Trzy stopnie, które nagle pojawiają się przy chodniku, mogą stanowić barierę dla osób poruszających się na wózku, rodziców z wózkami dziecięcymi, a nawet dla osób z ponadwymiarowym bagażem. Brukowana ulica, w tym chodnik, mogą okazać się trudną do przejścia barierą dla kobiety w szpilkach (śpieszącej się np. na ważne spotkanie służbowe). Na bariery architektoniczne w miejskiej przestrzeni mogą też natknąć się osoby tymczasowo niepełnosprawne, np. ze złamaną nogą, poruszające się o kulach. Zbyt wysokie schodki, zbyt wysoko zamontowane poręcze czy inne uchwyty, mogą stanowić z kolei spory problem dla osób o niskim wzroście. Z myślą o nich wszystkich opracowano „Poradnik projektowania uniwersalnego - szczegółowe standardy dostępności dla kształtowania przestrzeni i budynków w mieście Gdańsku”.
Zawiera on kilkadziesiąt stron rekomendacji, m.in. dotyczących ciągów pieszych. Dla przykładu: w miejscach, gdzie na ciągach pieszych występują schody, powinna istnieć alternatywa w pokonaniu różnic poziomów - w postaci pochylni bądź windy. Pochylnię bądź dźwig należy lokalizować w najbliższej odległości od schodów. W wyjątkowych sytuacjach możliwy jest montaż podnośników pionowych, ale z uwagi na ich awaryjność i możliwość zakleszczenia jest rozwiązaniem niezalecanym. Poręcze przyschodowe powinny być wysunięte poziomo na minimum 30 cm przed pierwszym i ostatnim stopniem. Wydłużenie to pozwala osobom z niepełnosprawnością ruchową lub z zaburzeniami równowagi na wsparcie się na początku i końcu schodów (np. w celu przełożenia kuli do jednej ręki), a osobom niewidomym zorientować się, gdzie schody się kończą.
Sporo jest też zaleceń dotyczących przejść dla pieszych, np. przycisk uruchamiający sygnalizację świetlną przy przejściach powinien być umieszczony na wysokości 0,9 metra. Musi być dostępny dla osób poruszających się na wózkach, uwzględniając przy tym również warunki zimowe. Przycisk powinien być zlokalizowany po prawej stronie przejścia w odległości maksymalnie 30 cm od przejścia. Uwzględniono też infrastrukturę komunikacji miejskiej. I tak: przystanek powinien być wyposażony w siedziska z podłokietnikami, a także w zadaszenie. Pod zadaszeniem należy przewidzieć m.in. miejsce oczekiwania dla osoby poruszającej się na wózku inwalidzkim. Nawierzchnia platformy przystankowej powinna być twarda i antypoślizgowa, nawet gdy jest mokra. Powinna też różnić się kolorystyką od dróg rowerowych przebiegających w pobliżu przystanku.
Przez miesiąc, do 30 czerwca, dokument ten jest udostępniony do publicznego wglądu. W poniedziałek, 14 czerwca, odbyła się jego oficjalna prezentacja - można ją było śledzić w internecie, za pomocą aplikacji Teams. Uczestniczyć w niej mogli także, aktywnie, wszyscy zainteresowani mieszkańcy.
Rekomendacje i wytyczne zawarte w poradniku mają być wskazówką dla projektantów i inwestorów w związku z obowiązkiem zapewnienia dostępności wynikającego z zapisów Ustawy o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami. Dokument zawierać będzie niezbędne informacje i podstawowe rozwiązania służące zaprojektowaniu i modernizacji budynków oraz przestrzeni publicznych, zgodnie z zasadami tzw. projektowania uniwersalnego. Chodzi o preferowane rozwiązania techniczne i przestrzenne w zakresie projektowania: ciągów pieszych i ich wyposażenia, dróg rowerowych i ciągów pieszo-rowerowych, przejść dla pieszych, przystanków komunikacji miejskiej, pokonywania różnic wysokości w terenie, miejsc postojowych, terenów rekreacyjnych, placów zabaw, a nawet tymczasowej organizacji ruchu pieszego oraz budynków w zakresie stref wejścia, komunikacji pionowej i poziomej, pomieszczeń sanitarnych oraz wyposażenia wnętrz i drogi ewakuacji.
Zgodnie z założeniami, projektowana przestrzeń powinna być "w pełni użytkowana przez osoby o ograniczonej mobilności i percepcji". Co istotne, osoby, które mają trudności w poruszaniu się w przestrzeni miasta, to nie tylko niepełnosprawni, poruszający się na wózkach, niewidomi, niedosłyszący czy niepełnosprawni intelektualnie, ale też osoby starsze, rodzice z dzieckiem w wózku, kobiety w ciąży, osoby otyłe, niskie lub bardzo wysokie, a także osoby z czasowymi ograniczeniami mobilności, jak osoby z urazami kończyn poruszające się przy pomocy balkoników lub kul. Do tej kategorii zalicza się również osoby z dużymi bagażami.
Piotr Grzelak, zastępca prezydent ds. zrównoważonego rozwoju, podkreślał podczas poniedziałkowej prezentacji dokumentu, że jest to realizacja polityki solidarnościowej.
- Musimy być uważni, patrzeć na drugiego człowieka, patrzeć jego oczami - tak, jak postrzega miasto, jak się po nim porusza. Jako osoby pełnosprawne czasem nie możemy sobie nawet wyobrazić, jakie elementy architektury mogą stanowić barierę. Państwa uwagi pozwolą na przygotowanie podręcznika, który będzie uwzględniał wszystkie wrażliwości - zachęcał uczestniczących w spotkaniu wiceprezydent Grzelak.
Warto też zaznaczyć, że przyjazne wszystkim projektowanie przestrzeni, nie dotyczy niewielkiej grupy społeczeństwa. W całym kraju aż 2,5 mln osób ma orzeczenie o niepełnosprawności. Natomiast na całym świecie aż 1 miliard osób posiada takie orzeczenie.
Podczas dyskusji pomiędzy pracownikami BRG i Politechniki Gdańskiej z mieszkańcami, ci ostatni dopytywali m.in. o to, co powinno się stać, by poradnik, który będzie miał charakter doradczy, nieobowiązkowy stał się dokumentem zaleceniowym, obligatoryjnym dla każdego inwestora.
Edyta Damszel-Turek, dyrektor Biura Rozwoju Gdańska, zaznaczyła, że ten dokument zostanie przyjęty zarządzeniem Prezydent Gdańska.
- Od decyzji ustawodawcy jednak zależy, czy samorządy będą miały narzędzie, by wymagać takich rozwiązań obligatoryjnie. Ten poradnik to faktycznie zalecenia, wskazówki, czego miasto oczekuje od inwestorów. Miasto może zachęcać inwestorów, by je stosowali, ale zmusić obecnie nie może - tłumaczyła dyrektor Damszel-Turek.
Kilka osób pytało też o przewijaki dla osób dorosłych w miejscach publicznych. Chodzi o rodzaj kozetki, w której osoby dorosłe, niepełnosprawne mogłyby się przebrać. Takie rozwiązanie także wzięto pod uwagę.
Prace nad tym dokumentem trwały dwa lata. 23 kwietnia 2019 r. weszło w życie zarządzenie Prezydenta Miasta Gdańska w sprawie przyjęcia do realizacji rekomendacji i zadań Modelu na rzecz Równego Traktowania. Jednym ze wskazanych w zarządzeniu zadań jest przygotowanie i wdrażanie standardów dostępności dla obiektów i przestrzeni miejskiej. W pracach nad ich przygotowaniem biorą udział m.in.: Urząd Miejski w Gdańsku, Dyrekcja Rozbudowy Miasta Gdańska, Gdański Zarząd Dróg i Zieleni, Miejski Konserwator Zabytków i Pełnomocnik Prezydenta ds. Osób Niepełnosprawnych. Koordynatorem prac jest Biuro Rozwoju Gdańska.
Na potrzeby stworzenia lokalnych standardów dostępności Gmina Miasta Gdańska nawiązała współpracę z przedstawicielami Centrum Projektowania Uniwersalnego Politechniki Gdańskiej, którzy podjęli się przygotowania standardów dostępności dla kształtowania przestrzeni i budynków w dostosowaniu do warunków i na podstawie obowiązujących w Gdańsku dokumentów i opracowań. W zakresie merytorycznym prace nad dokumentem odbywały się przy udziale eksperckiego Zespołu Roboczego powołanego Zarządzeniem 1014/2019 z dnia 1 lipca 2019 r. Prezydenta Miast Gdańska, z którym przedyskutowano podstawowe założenia opracowania. Ponadto dokument został w kwietniu 2020 roku zaopiniowany przez Miejską Komisję Urbanistyczno-Architektonicznej.
Dokument można znaleźć m.in. na stronie Biura Rozwoju Gdańska.
