- Odpowiedzialność za miasto to przede wszystkim odpowiedzialne gospodarowanie naszymi wspólnymi finansami, bo przecież budżet Gdańska składa się z podatków gdańszczanek i gdańszczan – zaznacza Aleksandra Dulkiewicz, prezydent Gdańska. - Pandemia mocno pokrzyżowała plany inwestycyjne i wydatki bieżące, zarówno w sektorze prywatnym, jak i publicznym. Już na początku pandemii zaleciłam moim współpracownikom uważne kontrolowanie niemal każdego wydatku. Zależało nam na utrzymaniu w ryzach finansów miasta i rating Fitcha potwierdza, że to nam się udało.
Polski Ład - niepewność dla samorządów
We wrześniu 2021 roku władze centralne ogłosiły propozycję reform pod nazwą „Polski Ład”. Zapowiedź zmian wprowadziła element niepewności co do stabilności finansowej jednostek samorządu terytorialnego. „Polski Ład” to pakiet reform wprowadzający m.in. zmiany w prawie podatkowym, które mogą drastycznie ograniczyć dochody gmin z tytułu udziałów w podatku od osób fizycznych, co może spowodować z kolei pogorszenie ich zdolności kredytowej. Jednakże, z uwagi na trwający proces legislacyjny, nie jest jeszcze jasne, jaki ostateczny kształt przyjmą zapowiedziane reformy.
- Całkowity wpływ wprowadzanych zmian będzie zależał także od działań kompensujących powstałe ubytki w dochodach JST, zarówno po stronie władz centralnych, jak i budżetów lokalnych, w związku z czym nie uwzględniliśmy powyższych zmian w naszych obecnych scenariuszach ratingowych - podkreśla agencja Fitch.
Gdańsk, stolica województwa pomorskiego, jest największym i najbogatszym miastem w województwie, z dobrze rozwiniętą gospodarką lokalną. Wraz z sąsiednimi miastami: Gdynią i Sopotem, tworzy konurbację liczącą ponad 751 tys. mieszkańców (źródło: Główny Urząd Statystyczny). Produkt Regionalny Brutto (PRB) na mieszkańca konurbacji trójmiejskiej w 2018 roku wynosił ponad 82 360 zł (szósty spośród 73 podregionów na podstawie ostatnich dostępnych danych) i był o 49 proc. wyższy od średniej krajowej. W odróżnieniu od większości miast w Polsce, ludność Gdańska rośnie (470 805 mieszkańców na koniec 2020 roku). Nasze miasto odnotowuje dodatnie saldo migracji oraz dodatni przyrost naturalny (odpowiednio 6,5 i 1 na tysiąc mieszkańców na koniec 2019 roku).
Stabilność dochodów – ocena „Średnia”
Stabilność dochodów Gdańska Fitch ocenia jako „średnią”. W ocenie zostały wzięte pod uwagę stabilne źródła dochodów i perspektywy ich wzrostu zgodnie z dynamiką wzrostu gospodarczego Polski. Dochody podatkowe Gdańska w 2020 roku stanowiły ponad 46 proc. dochodów operacyjnych Miasta i są one w sposób umiarkowany podatne na zmiany wynikające z przebiegu cyklu gospodarczego. Podatek dochodowy od osób fizycznych stanowił ponad 26 proc. dochodów operacyjnych, a podatki lokalne ponad 16 proc., natomiast udział podatku dochodowego od osób prawnych, który jest bardziej podatny na wahania, stanowił niewiele ponad 3 proc. dochodów operacyjnych Miasta. Transfery bieżące stanowiły w 2020 roku prawie 40 proc. dochodów operacyjnych, w tym większość to głównie transfery z budżetu państwa (ocena dla Polski: „A-”/Perspektywa Stabilna). Fitch zakłada, że Gdańsk pozostanie miastem atrakcyjnym zarówno dla inwestorów, jak i mieszkańców, co powinno pozytywnie wpłynąć na rozwój zdywersyfikowanej bazy podatkowej.
„Piątka Kaczyńskiego” już obniża dochody miast
W 2020 roku negatywny wpływ na dochody Miasta miały decyzje rządu w zakresie obniżenia stawek PIT, w wyniku których dochody podatkowe Gdańska z tego tytułu spadły o 2,9 proc. do 932 mln zł. W latach 2015-2019 rosły one średnio 10 proc. rocznie. Na dochody Miasta wpłynęła również pandemia oraz wprowadzone ograniczenia w zakresie przemieszczania się ludności oraz prowadzenia działalności gospodarczej (z ang. lockdown), na skutek których wpływy Miasta ze sprzedaży biletów komunikacji miejskiej spadły o 32 proc. do około 83 mln zł w 2020 roku. Pandemia wpłynęła także na obniżenie wpływów z tytułu CIT (19 proc.), podczas gdy wpływy z tytułu podatku od czynności cywilno-prawnych wzrosły o 2 proc., pomimo recesji.
Zdolność do zwiększania dochodów – ocena „Słaba”. Miasto ograniczone przepisami centralnymi
Zdolność Miasta do generowania dodatkowych dochodów w sytuacji pogorszenia się koniunktury gospodarczej oceniono jako „słabą” (tak jak w przypadku większości miast w Polsce ocenianych przez Fitch). Stawki podatków dochodowych oraz wysokość transferów bieżących z budżetu państwa są ustalane przez władze centralne. Gdańsk ma ograniczoną elastyczność w zakresie ustalania stawek podatków lokalnych (stanowiących ponad 16 proc. dochodów operacyjnych w 2020 roku), gdyż górne limity stawek podatkowych są określane w regulacjach krajowych. W ocenie Fitch, dodatkowe wpływy z tytułu podwyższenia przez Miasto stawek podatków i opłat lokalnych stanowiłyby mniej niż 50 proc. potencjalnego ubytku dochodów.
Stabilność wydatków – ocena „Średnia”
Miasto utrzymuje wzrost wydatków operacyjnych pod umiarkowaną kontrolą. Fitch ocenia stabilność wydatków, podobnie jak większości pozostałych ocenianych miast w Polsce, jako „średnią”. Główne zadania Miasta nie są w większości podatne na zmiany koniunktury gospodarczej i dotyczą głównie wydatków na oświatę, transport publiczny, gospodarkę komunalną, administrację, gospodarkę mieszkaniową, kulturę, sport oraz bezpieczeństwo publiczne, jak również świadczeń rodzinnych zleconych i finansowanych przez budżet państwa.
Możliwość dostosowywania wydatków - ocena „Mocna”
Wydatki na obligatoryjne zadania Miasta obejmujące oświatę, opiekę społeczną, administrację, bezpieczeństwo publiczne i świadczenia w dziale "rodzina" są sztywne i stanowią około 65 proc. wydatków operacyjnych. Dodatkowo Miasto świadczy na rzecz mieszkańców liczne usługi nienależące do zadań obligatoryjnych (wydatki operacyjne są przeciętnie o 36 proc. wyższe niż w miastach na prawach powiatu, o najniższych wydatkach na mieszkańca), które w razie potrzeby mogą być ograniczone.
Wydatki nieobligatoryjne to takie, które samorząd sam wypracowuje, np. dodatkowe zajęcia w szkołach, pełne finansowanie komunikacji miejskiej dla dzieci i młodzieży czy miejski program in vitro.
Na zmianę ratingu w przyszłym roku może mieć wpływ obniżenie (lub podwyższenie) ratingu Polski, a także wprowadzenie (lub nie) zmian w prawie w ramach Polskiego Ładu.
Oprac. KG
