Żeby wszyscy czuli się chciani. Gdańsk robi krok ku Miastu Praw Człowieka
Ten program Gdańsk tworzy więc co roku od ponad 20 lat. Obecnie, jego obowiązkowe zapisy określa ustawa o działalności pożytku publicznego i wolontariacie. Mowa tu o współpracy jako takiej, jej zasadach, formach, zakresie, priorytetowych obszarach oraz o finansowaniu.
- Współpraca z organizacjami pozarządowymi decyduje o tym, w jaki sposób realizujemy ważne zadania dla mieszkanek i mieszkańców Gdańska. W naszym mieście działa ponad 1000 organizacji pozarządowych, które w ubiegłym roku złożyły ponad 1500 wniosków o dofinansowanie realizowanych przez nich zadań - mówiła Monika Chabior, zastępczyni prezydent Gdańska ds. rozwoju społecznego i równego traktowania. - Program współpracy z organizacjami w Gdańsku jest tworzony od 20 lat. W 2025 roku zaplanowany budżet na realizację zadań to 136 milionów złotych, czyli o 12% więcej niż w tym roku. Kiedy rozpoczynałam pracę, 4 lata temu, wynosił on 90 milionów. Jesteśmy świadomi, że ten wzrost wynika z wielu czynników i nie jest tylko decyzją dotyczącą zwiększenia liczby zadań, choć również i wynika to z naszej strategii, ale także jesteśmy świadomi, że tak samo jak w samorządzie, również w organizacjach pozarządowych, koszty realizacji zadań rosną.
Wymiar praktyczny uchwały zamyka się w czterech obszarach wspólnego działania: współtworzenia polityk publicznych, realizacji zadań publicznych, wsparcia organizacji i aktywności mieszkańców oraz komunikacji i promocji.
Głównym celem współpracy miasta z organizacjami jest wspieranie rozwoju społeczeństwa obywatelskiego i budowanie partnerskich relacji między samorządem a zorganizowanymi grupami mieszkańców przez podniesienie jakości oraz zwiększenie zakresu współpracy sektora pozarządowego z miastem.
Program tworzony z udziałem NGO
- W ubiegłym tygodniu, na Komisji polityki społecznej, zdrowia i praw człowieka procedowaliśmy program współpracy miasta z organizacjami pozarządowymi. Jest on bardzo ciekawy, bogaty i zaawansowany w działaniu - mówiła Żaneta Geryk, radna Miasta Gdańska, przewodnicząca Komisji polityki społecznej, zdrowia i praw człowieka w RMG. - Cały proces jego tworzenia był poprzedzony konsultacjami społecznymi. Dziś ta uchwała będzie głosowana podczas sesji Rady Miasta, tak by mógł ruszyć z początkiem listopada.
Choć Program ma w nazwie „współpracę miasta z organizacjami pozarządowymi”, jest współtworzony przez obie strony w trakcie konsultacji. Konsultacje dotyczące programu na rok 2025 rozpoczęły się w czerwcu i trwały do połowy października.
Podczas pierwszego spotkania ustalono priorytetowe zagadnienia, które stały się tematem kolejnych spotkań z udziałem organizacji pozarządowych, w tym Gdańskiej Rady Organizacji Pozarządowych, Gdańskiej Rady Działalności Pożytku Publicznego oraz przedstawicieli komórek i jednostek organizacyjnych miasta. Cykl wspólnej pracy zakończył się 2 października - do tego dnia trwały konsultacje on-line nad Programem.
Od połowy września do początku października wypracowany projekt dokumentu dostępny był na stronie internetowej www.gdansk.pl, gdzie można było zgłaszać uwagi. Wpłynęło ich 19. Z powodu niezgodności proponowanych zapisów z Ustawą, większość uwag została odrzucona, dwie uwzględniono w dokumencie.
Współpraca i partnerstwo
- W ubiegłym roku miasto udzieliło dotacji 462 organizacjom. W trybie konkursowym przyznano dotacje łącznej wysokości ponad 110 milionów złotych. Natomiast w trybie pozakonkursowym, co umożliwia ustawa o działalności pożytku publicznego i wolontariacie, przyznano dotacje na kwotę 750 tys. zł - mówiła Jolanta Banach, radna klubu Wszystko dla Gdańska w Radzie Miasta Gdańska. - Te wartości rosną. W 2023 w stosunku do 2022 wzrosły 10%, a teraz wzrosną aż o 12%. Pomimo dotacji na zadania publiczne realizowane przez organizacje pozarządowe, miasto i to jest absolutne novum i wartość dodana, wspiera także zasoby tychże organizacji. Chodzi tu m.in. o podnoszenie kompetencji wolontariuszy, liderów, liderek i pracowników. Na rozwój kompetencji wolontariackich w 2023 roku wydano 120 tys. zł, w tym roku do 200 tys., a w przyszłym roku będzie to do 400 tys. zł. Jeśli chodzi o rozwój kompetencji liderów i liderek, jest jeszcze więcej pieniędzy. W 2023 było to 350 tys., w tym 380 tys. zł w przyszłym roku, aż 670 tys. zł.
Ustawowy termin przyjęcia rocznego Programu współpracy miasta z organizacjami pozarządowymi upływa 30 listopada. W Gdańsku pod obrady Rady Miasta trafia on w październiku, by dać więcej czasu na przygotowanie konkursów, które wyłonią realizatorów zadań zlecanych przez miasto.
- W 2024 roku Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie w Gdańsku współpracuje z 75. organizacjami pozarządowymi w zakresie realizacji zadań zleconych. Są to zadania z obszaru pomocy społecznej, wspierania rodziny i pieczy zastępczej, usług dla seniorów, wsparcia osób z niepełnosprawnościami czy realizacji działań aktywizacyjnych, integracyjnych i interwencji kryzysowej - mówiła Agnieszka Chomiuk, dyrektor MOPR w Gdańsku. - Łączna kwota środków w 2024 roku to prawie 100 milionów złotych. Jesteśmy również na początku procesu deinstytucjonalizacji, czyli rozwoju usług środowiskowych w miejscu zamieszkania dla mieszkanek i mieszkańców. Wszystko po to, by każdy mógł zachować samodzielność bez konieczności pomocy instytucjonalnej. Wiemy, że nie zrealizujemy tego procesu bez organizacji pozarządowych, ponieważ to one mają kompetencje do tego, aby tworzyć te usługi i dostosowywać je do indywidualnych potrzeb mieszkańców i mieszkanek
Program współpracy miasta z założenia realizuje wszystkie cele strategii miasta i programów rozwojowych. W Strategii Rozwoju Gdańska 2030+ współpraca i partnerstwo to podstawowe wartości, na których ma się opierać rozwój miasta. Gdańsk - jako partner publiczny - tworzy z organizacjami pozarządowymi partnerstwa mające na celu realizację określonych zadań, ale też odpowiada na zaproszenia organizacji pozarządowych do współrealizacji konkretnych pomysłów i projektów. Partnerstwa służą wypracowywaniu i wdrażaniu strategii, programów i nowatorskich rozwiązań, gwarantują wymianę doświadczeń i informacji między różnymi uczestnikami życia miejskiego oraz przyczyniają się do podejmowania działań odpowiadających na potrzeby mieszkanek i mieszkańców Gdańska.
Program współpracy Miasta Gdańska z organizacjami pozarządowymi na rok 2025
- Jesteśmy coraz lepsi. Program współpracy z organizacjami pozarządowymi tworzony jest od 20 lat i mam poczucie, że z każdym rokiem jest on wypracowywany coraz bardziej partycypacyjnie - mówiła Natalia Siuda-Piotrowska, prezeska Fundacji Inicjowania Rozwoju „Up Foundation”, członkini Gdańskiej Rady Organizacji Pozarządowych. - Podczas pracy najpierw ewaluowaliśmy poprzedni program, myśleliśmy, jak przygotować się do procesu partycypacji, a następnie przystąpiliśmy do konsultacji nowego programu. Myślę, że każdy, kto miał potrzebę i chęci zgłoszenia wyzwań czy uwag, miał taką możliwość. Ten program faktycznie jest wypracowywany wspólnie z organizacjami pozarządowymi. Widać, że zaczyna się doceniać rolę trzeciego sektora i osób, które wykonują bardzo ważną społecznie pracę.
Całkowita kwota zaplanowana na realizację zadań publicznych zlecanych organizacjom w 2025 roku to ponad 136 mln złotych - to wzrost o 12% w stosunku do roku 2024. Celem głównym współpracy miasta z organizacjami jest wspieranie rozwoju społeczeństwa obywatelskiego i budowanie partnerskich relacji między samorządem a zorganizowanymi grupami mieszkańców przez podniesienie jakości oraz zwiększenie zakresu współpracy sektora pozarządowego z miastem. Można wymienić dwa rodzaje współpracy miasta i NGO:
- finansowa - zlecanie zadań finansowanych ze środków publicznych, dotacje, pożyczki, gwarancje, udzielanie zamówień publicznych,
- pozafinansowa - m.in. wymiana informacji, budowanie partnerstw i współprac, udostępnianie przestrzeni, wsparcie techniczne i organizacyjne, organizowanie konsultacji, wspieranie rozwoju wolontariatu i animacji społecznej, mediacje.
- Działania organizacji pozarządowych w Gdańsku są bardzo istotne i coraz bardziej widoczne. Warto zwrócić uwagę, że NGO w naszym mieście to nie tylko pomoc społeczna, ale też inne obszary, m.in. kultura - mówił Łukasz Samborski, dyrektor Fundacji RC, członek Gdańskiej Rady Organizacji Pozarządowych. - W programie współpracy widzimy stabilne ukształtowanie się finansowania systemu domów i klubów sąsiedzkich. Patrząc na przestrzeni ostatnich kilu lat, widzimy, jak ważna jest społeczna odporność na kryzysy. Wspieranie oddolnych inicjatyw prowadzi do budowania relacji sąsiedzkich, mobilizacji i zwiększania odporności społeczności na wszelkie spotykające nas trudności. Bardzo ważne jest także wspieranie rozwoju kompetencji liderów liderek i doradcze wsparcie organizacji. Wzrost funduszy na te cele bardzo cieszy.
Cele szczegółowe współpracy miasta z organizacjami to:
- wzmocnienie jakości i dostępności realizacji zadań publicznych przez wspieranie rozwoju instytucjonalnego organizacji oraz rozwijanie kompetencji ich liderów, pracowników i wolontariuszy,
- wzmacnianie istniejących i kształtowanie nowych mechanizmów wsparcia „małych” i „średnich” organizacji pozarządowych,
- budowanie świadomości, poszerzanie wiedzy i współpraca w procesie wdrażania zmieniających się przepisów,
- budowanie mechanizmów rozwiązywania nowych wyzwań (budowanie odporności na zmieniające się sytuacje kryzysowe)
Co istotne, opracowano także zasady współpracy miasta i NGO. Wśród głównych zasad znalazły się m.in.: suwerenność stron, partnerstwo, efektywność, uczciwa konkurencja, jawność, równość szans, zrównoważony rozwój i elastyczność.
Współpraca z organizacjami pozarządowymi w 2023 roku
Co roku, do 30 maja, należy przyjąć sprawozdanie z realizacji programu współpracy miasta z NGO. Na terenie Gdańska, na rzecz jego mieszkanek i mieszkańców, działają tysiące organizacji pozarządowych, które są beneficjentami Programu współpracy. W 2023 roku miasto Gdańsk udzieliło dotacji 462 organizacjom pozarządowym, niektóre realizowały w tym czasie więcej niż jedno zadanie. Organizacje złożyły na 2023 rok łącznie ponad 1500 ofert, z czego prawie 1300 w trybie konkursowym i ponad 250 w trybie pozakonkursowym.
W trybie konkursowym w 2023 roku przyznano dotacje w łącznej wysokości ponad 110 mln zł. Wartość dotacji systematycznie rośnie – kwota środków finansowych przyznanych na 2023 rok była o 10% większa od kwoty przyznanej na 2022 rok i o 132% większa niż w 2017 roku. W 2023 roku w trybie pozakonkursowym przyznano organizacjom dotacje o wartości prawie 750 tys. złotych
Miasto Gdańsk wspierało NGO także w innych wymiarach:
- Miasto posiada wypracowany mechanizm udzielania pożyczek organizacjom pozarządowym. Przekazuje także środki na wzmacnianie działalności gdańskich NGO oraz podnoszenia kompetencji ich pracowników, co w każdym roku ma tendencję wzrostową. W tym roku m.in. zostały zwiększone na rozwój kompetencji wolontariuszy gdańskich NGO z 120 tys. (w 2023) do 200 tys. zł (w 2024) do 400 tys. zł (w 2025). Zwiększy się także kwota środków na rzecz działalności organizacji pozarządowych w tym na podnoszenie kompetencji liderów i liderek z 350 tys. zł (2023) do 380 tys. zł (2024) do 670 tys. zł (2025).
- Miasto udziela wsparcia w postaci bezpłatnego udostępniania przestrzeni na spotkania, warsztaty, konferencje. Jednym z takich miejsc jest otwarte w sierpniu 2023 Centrum Dolna Brama, gdzie znajdują się: 3 sale warsztatowe z wyposażeniem do organizacji spotkań lub pracy cichej, 1 sala konferencyjna na 60 osób, 1 sala do pracy wspólnej, organizacji wydarzeń, warsztatów, spotkań, otwarta kuchnia i podwórko do odpoczynku, zajęć kulinarnych i ogrodniczych oraz przestrzeń do wypoczynku z mini biblioteczką. Na miejscu znajdują się osoby, które wspierają organizacje w wynajęciu przestrzeni.
- Miasto udostępniania organizacjom lokale i budynki na preferencyjnych zasadach. W 2023 roku organizacje pozarządowe korzystały z prawie 250 lokali użytkowych. W kwietniu tego roku powstał Zespół Dialogu Obywatelskiego ds. „Lokali użytkowych dla organizacji pozarządowych” – zespół powstał z inicjatywy samych organizacji z uwzględnieniem rekomendacji zainteresowanych wydziałów i jednostek Urzędu Miejskiego. Celem Głównym zespołu jest wypracowanie rozwiązań w zakresie usystematyzowania dostępności lokali użytkowych będących w zasobie Miasta Gdańska udostępnianych organizacjom pozarządowym.
- Przedstawiciele i przedstawicielki Miasta Gdańska aktywnie biorą udział w wydarzeniach gdańskich NGO, takich jak: szkolenia, konferencje, debaty, grupy robocze itp., gdzie służą swoim głosem eksperckim.
Współpraca: Marta Formella
Oprac. AO
Pakt na Rzecz Ekonomii Społecznej. Krok ku współpracy i sojuszu samorządów
