"Plan terenowy miasta Gdańska w skali 1:1000 – Śródmieście historyczne (1927)" został wydany w nakładzie 200 sztuk
fot. Piotr Wittman/ gdansk.pl
Z czego składa się album?
Biuro Architekta Miasta Gdańska (BAMG) album z przedwojennymi mapami przygotowało na podstawie zbiorów PAN Biblioteki Gdańskiej.
Dalszy ciąg artykułu pod Kalendarzem Wydarzeń
Obejmuje rejon historycznego Śródmieścia Gdańska w skali 1:1000. Zawiera reprinty planów terenowych (niem. Geländepläne), wykonywanych w okresie Wolnego Miasta Gdańska, a także po wybuchu II wojny światowej. W tym konkretnym przypadku - specjaliści z Biura Architekta Miasta Gdańska zajęli się skopiowaniem 18 planów Śródmieścia pochodzących z 1927 r. (z wyjątkiem jednego datowanego na rok 1924).
Każdy, złożony na cztery części, arkusz ma wymiary 96x68 centymetrów.
Twórcy wyjątkowej publikacji. Od lewej: Grzegorz Sobczyk, Jarosław Zulewski i Wojciech Chmielewski z Biura Architekta Miasta Gdańska
fot. Piotr Wittman/ gdansk.pl
W wydawnictwie znajduje się także ponad 20-stronicowe opracowanie naukowe dra Jana Daniluka i Jagody Załęskiej-Kaczko dotyczące planów terenowych międzywojennego Gdańska. Tekst omawia okoliczności ich powstania wraz z inwentaryzacją dostępnych zasobów kartograficznych.
Skąd pomysł na reprint przedwojennych map?
Całość zapakowana jest w solidną, grubą tekturową teczkę, wykonaną przez pracownię introligatorską Władysława Chumowicza z Gdańska, ze spisem zawartości na odwrocie.
- We współpracy z PAN Biblioteką Gdańską postanowiliśmy upowszechnić nasze gdańskie dziedzictwo i udostępnić te archiwalne materiały szerszemu gronu odbiorców - mówi Piotr Lorens, Architekt Miasta Gdańska.
Architekt Miasta Gdańska Piotr Lorens pokazuje reprint przedwojennej mapy Śródmieścia prezydent miasta Aleksandrze Dulkiewicz
mat. Facebook
Przyznaje, że przedwojenny plan Śródmieścia jest mu dobrze znany, ale w większej skali 1:2500.
- Natomiast to, że istnieje zasób map 1:1000 nie było powszechną wiedzą. To jest bardzo dokładna skala. Wie to każdy architekt, urbanista i historyk. Pozwala precyzyjnie odzwierciedlić, jak wyglądała przedwojenna zabudowa Gdańska. I nie na podstawie analizy “romantycznych” zdjęć z tamtych lat, tylko wnikliwego studium o charakterze geodezyjnym - tłumaczy Piotr Lorens.
PAN Biblioteka Gdańska zmienia się dla czytelników. Trwa remont parteru historycznego budynku
Zdradza też, co stanowiło dla niego niespodziankę w archiwalnym materiale z PAN Biblioteki Gdańskiej.
Fragment jednej z map, na której widać Bazylikę Mariacką i jej otoczenie
fot. Piotr Wittman/ gdansk.pl
- Zaskoczyło mnie to, że ówcześni geodeci nie ograniczyli się do rysowania granic działek, jak to jest w przypadku skali map o skali 1:2500 czy 1:5000, ale są także podkolorowane budynki. Dzięki temu, dokładnie wiemy, gdzie była zabudowa, a gdzie pusta działka. To element świadczący o szczególnej wartości tego zasobu map - podkreśla Architekt Miasta Gdańska.
Jak wyglądała praca nad publikacją?
Nad wyjątkowym wydawnictwem pracowała przez wiele miesięcy trójka pracowników Biura Architekta Miasta Gdańska: Jarosław Zulewski, Wojciech Chmielewski i Grzegorz Sobczyk.
Nigdy tam nie trafisz. Zobacz, co skrywają magazyny Muzeum Gdańska
- Arkusze map, które zeskanowaliśmy nie były w złym stanie, aczkolwiek przedwojenny papier z czasem się wykrzywił. Naruszyło to nieco geometrię całego planu. To należało skorygować. Mapy wymagały też oczyszczenia chociażby ze śladów taśmy klejącej - opowiada Jarosław Zulewski.
Teczka z mapami przedwojennego Śródmieścia zawiera też książeczkę z tekstem dwojga naukowców o niemieckich planach terenowych Gdańska
fot. Piotr Wittman/ gdansk.pl
Od początku pracownicy BAMG założyli też, że na podstawie 18 pojedynczych reprintów przedwojennych planów stworzą jako “wartość dodaną” zupełnie nową, scaloną mapę Śródmieścia.
Problem pojawił się, kiedy okazało się, że w zbiorze z PAN Biblioteki Gdańskiej brakuje dwóch arkuszy, obejmujących tereny Olszynki i części Starego Miasta. Poza tym, stan zachowania jednej mapy, obejmującej fragment Przeróbki był na tyle zły i wyraźnie odbiegający od pozostałych, że został wyłączony z publikacji BAMG.
Każdy arkusz mapy zawiera dokładną metrykę
fot. Piotr Wittman/ gdansk.pl
Te trzy braki zostały uzupełnione na podstawie materiału kartograficznego w mniejszej skali 1:2500. Poza tym, w przypadku jednego arkusza sięgnięto też po wersję planu terenowego z 1924 roku.
- Trzy wspomniane arkusze powiększyliśmy odpowiednio w komputerze i dopasowaliśmy do reszty, tworząc pełną mapę Śródmieścia - dodaje Jarosław Zulewski.
Grzegorz Sobczyk jest przekonany, że każdy, niezależnie od stopnia zainteresowania dziejami Gdańska, znajdzie coś ciekawego w tych przedwojennych planach.
- Kiedy porównamy tkankę współczesną Śródmieścia z planem z 1927 r. to widać skalę przekształceń dokonanych podczas odbudowy miasta po 1945 r. Przede wszystkim nie odtworzono wtedy oficyn wewnątrz kwartałów. Pojawiło się kilka nowych ulic. Zabudowa odbudowywanego centrum była dostosowana do tego, żeby mieszkańcom żyło się lepiej i wygodniej, poprzez wprowadzenie więcej wolnej przestrzeni, światła i zieleni. Dlatego, w literaturze przedmiotu o odbudowie Gdańska z powojennych ruin pojawia się określenie “miasto wyobrażone” - podkreśla Grzegorz Sobczyk.
Wszystkie mapy w albumie Biura Architekta Miasta Gdańska opisane są też w języku angielskim
fot. Piotr Wittman/ gdansk.pl
Promocja albumu "Plan terenowy miasta Gdańska w skali 1:1000 – Śródmieście historyczne (1927)"
- czwartek, 6 lutego 2025 r., godz. 17.00
- Dom Uphagena, ul. Długa 12
- cena biletów: wstęp wolny
UWAGA! Autorzy publikacji przygotowali dla uczestników spotkania do rozdania pięć egzemplarzy. Aby otrzymać jeden z nich trzeba będzie się jednak wykazać wiedzą o Gdańsku i wygrać quiz historyczny.
W niedzielę wybory radnych dzielnic Przymorze Wielkie i Stogi. Gdzie głosujemy?
Album z mapami Śródmieścia oraz opracowanie naukowe dra Jana Daniluka i Jagody Załęskiej-Kaczko jest do darmowego pobrania na stronie internetowej Biuro Architekta Miasta Gdańska.
