Gdansk.pl: Jak wygląda obecnie sytuacja na Westerplatte?
Waldemar Ossowski, dyrektor Muzeum Gdańska: W grudniu 2015 zostało powołane przez wiceministra kultury Jarosław Sellina Muzeum Westerplatte, połączone później z MIIWŚ. Przez ostatnie dwa lata Panowie Karol Nawrocki i Mariusz Wójtowicz-Podhorski lansują tezę, że rzekomo nic się tam nie dzieje, że Westerplatte jest zaniedbane, czy wręcz “zaorane”, używając sformułowania dyrektora MIIWŚ. To jest nieprawdą! Muzeum Gdańska od 38 lat prowadzi tam swój oddział. Wartownia nr 1 jest po pracach konserwatorskich, jest tam wystawa stała, która została pięć lat temu odnowiona ze środków Ministra Kultury, są tam najcenniejsze zbiory oraz pracownicy. Mamy ponad 40 tysięcy zwiedzających rocznie i to jest dużo jak na taki niewielki budynek, otwarty sezonowo. O wiele więcej ludzi obejrzało bezpłatne wystawy plenerowe w sąsiedztwie Wartowni, podejmujące ważne tematy, np. o Polakach w Wolnym Mieście Gdańsku.
Jakie są Wasze dalsze plany?
- Jesienią ubiegłego roku Biuro Rozwoju Gdańska zwróciło się w trybie administracyjnym do naszego Muzeum z prośbą o uwagi do miejscowego programu zagospodarowania przestrzennego Odpisaliśmy, że chcielibyśmy mieć możliwość budowy obiektów, które obsługiwałaby ruch turystyczny. Jesienią ubiegłego roku zapadły też decyzje, że Gdańsk powinien rozpocząć przygotowania do obchodów 80. rocznicy wybuchu II wojny światowej. Rozpoczęliśmy prace nad planem zagospodarowania tych działek. Docelowo chcielibyśmy poprawić stan istniejących budynków historycznych, uczytelnić je, przywrócić stan drogowy oraz drzewostan z 1939 r., stworzyć nowe ścieżki zwiedzania oraz aplikacje mobilne, które by do nich nawiązywały i ubogacały narrację o dziejach miejsca i jego obrońców. W planowanym Visitor Center chcemy, poprzez eksponaty, multimedia oraz wielkoformatową makietę Westerplatte pokazać historię tego wyjątkowego miejsca. O to miejsce musimy jednak dbać wszyscy – na Westerplatte powinna odpowiednia infrastruktura, która pomoże Muzeum na bieżąco, przy wsparciu odwiedzających, utrzymywać teren Westerplatte w nienagannej czystości. Do konkretów będziemy mogli wrócić latem – już po otrzymaniu szczegółowych studiów zagospodarowania przestrzennego.
Dyrektor MIIWŚ Karol Nawrocki mówił na schodach w Urzędzie Miasta prezydentowi Gdańska, że chce kupić ten teren za dwa miliony złotych. Co Pan o tym sądzi?
- Z punktu widzenia zarządzania instytucją, to jest dziwna rzecz. O zakupie działki decyduje zazwyczaj organizator, czyli w tym przypadku Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego i tak należy przeprowadzać takie działania inwestycyjne. Złożona w ten sposób oferta to więc dla mnie bardzo dziwna sytuacja z punktu widzenia ustawy o finansach publicznych. Poza tym: Westerplatte nie jest na sprzedaż. Nie można kupić czegoś, co jest publiczne, historyczne i dostępne dla wszystkich.
Dyrektor Karol Nawrocki mówi, że odbuduje dawne koszary, wartownie i inne budynki do stanu sprzed 1939 roku. To dobry pomysł?
- Zły! Przede wszystkim powinniśmy bowiem eksponować wartość oryginałów: pokazać, jak zniszczone są koszary i wartownie. Te miejsca należy lepiej uczytelnić, pokazać, jak pierwotnie wyglądały wielkości tych budynków i ich architektura. Natomiast nie zgadzam się, aby rekonstruować te budynki, z których zostały już tylko fundamenty. Bo to będzie udawanie, tworzenie fikcji, makiety. To będzie zmienianie miejsca pamięci w celu tworzenia „parku rozrywki”. Poza tym taka odbudowa, w naszej opinii, stoi w sprzeczności z rozporządzeniem Prezydenta RP Aleksandra Kwaśniewskiego z 2003 roku ustanawiającego Pole Bitwy Westerplatte Pomnikiem Historii.
Co to mówi to rozporządzenie?
- “Celem ochrony pomnika historii [czyli terenów Westerplatte] jest zachowanie unikatowych wartości historycznych, przestrzennych, materialnych i niematerialnych, symbolizujących heroizm i waleczność żołnierza polskiego w okresie II wojny światowej”. Próba odtwarzania budynków wymaże te wartości. „Skansenizowanie” Westerplatte jest, naszym zdaniem, próbą zatarcia najważniejszego świadectwa jakie daje Westerplatte.
Nie wiemy też, co na taką odbudowę powie Pomorska Wojewódzka Konserwator Zabytków. Obszar na Westerplatte uzyskał miano Pomnika Historii po to, aby zabezpieczyć tam to, co pozostało i żeby to miejsce było objęte najwyższą formą ochrony konserwatorskiej, żeby nie działy się tam pomysły deweloperskie.
Co dalej z Waszymi projektami rewitalizacji tego miejsca?
- Projekty zagospodarowania Westerplatte są teraz przygotowywane w trzech pracowniach architektonicznych. Do debaty na temat wyglądu Westerplatte wrócimy więc pod koniec czerwca czy na początku lipca 2018 r.
Ale część działek na Westerplatte należy nie do Miasta Gdańska, tylko do Skarbu Państwa. Czy to nie przeszkodzi w realizacji Waszych planów?
- Będziemy apelować o przekazanie Muzeum Gdańska działek należących do Skarbu Państwa. Pozwoli to na skupieniu wszystkich gruntów w ramach jednej Instytucji i pomoże efektywniej zarządzać dziedzictwem historycznym Pola Bitwy na Westerplatte.
Więcej o planach Muzeum Gdańska wobec Westerplatte:
Działania 2018 r.
Prace studyjne nad programem zagospodarowania Pola Bitwy Westerplatte w kontekście rozwoju funkcji muzealnych (trzy renomowane trójmiejskie pracowanie architektoniczne przygotowują niezależnie od siebie prace koncepcyjne, które wytyczą kierunek przeobrażeń Pola Bitwy Westerplatte) zakładają m.in.:
- - wdrożenie programu zajęć edukacyjnych na Westerplatte;
- - zrealizowanie badań archeologicznych w rejonie Wartowni nr 3;
- - rozpoczęcie prac nad opracowaniem aplikacji mobilnej dla zwiedzających;
- - obchody wybuchu II wojny światowej połączone z inscenizacją obrony Wartowni Nr 1;
- - międzynarodowa sesja naukowa „II wojna światowa: operacje na pamięci” – 14 września 2018.
Działania 2019–2021:
- - przywrócenie walorów historycznych byłej WST Westerplatte poprzez usunięcie z krajobrazu Pola Bitwy elementów architektury i układu drogowego z lat 60., 70. i 80.,
- - przywrócenie nasadzeń w zakresie zbliżonym do okresu międzywojennego,
- - przywrócenie systemu drogowego z okresu WST,
- - przeprowadzenie kompleksowych badań archeologicznych przy Wartowni Nr 3,
- - wybudowanie Centrum Obsługi Turystów na wjeździe na teren Pola Bitwy Westerplatte. Obiekt ten pomieści m.in. toalety, gastronomię, sklep muzealny, salę wykładową oraz wystawę stałą,
- - wdrożenie kompleksowego systemu oprowadzania zwiedzających, poczynając od wystawy w COT, obejmującego nie tylko znakowanie, ale także wielojęzyczne aplikacje mobilne służące jako przewodnik,
- - stworzenie infrastruktury sanitarnej wewnątrz Pola Bitwy niekolidującej z przestrzenią historyczną zapewniającej czystość na terenie Pomnika Historii,
- - stworzenie makiet zachowanych obiektów architektury militarnej dla osób niewidomych/niedowidzących,
- - oznaczenie w terenie niezachowanych obiektów architektury poprzez wykonanie narysów fundamentów
- - rewitalizację Placówki Fort i udostępnienie jej do zwiedzania,
- - rewitalizację kabiny bojowej Wartowni nr 3 i udostępnianie jej do zwiedzania,
- - wykonanie i przywrócenie na dawne miejsce kopii orła zdobiącego niegdyś Nowe Koszary,
- - włączenie do ścieżki zwiedzania Wartowni nr 4, usytuowanej na terenie jednostki wojskowej,
