Konferencja „Gdańszczanki - obywatelki, działaczki, liderki”, która odbyła się w piątek, 9 października, na Wydziale Nauk Społecznych i online (formę hybrydową wymusiły obostrzenia wynikające z epidemii koronawirusa), stanowi zwieńczenie projektu badawczego zatytułowanego „Gdańskie wspólnoty obywatelskie. Perspektywa kobieca”, realizowanego przez Instytut Kaszubski wraz z Pomorskim Centrum Badań nad Kulturą UG. Celem inicjatywy, którą kierował prof. Cezary Obracht-Prondyński, było stworzenie portretu współczesnych gdańszczanek jako aktywnych uczestniczek miejskiej sfery publicznej.
Piątkowe spotkanie służyło podsumowaniu badań i przedstawieniu wyników szerszej publiczności oraz skonfrontowanie ich z zainteresowanymi. Zaproszeni na konferencję goście - akademicy i praktycy, zestawili pozyskane dane z doświadczeniami „żywych ludzi” - liderek środowisk kobiecych oraz animatorów i animatorek społecznych i kulturowych działających w tym obszarze. Głos zabrały między innymi posłanka Henryka Krzywonos, dziennikarka Dorota Karaś, badaczka Natasza Kosakowska-Berezecka, miejska aktywistka Lidia Makowska oraz prezydent Gdańska Aleksandra Dulkiewicz, która podkreśliła, że inicjatywa spójna jest z myślą śp. prezydenta Pawła Adamowicza - rozmowy wokół projektu prowadzone były już w 2018 roku przy okazji stulecia praw wyborczych kobiet. Wyniki badań przedstawił dr Krzysztof Stachura i dr Piotr Zbieranek z Uniwersytetu Gdańskiego.
- Pierwsza część projektu bazowała na wywiadach indywidualnych z liderkami obywatelskimi, które udzielają się w różnych sferach aktywności życia publicznego. Inspiracją do badań był zamysł prezydenta Adamowicza, a fundamentem przeprowadzone przez nas w 2018 roku badanie kwestionariuszowe wśród reprezentatywnej grupy gdańszczan, które wykazało, że kobiety charakteryzują się wyższym poziomem wspólnotowości i charakterystycznym rysem aktywności społecznych - wyjaśnił dr Piotr Zbieranek.
Badaczy zainteresowało, czy rzeczywiście można mówić o specyficznym podejściu kobiet do życia społecznego - z kwestionariuszy wynikało na przykład, że kobiety częściej podejmują działania charytatywne, ale rzadziej uczestniczą w komentowaniu rzeczywistości politycznej. Co za tym idzie, są mocno zorientowane na działanie na rzecz wspólnoty, jednak inaczej tę wspólnotę pojmują - skupiają się na działaniach proobywatelskich i prospołecznych.
Na bazie tych wniosków powołano szerszy projekt badawczy poświęcony kobietom jako uczestniczkom życia publicznego, składający się z analizy danych pozyskanych z innych badań, publikacji oraz statystyk, i pogłębionych wywiadów indywidualnych z gdańszczankami aktywnymi w życiu publicznym (grupa 30. kobiet). Nałożono nacisk na otwarty charakter inicjatywy - wybrano przedstawicielki różnych grup wiekowych i środowiskowych, reprezentujące wiele obszarów (między innymi trzeci sektor, biznes, usługi publiczne, edukacja czy kultura) i przestrzeni aktywności obywatelskiej - na przykład dzielnicową i miejską, ale też regionalną czy ogólnokrajową.
- Udało nam się wyróżnić trzy trajektorie biograficzne, czyli motywacje, które prowadzą do tego, żeby rozpocząć karierę działaczki obywatelskiej - dodaje dr Piotr Zbieranek. - Zauważyliśmy powtarzający się wzór, który wskazywał na to, że kobiety, które zostały liderkami, prezentowały aktywizm inspirowany - a więc czerpały z pewnych wzorców w okresie dzieciństwa lub w późniejszym czasie. Drugą trajektorią był aktywizm temperamentalny - kobiety pytane o to, czemu podjęły aktywność odpowiadały, że zawsze były hiperaktywne, czyli można powiedzieć, że mają to zapisane w genach. Trzecią trajektorią jest aktywizm sytuacyjny - pod wpływem pewnego zdarzenia dane osoby podejmują się pewnej aktywności i działają dla szerszej społeczności.
Na czym polega kobiecy wymiar obywatelskości? Zdaniem badaczy, przejawia się poprzez miękki styl i położenie akcentu na emocjonalność i relacjogenność.
- Kobiety same mówiły „my działamy trochę inaczej niż mężczyźni”, „w naszych działaniach nie liczy się tylko cel, ale i proces - jak pracujemy wspólnie, w jakim stylu działamy” - komentuje dr Krzysztof Stachura. - Ciekawa jest kwestia budzenia się świadomości społecznej i obywatelskiej. Kobiety mówią: nie będziemy milczeć, będziemy działać, będziemy aktywne, będziemy promować działania, które nas interesują, i kwestie, które są dla nas istotne. Natomiast trudno jest im wyjść z bańki. W środowiskach lokalnych, wśród kobiet, łatwo jest promować pewne kwestie związane z obywatelskością. W sferze publicznej przebijanie się z tymi kwestiami jest często dla kobiet trudne - w związku z czym ważne jest dla nich nabywanie nowych kompetencji.
W dalszej części dyskusji badacze rozmawiali między innymi o tym, jak uruchomić potencjał aktywności obywatelskiej kobiet, oraz czym wyróżnia się aktywność kobiet. Pochylono się także nad pomorskim aktywizmem, rozmawiając o jego obecnym kształcie, tym, co udało się dzięki różnym proobywatelskim działaniom uzyskać, ale i o tym, jakie wyzwania niesie aktywność na rzecz zmiany społecznej. Uczestnicy poruszyli tematy związane z szeroko rozumianą zmianą społeczną wśród gdańszczanek, poprawą życia lokalnej wspólnoty, działaniami na rzecz równouprawnienia, możliwościami animowania i włączania kobiet w życie publiczne.
Nagranie całej konferencji (w częściach) można zobaczyć na Facebooku, na stronie Pomorskiego Centrum Badań nad Kulturą Uniwersytetu Gdańskiego.
Organizatorem konferencji „Gdańszczanki - obywatelki, działaczki, liderki” był Instytut Kaszubski oraz Pomorskie Centrum Badań nad Kulturą Uniwersytetu Gdańskiego. Projekt dofinansowano ze środków Miasta Gdańska.
