Czytaj też o zwiedzaniu ECS wraz ze świadkami wydarzeń grudniowych oraz o koncercie Adama Bałdycha:
Pamięci dwóch polskich grudniów. Obchody '70 i '81 w ECS. PROGRAM
To wspólna inicjatywa Muzeum Gdańska i Urzędu Miejskiego w Gdańsku. Portrety będą umieszczone w specjalnych stelażach przymocowanych do słupów oświetleniowych w Śródmieściu, a także w ramkach zainstalowanych we wnętrzach miejskich autobusów i tramwajów. Poszczególne wizerunki wykonano na podstawie archiwalnych zdjęć, udostępnionych przez Europejskie Centrum Sprawiedliwości oraz Instytut Pamięci Narodowej o. Gdańsk.
- Inspiracją było dla nas doświadczenie z portretami trzydziestu osób, które pokazaliśmy w taki sposób we wrześniu tego roku - mówi Janusz Marszalec, koordynator projektu. - Nazwaliśmy to wtedy “Portrety 1939”. Chodziło o osoby, które w pierwszych dniach II wojny światowej w Gdańsku zasłużyły się dla obrony Polski i polskości. Byli to zarówno cywile, jak i żołnierze, mężczyźni, ale też kobiety. Wiele z tych osób żyło pośród nas w latach powojennych. Mieliśmy niesamowity odzew. Ludzie widząc na tych portretach swoich bliskich, znajomych, przystawali na ulicy ze łzami wzruszenia w oczach. Niektórzy dzwonili do Muzeum Gdańska z podziękowaniami.
WIĘCEJ:
“Portrety 1939”. Gdańscy bohaterowie tragicznej jesieni ‘39 na plakatach i wystawie
W połowie grudnia mija 49 lat od krwawej rozprawy komunistycznych władz z uczestnikami społecznego buntu w Gdańsku, Gdyni, Elblągu i Szczecinie. Sprzeciw był następstwem urzędowego podniesienia cen żywności. Doszło do strajku, ludzie wyszli na ulice. Komuniści postawili na rozwiązanie siłowe - przeciwko zbuntowanym mieszkańcom miast Wybrzeża wysłano wojsko z czołgami, funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej i Służby Bezpieczeństwa. Do tłumów otworzono ogień z broni palnej. Bilans tragedii Grudnia: co najmniej 45 zabitych, prawie 1200 rannych, ponad 3 tys. zatrzymanych.
Ośmiu zabitych padło w Gdańsku - właśnie o nich przypomni mieszkańcom Muzeum Gdańska. Byli to:
- Jerzy Matelski, ur. 14 III 1943, dźwigowy, pracownik Stoczni Gdańskiej im. Lenina, zm. 16 XII 1970
- Stefan Mosiewicz, ur. 7 V 1948, pracownik Stoczni Gdańskiej im. Lenina, zm. 16 XII 1970
- Andrzej Perzyński, ur. 12 I 1951, pracownik Stoczni Gdańskiej im. Lenina, zm. 15 XII 1970
- Waldemar Rebinin, ur. 29 X 1944, kierowca-sanitariusz, pracownik Wojewódzkiej Kolumny Transportu Sanitarnego w Gdańsku, zm. 15 XII 1970
- Kazimierz Stojecki, ur. 5 I 1912, piaskarz, pracownik Stoczni Gdańskiej im. Lenina, zm. 15 XII 1970
- Bogdan Sypka, ur. 4 II 1950, student Wyższej Szkoły Rolniczej w Szczecinie, zm. 15 XII 1970
- Józef Widerlik, ur. 13 X 1946, pracownik Stoczni Gdańskiej im. Lenina, zm. 15 XII 1970
- Kazimierz Zastawny, ur. 26 III 1946, pracownik „Techmetu” w Pruszczu Gdańskim, zm. 15 XII 1970
Zginęli głównie ludzie młodzi. Gdańsk nie zapomniał o tej krzywdzie, podobnie jak Gdynia. Do komunistów podchodzono w Trójmieście z dużą nieufnością. Tragedia Grudnia wpisała się w tożsamość mieszkańców. Już po dziesięciu latach doszło do ponownej konfrontacji z komunistyczną władzą, tym razem zwycięskiej.
- Zbrodnia popełniona na mieszkańcach Gdańska i Gdyni przez władzę mieniącą się być „władzą robotniczą” wstrząsnęła społeczeństwem Wybrzeża. Nic już nie było takie jak wcześniej, mimo starań partii, która chciała kupić robotników i sprawić, aby zapomnieli o krwawej pacyfikacji. Służba Bezpieczeństwa i propaganda włożyli naprawdę wiele wysiłku w walkę z pamięcią o ofiarach. Temu miały służyć m.in. nocne pogrzeby zabitych. Na nic się to zdało – po 10 latach sytuacja dojrzała do kolejnego buntu. Tym razem robotnicy i studenci wiedzieli, że nie wolno wychodzić z protestem na ulice - podkreśla Janusz Marszalec. - W związku z tym w stoczniach i innych zakładach pracy, w sierpniu 1980 roku, ogłoszono strajki okupacyjne. Komuniści zmuszeni byli pójść na ustępstwa, doszło do powstania “Solidarności”. Pamięć tragedii Grudnia stała się początkiem polskiej drogi do niepodległości. I o tym chcemy przypomnieć mieszkańcom w przestrzeni publicznej Gdańska. Za rok będziemy obchodzić już 50. rocznicę Grudnia ‘70.
O wadze, jaką dla uczestników Sierpnia miały wydarzenia Grudnia 1970, świadczy Pomnik Poległych Stoczniowców w Gdańsku. Jego budowa była jednym z głównych żądań uczestników sierpniowego strajku w Stoczni Gdańskiej. Pomnik odsłonięto 16 grudnia 1980 r., na 10-lecie tragedii Grudnia. Komuniści nie odważyli się go zburzyć, gdy rok później wprowadzili stan wojenny.
Czytaj też o zwiedzaniu ECS wraz ze świadkami wydarzeń grudniowych oraz o koncercie Adama Bałdycha:
Pamięci dwóch polskich grudniów. Obchody '70 i '81 w ECS. PROGRAM
