Ustawę przyjęto w środę późnym wieczorem, 9 marca, większością 439 głosów przy zaledwie 12 przeciwnych i trzech wstrzymujących się. Zapisy w niej zawarte dotyczą osób, które uzyskały status uchodźcy. Ustawa ma wejść w życie z dniem ogłoszenia w Dzienniku Ustaw, ale z mocą od 24 lutego 2022 r., a więc od dnia agresji Rosji na Ukrainę. Należność będzie zatem naliczana wstecz. Wydatki te będą pokrywane z budżetu państwa.
Kwota 40 zł na osobę nie jest ujęta w tekście ustawy. Skąd wiadomo, że właśnie tyle? Taką kwotę zapowiedzieli przedstawiciele rządu. Wcześniej była mowa o kwocie na poziomie 125 zł os./dobę, ale rząd obniżył ją z powodu braku dostatecznych środków w kasie państwa.
Pieniądze mają przysługiwać jedynie osobom, które przyjęły uchodźców na podstawie umowy podpisanej z gminą.
Ustawa m.in. przewiduje, że:
- Obywatele Ukrainy mogą przebywać w Polsce na legalnych zasadach przez 18 miesięcy. Okres może być wydłużony o kolejne 18 miesięcy. Dotyczy to również dzieci urodzonych już na terytorium RP
- Polacy, którzy zapewnią zakwaterowanie i wyżywienie dla uchodźców (obywateli Ukrainy) otrzymają wsparcie w kwocie 40 zł dziennie na osobę przez dwa miesiące, co daje w sumie około 2400 zł na osobę (1200 zł miesięcznie). Dotyczy to jedynie sytuacji, w których uchodźców przyjęto na podstawie umowy podpisanej z gminą
- Rząd utworzy "specjalną rezerwę celową" dla wsparcia samorządów. Mają być z niej finansowane dodatkowe zadania władz lokalnych, mające związek z przyjęciem uchodźców z Ukrainy
- Ukraińcy otrzymują prawo do korzystania z usług publicznych, a zwłaszcza z polskiej służby zdrowia oraz prawo do posłania dzieci do polskich szkół
- Obywatele Ukrainy, którzy mają status uchodźców otrzymają jednorazowo po 300 zł “na start”
- Dostęp do pracy w Polsce oznacza zgodnie z prawem również dostęp do świadczeń rodzinnych, w tym do 500 plus
- Zaostrzeniu ulegają kary za przestępstwa związane z handlem ludźmi i sutenerstwem popełnione w czasie wojny na Ukrainie
Ukraińcom w trakcie pobytu w Polsce będzie przyznany numer PESEL, na podstawie wniosku złożonego w urzędzie gminy. Aby mogli załatwić sprawy urzędowe, dla uchodźców będzie utworzony profil zaufany. To ważne, bowiem tak jak wszyscy muszą złożyć online wnioski na świadczenia 500+, 300+ czy rodzinnego kapitału opiekuńczego. Będą musieli też założyć konto w banku, bo ZUS wypłaci świadczenia wyłącznie przelewem.
Pierwotnie projekt ustawy zawierał ułatwienia dla szkół w zakresie kształcenia dzieci z Ukrainy i zatrudnienia nauczycieli. Proponowano m.in. możliwość tworzenia bez zgody ministra oświaty tzw. oddziałów międzynarodowych, czyli klas prowadzonych przez nauczycieli ukraińskich i realizujących ukraiński program. Posłowie ostatecznie odrzucili jednak tę możliwość, co oznacza że tworzenie takich klas będzie możliwe jedynie na podstawie zgody ministra oświaty. W ustawie utrzymano jednak możliwość tworzenia tzw. oddziałów przygotowawczych w grupach międzyszkolnych. Mają one służyć przede wszystkim nauce języka polskiego i wyrównywaniu różnic programowych w stosunku do programów polskich szkół.
