Andrzej Wajda zmarł w niedzielę, 9 października, w Warszawie. Miał 90 lat. Nasze miasto zdążyło uhonorować wielkiego reżysera w marcu bieżącego roku tytułem Honorowego Obywatela Miasta Gdańska. W uroczystościach pogrzebowych weźmie udział delegacja gdańskich władz samorządowych.
Pierwszy raz Andrzej Wajda widział Gdańsk z okna pociągu, latem 1939 r. Był wówczas 13-latkiem, który w ramach wakacyjnego pobytu w Kartuzach jechał ze swoją grupą zobaczyć Gdynię. Jednak poznał i polubił Gdańsk już po wojnie. Andrzej Wajda opowiedział nam o tym w wywiadzie, udzielonym z okazji przyznania honorowego obywatelstwa Gdańska:
“Więc jak tylko się wojna skończyła, zaczęliśmy jeździć i Gdańsk był tym miejscem, gdzie koniecznie trzeba było przyjechać i ten Gdańsk odwiedzić. Jeszcze wtedy był w dużym stopniu zrujnowany. No ale to już było nasze miasto, już nie było żadnych flag hitlerowskich, i od tego momentu zaczęła się moja przyjaźń z Gdańskiem, z gdańskim Teatrem Wybrzeże - bo Zygmunt Hubner zaangażował mnie do tego teatru po moim filmie “Popiół i diament”... Zaangażował Cybulskiego i zaraz ja miałem być reżyserem tego spektaklu… Wracałem do Gdańska, bo tam były zawsze ważne wydarzenia, spotkania… a i naszego stowarzyszenia filmowego… Krótko mówiąc, Gdańsk był tym miastem, które nas… no, dziwne, ale w Gdańsku czuliśmy się bardziej wolni… Że jeszcze coś będzie… Że jeszcze coś się stanie… Niby nie było żadnych na to przesłanek, a jednak… Może gdzieś widok tego morza, gdzieś daleko… Że tam jeszcze coś jest, hehe, co nas pociąga… To było powodem, że tak często bywałem w Gdańsku właśnie. Zwłaszcza w okresie wakacji.
CZYTAJ I OGLĄDAJ: Wajda w Gdańsku: Dla mnie jest tutaj Wolne Miasto
O co gdańszczanin poprosił Wajdę?
Uroczystość honorowego obywatelstwa Gdańska miała miejsce w Dworze Artusa, w sobotę 12 marca 2016.
Najpierw jednak prezydent Gdańska Paweł Adamowicz 14 stycznia odwiedził Andrzeja Wajdę w jego domu na warszawskim Żoliborzu, by wysondować, co reżyser myśli o takiej inicjatywie.
CZYTAJ WIĘCEJ: Prezydent u reżysera, czyli Adamowicz w domu Wajdy
Dwa tygodnie później sprawa stanęła na forum Rady Miasta Gdańska. Większość radnych nie miała wątpliwości, że będzie to nie tylko zaszczyt dla Wajda, ale i dla gdańszczan. Nie wszyscy radni podzielali jednak ten pogląd.
CZYTAJ: Andrzej Wajda. Godzien Oscara i Orła Białego, godzien być gdańszczaninem
Wkrótce zlecono wykonanie specjalnego gdańskiego fotela, na którym Andrzej Wajda później usiadł podczas uroczystości i który to zabrał do domu, by następnie przekazać jako eksponat Uniwersytetowi Jagiellońskiemu.
Samą uroczystość w Dworze Artusa nasz portal relacjonował tak:
“Było podniośle, było dumnie, ale też i z humorem, którym tryskał >>najmłodszy<< Honorowy Gdańszczanin. Ponad 200 osób, które wzięło udział w tym wydarzeniu, nie szczędziło artyście wielokrotnych kilkuminutowych owacji na stojąco. Andrzej Wajda z kolei nie żałował obecnym anegdotek związanych z jego pracą reżyserską. Przypomniał m.in. jak narodził się pomysł na film pt. "Człowiek z żelaza". A było tak, że przyjechał do Gdańska, do stoczni, i jeden ze strajkujących pracowników zaproponował, aby zrobił film o nich. Kiedy Wajda zapytał o to, jaki miałby to być film, stoczniowiec odpowiedział, że o człowieku z żelaza.
- W moim długim życiu to jedyny film, który zrobiłem na zamówienie od jednego człowieka - śmiał się Wajda. - Od razu wziąłem się do pracy, a to dlatego, że poprosił o to gdańszczanin. Nie wiem, czy zrobiłbym to tak szybko, gdyby poprosił mnie mieszkaniec innego miasta”.
CAŁOŚĆ RELACJI: Wajda - człowiek z Gdańska!!! Miasto uhonorowało reżysera
Polski obywatel świata
Andrzej Wajda był synem zawodowego oficera Wojska Polskiego - Jakuba Wajdy - który wiosną 1940 r. jako jeniec wojenny został zamordowany przez Sowietów razem z 12 tysiącami polskich wojskowych. Swoistym hołdem złożonym przez reżysera ojcu i ofiarom tamtej zbrodni był film Katyń.
Wyjątkową zasługą Wajdy było stworzenie filmowego języka, który o sprawach specyficznie polskich mówił w sposób uniwersalny, zrozumiały dla publiczności światowej. Tak było w przypadku “Kanału”, “Popiołu i diamentu”, “Człowieka z marmuru”, “Panien z Wilka”, czy “Człowieka z żelaza”. Pod koniec życia Wajda nakręcił jeszcze film o liderze Sierpnia i tzw. Pierwszej Solidarności - “Wałęsa, Człowiek z nadziei”.
W roku 2000 otrzymał Oscara za całokształt twórczości. Przemówienie wygłosił wówczas po polsku, podkreślając, że robi tak, ponieważ zawsze był polskim reżyserem.
Jego filmy zdobywały laury na całym świecie. Wśród wielu nagród były Złota Palma na festiwalu w Cannes, Złoty Lew w Wenecji, Złoty Niedźwiedź w Berlinie, Europejska Nagroda Filmowa „Felix” czy japońska nagroda Kyoto.
Związki reżysera z Gdańskiem były silne od początku jego kariery zawodowej. W 1955 r. debiutował na scenie Teatru Wybrzeże. Pracował w Gdańsku jako reżyser teatralny i filmowy - spędził w naszym mieście wiele miesięcy życia i miał istotny wpływ dla budowy wizerunku Gdańska jako miasta wolności i solidarności (“Człowiek z żelaza”).
Więcej o związkach Andrzeja Wajdy z Gdańskiem - czytaj w GEDANOPEDII
Spotkanie z Andrzejem Wajdą i Krystyną Zachwatowicz [ZDJĘCIA]
Spotkanie Andrzeja Wajdy z młodzieżą [ZDJĘCIA]
Andrzej Wajda Honorowym Obywatelem Gdańska [ZDJĘCIA]
Czytaj także:
Wajda jest nieśmiertelny! Lech Wałęsa, Donald Tusk, Paweł Adamowicz, posłanki, radni żegnają Mistrza
