Rok 1945: w dramatycznych okolicznościach
Za datę zdobycia miasta przez Sowietów uważa się 30 marca 1945 r. Faktycznie jednak Niemcy bronili się jeszcze w Płoni Wielkiej nocy 6/7 kwietnia).
Dla polskiego Gdańska najważniejsza jest data 28 marca 1945 roku - tego dnia na Dworze Artusa załopotała biało-czerwona flaga, którą zawiesili polscy czołgiści: podporucznik Bronisław Wilczewski i chorąży Zbigniew Michel. Początkowo flagę zamierzano zawiesić na wieży Ratusza Głównego Miasta, jednak gdy żołnierze dotarli na Długi Targ, zorientowali się, że jest ona zniszczona. Dwaj młodzi, liczący po 19 lat Polacy wspięli się po elewacji sąsiedniej kamienicy i dotarli do masztu, na którym wciąż powiewała hitlerowska flaga ze swastyką. Zerwali ją, by umieścić w tym samym miejscu flagę biało-czerwoną. Trwający cały czas ostrzał artyleryjski omal nie udaremnił i tego zamiaru, bowiem w trakcie zaimprowizowanej ceremonii tył budynku został trafiony pociskiem i na dachu pojawiły się płomienie.
Zawieszenie biało-czerwonej flagi na Dworze Artusa było przemyślanym aktem politycznym. Polskie wojsko nie uczestniczyło w zdobywaniu Gdańska - walki toczyła tutaj Armia Czerwona. Polski oddział sprowadzono specjalnie z Gdyni, w zdobywanie której zaangażowana była 1. Brygada Pancerna im. Bohaterów Westerplatte PSZ w ZSRR.
GDAŃSKIE HISTORIE: Marzec 1945 - straszny koniec miasta Danzig
Zemsta na III Rzeszy
Sowieci traktowali Gdańsk bez rozumienia historycznych niuansów, jego znaczenia dla Polski. Dla nich było to pierwsze duże niemieckie miasto, które dodatkowo zostało na rozkaz Hitlera zamienione w “twierdzę”. Należało je zdobyć i dać ludności wroga nauczkę za wszystko, co wojska III Rzeszy zrobiły w ZSRR. Drugie duże miasto Niemiec - Königsberg/Królewiec - również zamienione w twierdzę, stało się miejscem walk 6 kwietnia, gdy Gdańsk był już praktycznie zdobyty.
Śródmieście zostało zniszczone w 90 procentach, ponad sześć tysięcy domów przestało istnieć, około 1300 budynków bardzo poważnie ucierpiało. Według niepełnych danych z 15 lipca 1945 roku, w całym Gdańsku zniszczono 19 665 budynków (w tym mieszkalnych - 15 600, gospodarczych - 3160, przemysłowych - 535). Zniszczone były centra Wrzeszcza, Nowego Portu, Stogów. Spośród 17 zabytkowych kościołów bardzo poważnie ucierpiało 14. Sowieckie pożary strawiły zabytkowe budowle, m.in. Ratusz Głównomiejski, Zbrojownię, Wielki Młyn, czy Wielki Żuraw. 20 spośród 36 mostów i wiaduktów zostało zniszczonych, w tym trakcja tramwajowa.
NASZA FOTOGALERIA Z UROCZYSTOŚCI:
Już nie Stadt Danzig
Powrót Gdańska do Polski nie był prostym procesem. Nastąpiła niemal całkowita wymiana ludności z niemieckiej na polską - jednak nowi mieszkańcy mieli poczucie, że żyją w poniemieckim mieście. Skomplikowane dzieje zastępowane były komunistyczną propagandą o “odwiecznej polskości”. Dopiero przemiany polityczne, rozpoczęte strajkiem w Stoczni Gdańskiej w sierpniu 1980 r. zainicjowały proces budowania nowej tożsamości mieszkańców.
Wiosna 1945 - rodzi się polski Gdańsk. Rozmowa z Sylwią Bykowską z Instytutu Historii PAN
