Kulisy powstania GDM
- Socrealizm kojarzy się nam z warszawskim Pałacem Kultury, Marszałkowską Dzielnicą Mieszkaniową oraz krakowską Nową Hutą. Także w Gdańsku miało powstać rozległe założenie z monumentalnymi budynkami. Grunwaldzka Dzielnica Mieszkaniowa miała zająć centralną część Wrzeszcza i stać się nowym centrum usługowo-handlowym dla podnoszącego się z ruin miasta - mówi Waldemar Ossowski, dyrektor Muzeum Gdańska.
Wystawa czasowa przybliża kulisy powstania GDM, zrealizowane pomysły, które miały zapewnić komfort mieszkańcom oraz koncepcje których nie wcielono w życie. Ekspozycja będzie czynna do 30 września 2024 roku.
Zrobić nowy Wrzeszcz
Wrzeszcz w czasie walk o miasto w marcu 1945 roku nie ucierpiał tak dotkliwie jak centrum Gdańska. Najwięcej strat poniosła Aleja Grunwaldzka, która do 1 maja 1945 roku nosiła nazwę Adolf-Hitler-Straße, wraz z przylegającym do niej starym rynkiem i otaczającymi go domami. W 1946 roku zapadła decyzja, aby połączyć Gdańsk i Gdynię szeroką drogą, której główna ulica Wrzeszcza miała stać się fragmentem.
Prace ruszyły w 1947 roku, od strony ulicy Miszewskiego wyburzono wschodnią pierzeję zniszczonych kamienic, dzięki czemu ulicę poszerzono o 30 metrów. Szeroka aleja Grunwaldzka stałą się główną osią komunikacyjną tworzącego się Trójmiasta. Zaczęły przy niej powstawać nowe budynki, m.in. na rogu ulicy Miszewskiego powstał Dom Książki, a u wylotu ulicy Jaśkowa Dolina zaczęto budować Dom Kupca.
Bez kamieniczek
Zatwierdzony plan ogólny przedstawiono w 1948 roku. Za projekt urbanistyczny Wrzeszcza była odpowiedzialna wileńska architektka Irena Heilmanowa.
- To właśnie ona nadała centralnej części dzielnicy wielkomiejski charakter - mówi Klaudiusz Grabowski z Muzeum Gdańska, kurator wystawy. - Następnie plan szczegółowy opracowywał architekt Wacław Rembiszewski wraz z Józefem Chmielem i Władysławem Lewem. To z kolei umożliwiło powołanie Grunwaldzkiej Dzielnicy Mieszkaniowej przez Miejską Radę Narodową w 1950 roku.
Projekt GDM miał duże znaczenie dla socjalistycznej propagandy, ponieważ stał się elementem planu sześcioletniego, który realizowano w latach 1950-1955. Za projektowanie GDM-u w latach 1953-1963 odpowiadał Daniel Olędzki.
- Pierwotna koncepcja zakładała nawiązanie do zabytkowych kamieniczek Gdańska - dodaje Klaudiusz Grabowski. - Miały więc powstać trzypiętrowe domy ze spadzistymi dachami, ale przyjechała delegacja z Warszawy… i w rezultacie w dzielnicy budynki liczą cztery piętra, bez spadzistych dachów. Tak jak w stolicy…
Unikalne fotografie i projekty
Mimo pewnych ograniczeń na terenie GDM-u powstały liczne kawiarnie, sklepy oraz restauracje. Najsłynniejsze były Cristal, Newska oraz Olimp. Ostatni z wymienionych lokali znajdował się na szczycie 17-kondygnacyjnego wieżowca, popularnie zwanego „Dolarowcem”, który wybudowano w 1969 roku, według nowoczesnych wzorców.
Na wystawie czasowej w Sali Sądowej Zespołu Przedbramia widzowie zobaczą archiwalne fotografie z lat 50.-60. XX wieku, w tym unikatowe zdjęcia makiet z niezrealizowanymi koncepcjami oraz plan GDM’u z 1954 roku przekazany przez architektkę Danutę Olędzką, żonę głównego projektanta tego założenia urbanistycznego.
Grunwaldzka Dzielnica Mieszkaniowa
- Termin: 26 maja (niedziela) – 30 września (poniedziałek) 2024
- Ceny biletów: 17 zł(normalny), 12 zł (ulgowy)
- Godziny otwarcia: muzeumgdansk.pl
- Wernisaż wystawy: 25 maja (sobota), godz. 12.00, wstęp: wolny
