkującą nadzieją. Czy płonną, to się wkrótce okaże, na razie powspominajmy.
V Gdańskie Targi Książki z frekwencyjnym sukcesem: 47 tys. uczestników, tłumy na spotkaniach
REKORDOWA FREKWENCJA
Po covidowych ograniczeniach, ciągnie nas do ludzi. Większość instytucji kultury odzyskuje widzów, przybywają też nowi.
- pierwsze miejsce na frekwencyjnym podium zajęła wystawa jednego z najwybitniejszych i wszechstronnych polskich twórców współczesnych. Wojciech Fangor malował, rysował, rzeźbił, był współtwórcą Polskiej Szkoły Plakatu, jego dzieła na aukcjach osiągają astronomiczne sumy, a wystawa w Muzeum Narodowym w Gdańsku była oblegana. Przedłużono ją nawet o miesiąc, bo do Pałacu Opatów ciągnęły wciąż tłumy, w mediach społecznościowych pojawił się nowy hasztag i setki uśmiechniętych twarzy z Fangorem w tle. Pojawiła się też nadzieja, że sukces tej wystawy stanie się zachętą dla nowych odbiorców do regularnego odwiedzania muzeum. Wystawę “Fangor. Poza obraz” obejrzało od października 2022 do marca 2023 ponad 60 tysięcy osób. W ostatnie dni, chłodne i marcowe, do kasy ustawiała się długa kolejka na zewnątrz pałacu, a wystawę zwiedzało po 2 tysiące osób dziennie.
- blisko 400 tys. osób, (ok. 60 tys. więcej niż rok temu) odwiedziło też (dane z końca września 2023) oddziały Muzeum Gdańska. Początek roku i lato należały do jednych z najbardziej udanych w ponad 50-letniej historii Muzeum Gdańska. - To zasługa wielu ciekawych wystaw czasowych oraz konsekwentnego rozwoju oferty Muzeum Bursztynu - diagnozował Waldemar Ossowski, dyrektor Muzeum Gdańska i coś w tym jest. Wielką popularnością cieszyły się wystawy w Ratuszu Głównego Miasta: Wojciecha Siudmaka, Doroty Nieznalskiej, a na początku grudnia otwarto tu wystawę malarstwa Olgi Boznańskiej. W Muzeum Bursztynu chętnie oglądano Bursztyniarstwo kurpiowskie.
- Gdańskie Targi Książki i 47 tysięcy uczestników. To dotychczas najwyższy wynik frekwencyjny tej imprezy, o jedną trzecią wyższy niż rok temu. Piąta edycja Gdańskich Targów Książki, najważniejszego pomorskiego wydarzenia związanego z literaturą, oferowała w tym roku ponad 80 stoisk, około 100 wystawców i ponad 70 wydarzeń targowych. Tylko w sobotę Europejskie Centrum Solidarności odwiedziło 22,8 tysięcy osób. No i ta atmosfera!
Znamy laureatów Pomorskiej Nagrody Literackiej „Wiatr od morza” 2022
DEBIUTY
Było ich na pewno więcej, ale do moich ulubionych należą:
- wybór Yaroslava Shemeta na funkcję zastępcy dyrektora ds. muzycznych w Operze Bałtyckiej. Zaliczam ten wybór do debiutów dość przekornie, po prostu takiej funkcji artysta jeszcze nie pełnił. Ukraińsko-polski dyrygent jest również kierownikiem artystycznym Orkiestry Symfonicznej Filharmonii Śląskiej i pedagogiem Akademii Muzycznej w Poznaniu. To może nie budzić zdziwienia, jeśli nie dodamy, że jeden najbardziej uznanych dyrygentów młodego pokolenia ma 27 lat. Efekt? Znakomity i do sprawdzenia przy okazji każdej wizyty w Operze Bałtyckiej.
- Jerzy Snakowski debiutujący w roli reżysera operowego. Dyrektor Opery Bałtyckiej zaprosił tego wybitnego znawcę opery i musicalu, twórcy popularyzatorskich programów, autora felietonów i sztuk, do wyreżyserowania “Księżniczki czardasza”. Z nieco już ramotliwej operetki Snakowski wyczarował, wraz z artystami, zabawny, piękny i zmysłowy spektakl o niewątpliwych walorach artystycznych. To był ogromny sukces.
- pierwsza książka i wielki sukces: Wiktoria Bieżuńska i "Przechodząc przez próg, zagwiżdżę". Piękna, mroczna, gęsta proza. Bieżuńska znalazła się w finale tegorocznej Nagrody Nike, "Książki. Magazyn do czytania" umieścił ją na liście 10 najlepszych książek roku, Empik wyróżnił jako jedną z pięciu do nagrody Odkrycia Empiku za rok 2022, Książkę nominowano również do 18. Nagrody Literackiej GDYNIA.
- powstał Przewodnik kulturalny teraz!, który zawiera kompendium wiedzy na temat życia kulturalnego w Gdańsku. W 2023 roku pojawiły się dwa numery, papierowy periodyk ma też wcielenie on-line i w mediach społecznościowych. Magazyn powstał z inicjatywy pracowników Biura Kultury Urzędu Miejskiego w Gdańsku, a zespół tworzą: redaktorka naczelna Aleksandra Trzaska, historyczka sztuki i producentka muzyczna, za skład graficzny odpowiada Ania Witkowska, artystka wizualna i graficzka, sekretarzem redakcji jest Diana Lenart, kuratorka i producentka festiwalu Open House. Wydawcą magazynu została Oficyna Gdańska.
- gdańszczanie po raz pierwszy podziwiać mogą w swoim mieście malarstwo Olgi Boznańskiej. Aż do 16 maja 2024 r., Muzeum Gdańska prezentować będzie w Ratuszu Głównego Miasta 50 obrazów malarki i niezwykłej kobiety, która żyjąc na przełomie XIX i XX wieku, w świecie zdominowanym przez mężczyzn, aby tworzyć musiała wykazać się nie tylko wyjątkowym talentem, ale też determinacją. Świat akademii sztuki był w tamtych czasach dla kobiet zamknięty, więc jako 17-latka wyjechała do Monachium, aby tam prywatnie kontynuować naukę.
NOWE FESTIWALE
Do żelaznego zestawu dużych wydarzeń artystycznych w Gdańsku dołączyły dwa festiwale: Baltic Opera Festival i festiwal Inside Seaside.
- Wagner powrócił do Trójmiasta, dzięki determinacji wybitnego śpiewaka operowego Tomasza Koniecznego i nowemu, organizowanemu przez Operę Bałtycką Baltic Opera Festival. Wydarzenie oferowało dwie premiery, w tym niezwykłą inscenizację Tomasza Koniecznego “Latającego holendra” Richarda Wagnera, którą wystawiono w Operze Leśnej w Sopocie. Odbył się też maraton filmowy i wydarzenia dla najmłodszych.
- koniec roku przyniósł też nową jakość w słuchaniu muzyki nieco lżejszej, czyli festiwal Inside Seaside. Wydarzenie można porównać do indoorowego Open'era. Trwało dwa dni, w halach Amber Expo wzniesiono trzy sceny, zaplanowano różnorodny gatunkowo line-up, od punka, alternatywę, po ambient i jazz, zagrało 30 zespołów z Polski z zagranicy, m.in. Leszek Możdżer, Brodka, Kim Nowak, The Subs, Tom Odell, Nils Frahm, Ezra Collective. To też mnóstwo spotkań, dyskusji, targi plakatów, winyli, moda, kino i pyszne jedzenie. Rozmowy z twórcami prowadzili dziennikarze Radia 357, współorganizatora wraz z Agencją Live, imprezy. Inside Seasdie pomyślany jako spotkanie z przyjaciółmi, udał się wybornie. Przyszło 12 tysięcy osób i padła zapowiedź przyszłorocznej edycji, która odbędzie się 9-10 listopada 2024, i można już kupić bilety.
WIELKIE OTWARCIA
Oba spóźnione, ale spektakularne.
- zakończył się remont Dużej Sceny Teatru Wybrzeże. Remont rozpoczął się pod koniec lipca 2020 roku i miał potrwać dwa lata, jednak termin otwarcia przesunął się o blisko rok. Miały na to wpływ, m.in. prace archeologiczne. Podczas robót na terenie sali, koparki odkryły prawdziwe skarby - pozostałości fundamentów XIX-wiecznego teatru i cenne artefakty: naparstki, monety i fragmenty naczyń pochodzące z okresu średniowiecza i renesansu. Po remoncie powstała jedna z najnowocześniejszych scen w kraju ze świetną akustyką i dużymi możliwościami mechaniki sceny (sztankiety, scena obrotowa, zapadnie), jest nowy układ widowni na 341 miejsc, przebudowano fasadę budynku, instalacje i wnętrze, zaplecze i magazyny. Modernizacja teatru kosztowała ponad 106 milionów złotych, z czego znaczną część sfinansował Samorząd Województwa Pomorskiego, Miasto Gdańsk wsparło projekt kwotą ponad 13 milionów zł.
- otwarto też Kunszt Wodny. To nowa przestrzeń publiczna na terenie Forum Gdańsk, przy Targu Rakowym 11 i siedziba Instytutu Kultury Miejskiej, w której działa kino, księgarnia, sala audytoryjna i koncertowa oraz Bistro Miasto. Atrakcją jest też interaktywna makieta współczesnego Śródmieścia Gdańska i bardzo inspirujący program wydarzeń.
JUBILEUSZE
- no cóż, to w sumie świętowanie bezprawia, ale po tylu latach występek jest już zatarty. Chodzi o kradzież “Sądu Ostatecznego”. W tym roku minęło 550 lat od dnia, w którym gdańscy kaprowie zdobyli go na morzu. 27 kwietnia 1473 roku załoga okrętu “Peter von Danzig”, pod dowództwem Petera Beneke, zaatakowała galeon przewożący cenny ładunek. Obraz ostatecznie trafił do Kościoła Mariackiego. Dziś w zbiorach Muzeum Narodowego w Gdańsku. Tryptyk Hansa Memlinga, jedno z najwybitniejszych i najlepiej zachowanych przykładów malarstwa niderlandzkiego na świecie, jest najcenniejszym dziełem w zbiorach gdańskich i bardzo ważnym w zbiorach polskich.
- w listopadzie świętowaliśmy 25. rocznicę pierwszego koncertu carillonowego w Gdańsku, który odbył się po wojnie. Z wieży kościoła św. Katarzyny, tak jak 28 listopada 1998 roku, zabrzmiał podobny repertuar w wykonaniu tego samego Mistrza - holenderskiego muzyka Gerta Oldenbeuvinga.
- był to rok 100-lecia urodzin Haliny Mickiewiczówny, wybitnej śpiewaczki operowej i operetkowej, cenionej pedagog Akademii Muzycznej w Gdańsku oraz Teatru Muzycznego w Gdyni, kobiety obdarzonej niezwykłym poczuciem humoru, urokiem i charyzmą, kochanej przez publiczność i uczniów. O jej losach możemy przeczytać w książce pt. „Halina Mickiewiczówna. Ciepło głosu i serca” autorstwa Katarzyny Igi Gawęckiej.
- po raz 50. przyznano Nagrodę Miasta Gdańska w Dziedzinie Kultury „Splendor Gedanensis” oraz tytuł Mecenasa Kultury Gdańska. Laureatami najważniejszej kulturalnej nagrody Gdańska zostali: dr Anna Sobecka, prof. Andrzej Szadejko i Wojciech Zmorzyński (kurator wystawy Wojciecha Fangora). Specjalną nagrodę otrzymali twórcy spektaklu "1989". Tytuł Mecenasa Kultury Gdańska 2023 przypadł w udziale trzem kobietom. Otrzymały ją Alicja Soyka, Bogumiła Soyka i Joanna Łepek, mecenaski wystawy STOCZNIA | CZŁOWIEK. PRZEMYSŁ. MIASTO w Europejskim Centrum Solidarności.
- 25 lecie powstania świętowało Centrum Sztuki Współczesnej “Łaźnia”, jedna z pierwszych publicznych instytucji kultury utworzonych w Polsce po roku 1989. Formalnie powstała w 1998 roku, ale jej korzenie sięgają lat 80. XX wieku, czasów aktywności alternatywnych, interdyscyplinarnych działań niezależnych artystów, skupionych m.in. wokół rzeźbiarza, performera i pedagoga Grzegorza Klamana. Koncepcję placówki dotowanej przez miasto, artyści przygotowali pod kuratelą Anety Szyłak, która została pierwszą dyrektorką Łaźni. Od 2004 roku instytucją kieruje Jadwiga Charzyńska.
- 45-lecie zespołu obchodził Polski Chór Kameralny Schola Cantorum Gedanensis, powstały w 1978 roku.
NAJ, NAJ
- “Beksiński w Gdańsku” - w Gdańskim Teatrze Szekspirowskim otwarto 1 lipca 2023 r., jedną z największych, organizowanych dotąd w Polsce, wystaw obrazów Zdzisława Beksińskiego. Większość spośród 64 obrazów, eksponowanych na dwóch poziomach teatru, pochodziła z Muzeum Historycznego w Sanoku, dziewięć z kolekcji prywatnych, trzy nie były dotąd nigdy prezentowane. Wystawę trwała do 1 października.
- Gdańsk odwiedził laureat Nagrody Goncourtów, autor genialnej książki “Anomalia”. Powieść wydana we Francji w 2020 roku, stała się czytelniczym fenomenem, jest drugą najlepiej sprzedającą się laureatką szacownej nagrody w ciągu ostatnich czterdziestu lat. Tylko we Francji jej sprzedaż wyniosła ponad milion egzemplarzy. Spotkanie z Hervé Le Tellier, francuskim pisarzem i matematykiem, przewodniczącym legendarnej grupy OuLiPo, odbyło się w siedzibie Instytutu Kultury Miejskiej w maju i zgromadziło ogromną rzeszę wielbicieli talentu pisarza z całej Polski. Wydarzenie zorganizowano w ramach IV edycji projektu "Atelier littéraire", a rozmowę prowadziła dziennikarka Bénédicte Mezeix.
- w maju Dorota Kolak, ulubiona aktorka gdańszczan, otrzymała tytuł profesora sztuki w dyscyplinie sztuki filmowe i teatralne, o czym poinformował gdański Teatr Wybrzeże. Serdecznie gratulujemy.
- Gdański Teatr Miniatura za całokształt. Zespół udowadnia, że tworzenie dla dzieci oznacza pracę na najwyższym artystycznym poziomie. Już pierwsza premiera w tym roku, adaptacja książki Judith Schalansky „Atlas wysp odległych”, zachwycała poetyckością, pięknie budząc wyobraźnię małych widzów.
"Zielona granica" w Wenecji. Gdańszczanka na czerwonym dywanie, razem z Agnieszką Holland
OLŚNIENIA
- Daria Koval i jej wygrana w konkursie Solo Dance Contest 2023 w ramach 15. edycji Gdańskiego Festiwalu Tańca. Publiczność również przyznała jej swoją nagrodę. Taniec ukraińskiej artystki był tak poruszający, że publiczność nie mogła powstrzymać łez, dziewczyna opisała w nim swój ból i dramat wojny. Choreografię “Resistance Movement”, Daria przygotowała wraz ze znakomitym tancerzem i choreografem Maciejem Kuźmińskim. Daria mówi o sobie tak: “Nazywam się Daria Koval, mam 27 lat, jestem z miasta Dniepr we wschodniej Ukrainie. Gdy wybuchła wojna byłam w Kijowie. (...) Za każdym razem, kiedy tańczę o wojnie i o moim kraju, mam nadzieję, że może choć raz nie będę już czuła tego bólu, albo że wytańczę już wszystko.”
- fotografie Sibylle Bergemann w Zielonej Bramie - prace wybitnej niemieckiej fotografki trafiły do Polski po raz pierwszy
- niepokój i dreszcze w kwietniu dzięki zespołowi Nanook of the North (Stefan Wesołowski i Piotr Kaliński), który w Centrum św. Jana zaprezentował materiał z drugiej płyty pt. “Heide”. Na scenie pojawiła się też mezzosopranistka Margarita Slepakova, zaproszona przez gdańskich muzyków do współpracy. Idealne połączenie niepokojącej, czerpiącej inspiracje z natury muzyki z surowym wnętrzem świątyni dostarczało metafizycznych przeżyć,
- intrygujące wystawy w CSW Łaźnia: nostalgiczna Ellen Harvey, czy sztuka cybernetyczna Wen-Ying Tsai'a, wystawa z okazji jubileuszu 25-lecia CSW Łaźnia "Tsaibernetyka: transgeneracyjna sztuka cybernetyczna",
- werdykt jury 7. Gdańskiego Biennale Sztuki i triumf kobiecego punktu widzenia. Po raz pierwszy w historii wystawy przyznano dwie nagrody główne zbiorowe. Grand Prix otrzymały Katarzyna Swinarska, Marta Grabicka i Alina Żemojdzin za film “Drapieżne serca” oraz Plenum Osób Opiekujących się.
- Katarzyna Warzecha (ur. 1989 r. w Gdańsku) - reżyserka, scenarzystka i operatorka, autorka nagradzanego dokumentu "We have one heart", asystentka takich reżyserów, jak Marcin Wrona ("Demon"), Filip Bajon ("Kamerdyner") czy Wojciech Smarzowski (“Wesele” z 2021). Wraz z Kamilą Taraburą współreżyserowała film "Zielona granica" Agnieszki Holland. Zrealizowały serial dla Netflixa “Absolutni debiutanci” (również z Kamilą Taraburą), a teraz pracuje nad własnym pełnometrażowym debiutem. Wielki talent i mężne serce.
- spektakl “Wyzwolenie” Stanisława Wyspiańskiego w reż. Jana Klaty w Teatrze Wybrzeże. Premiera odbyła się w przeddzień wyborów do sejmu, 14 października, i wciąż, tak jak podczas prapremiery (28 lutego 1903 r. w Teatrze im. J. Słowackiego w Krakowie) zaskoczyła, poruszyła i olśniła widzów. 120 lat temu z powodu skomplikowanej, nieznanej wtedy formy, teatru w teatrze, a dziś - aktualnością sądów i spostrzeżeń, ale też genialną wizją inscenizacyjną reżysera i aktorskim kunsztem gdańskiego zespołu.
"Wyzwolenie" w przededniu wyborów. Teatr Wybrzeże czeka już na widzów
BOLESNE STRATY
To był też smutny rok, naznaczony śmiercią wielu wybitnych gdańskich twórców.
Odeszli, m.in.
- prof. Jerzy Krechowicz, malarz, grafik, rektor Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku,
- aktorka Teatru Wybrzeże Krystyna Łubieńska,
- kuratorka, krytyczka sztuki, twórczyni Nomusa Aneta Szyłak,
- pisarz Paweł Huelle,
- pedagożka śpiewu, wykładowczyni Akademii Muzcznej Anna Domżalska,
- tancerz i choreograf Wojciech Misiuro
- marynarz i twórca książek dla dzieci, "ojciec" Dzikiej Mrówki, Andrzej Perepeczko,
- historyk literatury, krytyk teatralny i literacki, znawca romantyzmu prof. Zbigniew Majchrowski.
