Celem rewaloryzacji Wielkiej Alei Lipowej, znajdujące się w ciągu Alei Zwycięstwa w Gdańsku, jest odtworzenie historycznego kształtu i charakteru liczącej blisko 250 lat alei, która jest jednym z najstarszych tego typu zabytków w Europie. Zamierzeniem podjętych działań jest przywrócenie na obszarze Wielkiej Alei Lipowej pierwotnych gatunków drzew, czyli lipy holenderskiej. Skład gatunkowy Alei nie został bowiem zachowany w trakcie jej odtwarzania po II wojnie światowej.
Początkiem prac było przygotowanie w 2008 roku koncepcji rewaloryzacji Wielkiej Alei Lipowej. Dokument jest podstawą do przeprowadzania prac w Alei, takich jak dokonywanie corocznego przeglądu stanu zdrowotnego drzew, monitorowanie zasolenia gleby, czy koszenie i renowacja trawników oraz wiosenne i jesienne grabienie liści.
Gdański Zarząd Dróg i Zieleni na bieżąco realizuje również działania, których celem jest zachowanie bezpieczeństwa w ruchu drogowym w obszarze Alei. Obejmują one m.in. wycinkę martwych drzew, których stan zagraża bezpieczeństwu pieszych i kierowców (ostatnia odbyła się w grudniu 2018 roku).
Dla prowadzenia kolejnych etapów rewaloryzacji przeanalizowany także został przebieg sieci uzbrojenia podziemnego (czyli sieci ciepłowniczych, kanalizacyjnych, wodociągowych czy telekomunikacyjnych) z systemami korzeniowymi drzew istniejących oraz tych, które są planowane do posadzenia w przyszłości.
W procesie rewaloryzacji Wielkiej Alei Lipowej GZDiZ współpracuje z Pomorskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków. W 2017 roku na zlecenie PWKZ przygotowano opinię dotyczącą możliwości przetrwania Alei i uwarunkowań konserwatorskich. Zawiera ona zalecenia do przeprowadzania dalszych badań i analiz, które posłużą do stworzenia historyczno-porównawczego opracowania Wielkiej Alei Lipowej.
Badania archeologiczne i kwerenda
Rok 2019 będzie rokiem intensywnych działań w ramach procesu rewaloryzacji Alei. Jednym z pierwszych działań będzie opracowanie badań archeologicznych oraz zlecenie wykonania prac na obszarze Alei na podstawie opinii wydanej przez PWKZ. Kolejnym krokiem będzie wykonanie pogłębionej kwerendy archiwalnej oraz analizy źródeł pisanych i ikonograficznych dotyczących Wielkiej Alei Lipowej. Badania archeologiczne oraz kwerenda zaplanowane na okres od marca do sierpnia 2019 roku, pozwolą na uzyskanie możliwie szczegółowej wiedzy na temat pierwotnego kształtu Alei, stworzonego przez burmistrza Gdańska Daniela Gralatha w drugiej połowie XVIII wieku.
Szczegółowa inwentaryzacja drzew
W dalszym toku prac rewaloryzacyjnych przewidziane jest wykonanie rozszerzonej inwentaryzacji drzew i przeprowadzanie szczegółowych badań warunków środowiskowych Alei. Potrwają one od marca do października 2019 roku. Inwentaryzacja obejmie zbadanie organizmów żyjących w obrębie drzew, a także określenie składu gatunkowego mikoryz (współżycia korzeni drzew z innymi organizmami) występujących w ryzosferze (strefie korzeniowej) drzew. Badanie obejmie również określenie gatunków bezkręgowców, glonów i grzybów, które występują w części nadziemnej drzew. Zanalizowany zostanie ponadto skład flory i fauny glebowej.
Inwentaryzacja pozwoli również określić ilość soli znajdującej się na powierzchni kory, gałęzi i pędów każdego drzewa. W działaniach inwentaryzacyjnych poddana ocenie zostanie także aktualna dostępność wód opadowych dla systemu korzeniowego drzew z uwzględnieniem możliwości pozyskiwania ich z naturalnych zbiorników.
Paszporty dla drzew
W wyniku inwentaryzacji każde z drzew, znajdujących się w Wielkiej Alei Lipowej otrzyma swój własny, indywidualny paszport, zawierający wymiary, precyzyjną lokalizację na podstawie danych z systemu GPS, a także dokumentację fotograficzną. W paszporcie drzewa znajdą się również informacje na temat jego stanu zdrowotnego, technicznego, kondycji aparatu asymilacyjnego czy zwierząt, roślin i grzybów, występujących w części nadziemnej drzewa.
Wszystkie dane dotyczące każdego z drzew tworzących Wielką Aleję Lipową będą gromadzone w specjalnej aplikacji GIS. Jej stworzenie to kolejne z działań na rok 2019 zaplanowanych w procesie rewaloryzacji Alei. Aplikacja, nad powstaniem której prace toczyć się będą od marca do lipca, będzie źródłem szczegółowych informacji o każdym drzewie i jego aktualnym stanie. Będzie ona również zawierać informacje o zabiegach wykonywanych w obrębie drzewa oraz przeprowadzanych wycinkach i nasadzeniach. Dzięki aplikacji GIS w łatwy sposób będzie można w jednym miejscu przechowywać, analizować oraz aktualizować zgromadzone dane o drzewostanie Alei.
Aktualizacja koncepcji rewaloryzacji Alei
Badania archeologiczne, kwerenda historyczna oraz szczegółowa inwentaryzacja pozwolą na wykonanie aktualizacji koncepcji rewaloryzacji Wielkiej Alei Lipowej. Ta z kolei wskaże zakres drzew, które należy zachować oraz sposób postępowania z nimi, m.in. prowadzenia prac pielęgnacyjnych czy dodatkowego zaopatrywania w wodę.
W ponownie opracowanej koncepcji wskazane zostaną również rozwiązania dotyczące zagospodarowania terenu, projekty zmian w układzie drogowym, a także sposób pozyskiwania materiału do nasadzeń. Zaktualizowana koncepcja pozwoli określić optymalny sposób prowadzenia rewaloryzacji Wielkiej Alei Lipowej w następnych etapach.
