Jak długo budowano dworzec?
Dworzec powstał na terenach udostępnionych po niwelacji (od 1893) części miejskich obwarowań, w miejscu dawnych wałów obronnych między bastionami św. Elżbiety i Bożego Ciała.
Była to jedna ze sztandarowych inwestycji Cesarstwa Niemieckiego w Gdańsku. Budowę obiektu rozpoczęto w 1896 r.
28 października 1900 r. oddano do użytku część główną, tzw. Empfangsgebäude (budynek recepcyjny). Uroczyste otwarcie całości nastąpiło dwa dni później - pierwszy pociąg odjechał do Tczewa.
Dworzec PKP Gdańsk Główny wreszcie otwarty. Jest ładny, wygodny i dostępny dla każdego
Bryła dworca składała się z centralnej części z wielką halą, przylegającego skrzydła północnego oraz mniejszego skrzydła południowego i wieży zegarowej w narożniku między halą a skrzydłem południowym. Takie rozwiązanie przestrzenne zastosowano w wielu budynkach dworców, realizowanych w tym czasie według koncepcji Aleksandra Rüdella.
Kilka prawie takich samych w Europie i Azji
Podobne dworce jak w Gdańsku, z halą oświetloną półokrągłymi oknami i z wieżą, powstały w tym okresie m.in. w Krefeld, Colmar, Bad Homburg, Wiesbaden, Metz i Stralsundzie. Łudząco podobny do obiektu z Podwala Grodzkiego obiekt kolejowy powstał też wiele dekad później, bo w 1984 roku, w japońskim mieście Imari, na wyspie Kiusiu.
Wymienionym dworcom z początków XX wieku nadano historyzujące formy: neogotyckie, neorenesansowe, neobarokowe lub łączące detale różnych stylów. Dworzec gdański otrzymał elewację z czerwonej cegły zestawionej z jasnym piaskowcem w sposób charakterystyczny dla niderlandzkiego manieryzmu, dominującego w gdańskiej architekturze na przełomie XVI i XVII wieku.
Na dworcowej wieży (wysokość 48 metrów), z napędzanym elektrycznie zegarem (o średnicy tarcz 3,25 m), powstał pokryty miedzianą blachą hełm, będący wariacją na temat zwieńczenia wieży pobliskiego kościoła św. Katarzyny.
Dachy głównej hali pokryto dachówką glazurowaną na kolor ciemnoniebieski, a cokoły wykonano ze śląskiego granitu. Bryłę dworca udekorowano licznymi wieżyczkami, lukarnami, szczytami i szczycikami.
Książęce pokoje
W budynku głównym znajdowała się duża hala pasażerska (westybul) z okienkami kasowymi. W południowym skrzydle znajdowały się m.in. przechowalnie bagażu, biuro rzeczy znalezionych, pokoje policjantów i portierów. Było też kilka pomieszczeń przeznaczonych dla rezydującego we Wrzeszczu księcia Friedricha Wilhelma Victora Hohenzollerna, następcy tronu Cesarstwa Niemieckiego.
Dworzec PKP w Oliwie zabytkiem!
W skrzydle północnym znajdowały się poczekalnie (wspólna dla klas 1. i 2., osobna dla 3. i 4. klasy, oddzielna dla samotnie podróżujących kobiet), umywalnie, toalety i bufet.
Poczekalnie były dostępne z korytarzy umieszczonych od strony miasta i od strony peronów. Od strony północnej znajdowały się pomieszczenia zajmowane przez kolejarzy i telegrafistów.
Korytarze przy poczekalniach w północnej części budynku przykryto sklepieniami krzyżowymi, a reprezentacyjny charakter przedsionka poczekalni książęcej podkreślono sklepieniem gwiaździstym.
Także główna hala otrzymała sklepienie o tradycyjnej formie kolebki z gurtami i lunetami, lecz z zastosowaniem nowoczesnej wówczas konstrukcji ze stalowej siatki obrzuconej tynkiem.
W 1902 r. oddano do użytku przy północno-wschodnim narożniku dworca budynek kas podmiejskich (obecnie obiekt barowo-kawiarniany).
W rękach polskich kolejarzy
Część południowego zespołu dworcowego stanowiły budynki poczty i przesyłek ekspresowych oraz wybudowany gmach biurowo-mieszkalny Eisenbahndirektion (po wojnie przez wiele lat przychodnia kolejowa, obecnie Central Hotel).
Szybko okazało się, że budynek nie do końca spełnia wymogi rosnącego ruchu pasażerskiego. Brakowało przede wszystkim jadalni.
W 1914 r. przebudowano dworzec, powiększając północne pomieszczenia. Powstała duża, rozjaśniona od góry świetlikami sala telegrafu i kwadratowa jadalnia z przeszkloną kopułą siedmiometrowej średnicy.
Mieczysław Jałowiecki patronem Dworca Głównego PKP w Gdańsku
W dwudziestoleciu międzywojennym, w Wolnym Mieście Gdańsku, zarządzanie całym kompleksem dworcowym przejęły Polskie Koleje Państwowe.
Halo? Dzwonię z dworca
Dworzec został podpalony w marcu 1945 r. Odbudowany z pominięciem spadzistych dachów nad skrzydłem północnym, zawierającym dawniej poczekalnie (obecnie restauracje i przestrzeń handlowa).
W październiku 1947 r. w informacji dworcowej uruchomiono pierwszy w Gdańsku po zakończeniu II wojny światowej publiczny telefon.
W grudniu 1949 r. uruchomiono ogrzewaną Izbę Dworcową dla Kobiet i Dzieci. W marcu 1950 r. otwarto świetlicę dworcową dla młodzieży (pierwszą w województwie gdańskim).
W dniach 11-12 grudnia 1954 r. przeprowadzono na dworcu milicyjną akcję przeciwko zakłócającym spokój (głównie pijących alkohol), po czym 13 grudnia hala dworcowa zamieniona została w salę sądową, otwartą dla publiczności (zasądzano kary grzywny).
W 1955 r. przed wejściem ustawiono tablicę, w której umieszczano zdjęcia osób nadużywających alkoholu i chuliganów, z odpowiednim opisem i podaniem dokładnych danych personalnych.
W kwietniu 1956 r. otwarto dworcową restaurację (na 120 osób), kawiarnię (na 36 osób) i bar piwny.
Gdański herb i polski orzeł
7 marca 1961 r. oddano do użytku zmodernizowany budynek dworca podmiejskiego (projekt wnętrz: inż. Jerzy Szczepański i Andrzej Jagodziński z gdańskiego Biura Projektów Budownictwa Komunalnego). Po dwuletnich pracach modernizacyjnych 1 czerwca 1964 r. oddano do użytku wyremontowany gmach główny (projekt tych samych autorów).
W pierwszej połowie 1964 r. halę główną wyłożono okładziną marmurową, przebudowano restaurację, w grudniu 1964 r. na frontonie gmachu dworcowego (od ul. Podwale Grodzkie) umieszczono wyrzeźbione w piaskowcu, według projektu Leszka Weroczego, godło Polski i poniżej herb Gdańska.
Zmiany w organizacji ruchu wokół gdańskich cmentarzy
Wraz z budową tunelu w październiku 1965 r. przygotowano wyasfaltowany przydworcowy parking na 32 samochody.
W 1992 r. budynek dworca ponownie poddano generalnemu remontowi (według projektu Andrzeja Pazdeja i Ryszarda Szczęsnego): odświeżono fasady, hala recepcyjna otrzymała antresolę, powstał pasaż handlowy.
31 sierpnia 1993 r., po kolejnym remoncie, oddano do użytku część z otwartą dzień wcześniej pierwszą w Gdańsku restauracją McDonaldʼs, 15 grudnia 1995 r. otwarto natomiast halę z antresolą. Tę ostatnią wyburzono między 15 stycznia a 16 marca 2013 r., przywracając jednoprzestrzenny i otwarty układ hali.
Od połowy września 2019 do lipca 2023 r. budynek dworca został poddany gruntownemu remontowi.
5 grudnia 2023 r. dworzec otrzymał imię Mieczysława Jałowieckiego, przedstawiciela rządu polskiego w Gdańsku w latach 1919–1920.
Na podstawie Gedanopedii, internetowej encyklopedii Gdańska
