Józef Piłsudski na dwa lata przed wybuchem pierwszej wojny światowej - 1 grudnia 1912 roku - został mianowany naczelnym komendantem sił wojskowych. 3 sierpnia 1914 roku - już po wybuchu wojny - został Komendantem Głównym Wojsk Polskich. W październiku 1914 został komendantem głównym Polskiej Organizacji Wojskowej, która działała we wszystkich trzech zaborach. 15 listopada 1915 roku został mianowany brygadierem.
Mimo wielu różnic z przeciwnikami politycznymi Piłsudski stawał się najważniejszą postacią w nie niepodległej jeszcze Polsce.
W pierwszych dniach lipca 1917 roku żołnierze Legionów Polskich odmawiali składania przysięgi na wierność cesarzom Austro-Węgier i Niemiec. W odwecie Niemcy internowali w obozach legionistów z dawnego zaboru rosyjskiego, pochodzących zaś z Galicji odsyłali do dyspozycji władz austriackich. Przewidując szybki upadek panujących porządków, Piłsudski nawoływał swoich żołnierzy do nieangażowania się w niepotrzebne wykrwawiające boje.
- Wasz bunt byłby pretekstem do zniszczenia całego kraju. Chodziliście na pole bitew umierać za ojczyznę, teraz idźcie za nią do więzienia - nawoływał przyszły naczelnik państwa polskiego. Sam też spodziewał się uwięzienia.
To nastąpiło 22 lipca 1917 roku. Razem z Józefem Piłsudskim w gdańskim więzieniu przy Schiesstange osadzony został także pułkownik Kazimierz Sosnkowski, wówczas jeden z ważnych dowódców wojskowych - niedawny szef sztabu i zastępca Komendanta.
Józef Piłsudski i Kazimierz Sosnkowski przed kwaterą sztabu I brygady Legionów w dworze Juliana Zubrzyskiego w Grudzynach. Marzec 1915 roku
|
O aresztowaniu i pobycie Piłsudzkiego w Gdańsku pisał m.in. Tadeusz T. Głuszko:
"Wydarzyło się to w lipcowe dni 1917 roku. Osadzenie Józefa Piłsudskiego w więzieniu w przyfrontowym Gdańsku, gdzie pospolicie ferowano wyroki śmierci, niedwuznacznie wskazuje, że właśnie tutaj Niemcy zamierzali pozbyć się polskiego brygadiera. Piłsudski i Kazimierz Sosnkowski spędzili w gdańskim więzieniu kilka dni. Ich przeniesienie w głąb Niemiec poza strefę przyfrontową było możliwe dzięki determinacji Alojzego Rapiora."
Autor cytuje m.in. Sosnkowskiego, który opisuje podróż do Gdańska:
„Peron byt pusty, nieliczni przechodnie siedzieli już w wagonach. Umieszczono nas w przedziale 2 klasy. Komendant w szarym mundurze legionowym zajął miejsce na jednej z ławek, mając z obu stron żandarmów (...). Ja, w ubraniu cywilnym, znalazłem się naprzeciwko Komendanta, również w towarzystwie dwóch »aniołów-stróżów«; kapitan, eskortujący nas, zasiadł skromnie w rogu przedziału przy oknie. Rozpoczęliśmy z Komendantem dyskretną rozmowę”.
Do gdańskiego więzienia prowadziła tylko jedna brama
|
W artykule czytamy m.in. o gdańskim więzieniu, jak traktowano Piłsudskiego i Sosnkowskiego.
"Gdańskie podwórze więzienne było »przesiąknięte krwią« wielu Polaków. W takim miejscu każda chwila miała cenę życia lub śmierci. Jakby jednak na przekór powyższemu, przetrzymywanym przy Kurkowej Polakom wiodło się całkiem znośnie."
A także o tym, że przyszły Marszałek dopiero w gdańskim więzieniu poznał przyczynę swojego aresztowania.
Cały artykuł Tadeusza T. Głuszko można przeczytać w naszym dziale Historia: Józef Piłsudski w więzieniu przy Schiesstange
Więcej artykułów w dziale Historia.
W czwartek, 22 lipca 2021, przed południem w pobliżu bramy wjazdowej na teren aresztu śledczego przy ul. Kurkowej odbędzie się z udziałem władz Gdańska uroczystość upamiętniająca 104. rocznicę tego wydarzenia.
