Przejdź do sekcji menu główne Przejdź do sekcji menu boczne Przejdź do sekcji treść strony Przejdź do sekcji stopka strony
Logo Gdańsk Pomaga
Translate
Logo Biuletynu Informcji Publicznej

Srebrne szelągi gdańskie i inne skarby - wystawa nowych nabytków w PAN Bibliotece Gdańskiej

Ok. 70 eksponatów - w tym rękopisy, stare druki, mapy, grafiki, fotografie, ekslibrisy oraz numizmaty - można oglądać na wystawie “Nowe nabytki zbiorów specjalnych” otwartej we wtorek, 6 lutego, w PAN Bibliotece Gdańskiej. Na ekspozycji możemy podziwiać np. XV-wieczne szelągi gdańskie z czasów panowania króla Kazimierza Jagiellończyka, starodruk z objawieniami św. Brygidy z 1556 r. oraz program nauczania w Gdańskim Gimnazjum Akademickim na rok 1757. Na wystawie są też bardziej współczesne pamiątki, jak chociażby ulotka dotycząca referendum w październiku 2023 r. 
06.02.2024
Więcej artykułów poświęconych Gdańskowi znajdziesz na stronie głównej gdansk.pl
Na zdjęciu znajduje się kobieta w średnim wieku stojąca w muzeum lub galerii. Jest ubrana w jasnoniebieską bluzkę i ciemnoniebieskie jeansy, a jej włosy są długie i ciemne. Kobieta wydaje się być zamyślona lub skupiona na czymś, co ogląda - prawdopodobnie ekspozycji muzealnej - ponieważ podpiera dłoń pod brodą, co może wskazywać na zainteresowanie lub głęboką refleksję. Na ścianie w tle widać obraz przedstawiający scenę z przestronnym, klasycznym wnętrzem z łukami, na którym są malutkie postacie ludzi. Przed kobietą znajduje się niebieska gablota, w której prawdopodobnie wystawione są mniejsze przedmioty lub informacje o eksponatach
Wystawa “Nowe nabytki zbiorów specjalnych” została otwarta w historycznym gmachu PAN Biblioteki Gdańskiej, na I piętrze
fot. Piotr Wittman/ gdansk.pl

O ile eksponatów powiększyła się kolekcja PAN Biblioteki Gdańskiej?

“Nowe nabytki zbiorów specjalnych” to wystawa, jak wskazuje jej sam tytuł, prezentująca eksponaty, które PAN Bibliotece Gdańskiej udało się w różny sposób pozyskać do kolekcji w 2023 r. 
 
- W minionym roku odnotowaliśmy wpływ 1100 pozycji inwentarzowych, z czego ok. trzy czwarte stanowiły darowizny - poinformowała na wernisażu wystawy dr Zofia Tylewska-Ostrowska, kierowników zbiorów specjalnych w PAN Bibliotece Gdańskiej. 

"Spragnieni miasta" to najnowsza wystawa prof. Jacka Dominiczaka w CSW „Łaźnia” 2

Inne zabytkowe przedmioty gdańska instytucja wyszperała np. na aukcjach, platformach zakupowych, antykwariatach, a nawet na gdańskim Jarmarku św. Dominika.
 
Łącznie koszt zakupu wszystkich eksponatów w 2023 r. dla PAN Biblioteki Gdańskiej wyniósł ponad 50 tys. zł.

Co obejrzymy w gablocie starodruków? 

Wśród starych druków na wystawie w PAN Bibliotece Gdańskiej jest kilka prawdziwych “perełek”. 
 
Jedną z nich jest księga proroctw św. Brygidy Szwedzkiej, założycielki zakonu brygidek i wizjonerki. 
Na zdjęciu widać fragment starej książki lub dokumentu, na którym znajduje się ilustracja oraz tekst. Ilustracja przedstawia postać kobiecą z aureolą lub nimbem, co sugeruje, że może to być wizerunek świętej lub postaci religijnej. Postać ma długie włosy, prosty nos i duże oczy, a także nosi coś, co przypomina szatę lub zakrycie głowy. Nad rysunkiem widoczny jest napis „S. BRIGIDA ORA PRO NOBIS”, co w tłumaczeniu z łaciny oznacza „Święta Brygida, módl się za nami”. Poniżej ilustracji znajduje się tytuł „MEMORIALE”, co może oznaczać, że jest to pamiętnik lub zapis wspomnień, a także liczne linijki tekstu napisane starą czcionką łacińską. Stan dokumentu wskazuje na jego starość – kartka jest pożółkła i zdaje się być delikatna
Księga proroctw św. Brygidy Szwedzkiej z 1556 r.
fot. Piotr Wittman/ gdansk.pl
 
- Dzieło opublikowano w Rzymie w języku łacińskim w 1556 r. Wydał je szwedzki kartograf i duchowny katolicki Olaus Magnus, który na fali Reformacji został wypędzony ze swojej ojczyzny i osiadł na kilka lat w Gdańsku. Co ciekawe, drzeworyty zdobiące tę księgę są wzorowane na rycinach Albrechta Durera z wcześniejszego wydania objawień św. Brygidy w Norymberdze - opowiada Stefania Sychta, kuratorka wystawy. 

Budynek ECS ma już 10 lat. Zwiedzaj wystawy o stoczni całą rodziną

Na uwagę zasługuje też program nauczania w Gdańskim Gimnazjum Akademickim na rok 1757. Obok nazwisk profesorów nauczających danego przedmiotu zawiera zagadnienia i lektury, na podstawie których prowadzony będzie kurs dla uczniów. 
Na zdjęciu widoczna jest otwarta księga lub stary druk eksponowany na niebieskim stojaku. Strony książki są przetarte i pożółkłe od czasu, co sugeruje, że to dzieło ma wiele lat. Tekst jest napisany starą, elegancką czcionką, która przypomina pismo z XVIII lub XIX wieku. Widoczne są dwie pełne strony tekstu, podzielone na dwie kolumny, co jest charakterystyczne dla niektórych historycznych wydawnictw. Na dole pod książką znajduje się etykieta z opisem po polsku, który mówi: Catalogus lectionum et operarum publicarum in Athenaeo Gedanensi. Gdańsk, 1757 rok. Program nauczania w Gdańskim Gimnazjum Akademickim na rok 1757. To wskazuje, że dokument pochodzi z Gdańska i został wydrukowany w roku 1757, prawdopodobnie jest to katalog wykładów lub działalności publicznej w gdańskiej instytucji edukacyjnej z tego okresu
Program nauczania w Gdańskim Gimnazjum Akademickim na rok 1757
fot. Piotr Wittman/ gdansk.pl
 
- Jest to bardzo cenny nabytek. Akurat tego rocznika brakowało nam do tej pory w dużym zbiorze programów nauczania w Gdańskim Gimnazjum Akademickim, założonego w 1580 r. - podkreśla Stefania Sychta. 

Spektakl o stracie dziecka w Teatrze Wybrzeże. Reżyseruje Lena Frankiewicz

Ciekawostką jest też kalendarz wydany na rok 1726 r. w gdańskiej oficynie Thomasa J. Schreibera. Wydawnictwo w języku niemieckim zawiera m.in. informacje astronomiczne, porady medyczne, wskazówki ogrodnicze oraz przysłowia.
Na zdjęciu widać otwartą starą księgę lub kalendarz umieszczony na niebieskiej wystawie. Strona po lewej stronie zawiera tabele z liczbami i tekstem w kolumnach, prawdopodobnie dni i informacje związane z kalendarzem. Strona po prawej zawiera więcej tekstu, z którym towarzyszy rycina na górze przedstawiająca scenę historyczną lub religijną. W dolnym lewym rogu strony znajduje się numeracja Das XXVIII. Lage , co oznacza 28. dzień . Pod książką znajduje się opis w języku polskim z nazwiskiem Johan Heinrich Morgenstern i informacjami, że jest to Kalendarz i almanach astronomiczny na rok 1785 wydany w Gdańsku . Poniżej znajduje się informacja o miejscu wydania, szacowanej cenie i dodatkowych szczegółach, wskazujących, że obiekt ten jest częścią ekspozycji i ma wartość historyczną
Gdański kalendarz wydany na rok 1726 r.
fot. Piotr Wittman/ gdansk.pl
 
Umieszczony na wystawie kalendarz otwarty jest na miesiącu lutym, gdzie przeczytać można następującą radę:
 
Nie pij nic zimnego 
Pozostań w domu
A jeśli już musisz wychodzić to tylko w lisim futrze
Na zdjęciu widoczne są dwa stare monety umieszczone na niebieskim tle. Monety są białe, być może srebrne, z wyraźnymi znakami korozji lub zabrudzenia, szczególnie jedna z nich ma ciemne plamy. Znaki i symbole na monetach są zużyte i trochę trudne do odczytania ze względu na ich stan. Monety są eksponowane w muzealny sposób, prawdopodobnie są częścią wystawy lub kolekcji. W tle, rozmyty przez niską głębię ostrości, widać fragment tekstu, który wydaje się być częścią opisu ekspozycji, jednak ze zdjęcia nie można dokładnie odczytać tekstu.
A oto najstarsze obiekty na wystawie - dwa szelągi gdańskie pochodzące z 1457 r.
fot. Piotr Wittman/ gdansk.pl
 
Cennym eksponatem jest też dzieło szkockiego historyka i geografa Thomasa Salmona, wydane w Wenecji w 1739 r. stanowiące opis ówczesnych państw w aspekcie politycznym, przyrodniczym i kulturowym. Pokazywana na wystawie księga to tom VII dotyczący Turcji, Polski i Zaporoża. Wśród wielu rycin zawiera plan Gdańska, Warszawy oraz Konstantynopola.

Jakie są najstarsze i najmłodsze eksponaty?

Bardzo ciekawe są również trzy ryciny przedstawiające koronację Fryderyka I, pierwszego króla w Prusach, 18 stycznia 1701 r. na zamku w Królewcu. 

Patryk Różycki - wystawa w GGM 1 potrwa do 28 kwietnia

- Wchodzą one w skład większego zbioru kilkunastu rycin. Nie mamy ich kompletu. Stale uzupełniamy ten zbiór. Tym bardziej nas cieszy, że mogliśmy powiększyć kolekcję o kolejne trzy obiekty - dodała Stefania Sychta.  
Na zdjęciu widać dwie kobiety w pomieszczeniu, które wygląda na salę wystawową lub muzealną. Starsza kobieta w okularach stoi z przodu i uśmiecha się delikatnie do kamery. Ma na sobie ciemnoniebieski sweter, paski i naszyjnik z identyfikatorem. W tle druga kobieta stoi tyłem do kamery i wskazuje na coś poza kadrem, prawdopodobnie na element wystawy. W centrum zdjęcia znajduje się szklana gablota z eksponatami - wyglądają na karty lub małe druki. Na ścianie w tle widać plakat z napisem POLSKA i obrazkiem przedstawiającym zabytek. Całość wydaje się być częścią jakiegoś wydarzenia kulturalnego lub ekspozycji
O najciekawszych eksponatach opowiadała m.in. kuratorka wystawy Stefania Sychta
fot. Piotr Wittman/ gdansk.pl
 
Wśród numizmatów wyróżniają się dwa srebrne szelągi z 1457 r., stanowiące najstarsze eksponaty na wystawie. 
 
Zostały wybite w Gdańsku w ramach przywilejów nadanych przez króla Kazimierza Jagiellończyka, obejmujących m.in. posiadanie przez miasto własnej monety. Były one używane do 1492 r. 

Nabór do Nagrody Teatralnej Miasta Gdańska za 2023 rok

Najmłodszym eksponatem na wystawie jest większych rozmiarów ulotka z 15 października 2023 r. zachęcająca do udziału w referendum i odpowiedzi 4xNIE. 
 
- Dziś wartość takiego druku może trudno jest docenić, ale za 150 lat stanie się już zabytkowym przedmiotem - przekonuje kuratorka wystawy.    
Zdjęcie przedstawia wnętrze galerii lub muzeum, na którym widać ścianę z zawieszonymi plakatami lub reprodukcjami. Najbliższy plakat jest dużym, kolorowym przedstawieniem architektury z napisem POLEN na dole, co wskazuje, że może to być plakat promujący Polskę jako destynację turystyczną. Plakat po prawej stronie przedstawia widok na jakieś zabytkowe budowle z napisem X WIEKÓW GDAŃSKA , co sugeruje, że jest to plakat związany z historią Gdańska. W tle, po prawej stronie zdjęcia, widać mężczyznę ubranego w ciemny sweter, który ogląda kolejne eksponaty. Mężczyzna ma krótkie włosy i jest skupiony na treści znajdującej się przed nim. Wnętrze jest jasne, a podłoga wykonana z jasnego drewna, co tworzy estetyczne i kulturalne otoczenie. Cała scena wydaje się być spokojna, z osobami zainteresowanymi sztuką i historią
Na wystawie są też plakaty. Pierwszy od lewej niemiecki poster reklamowy z 1965 r. zachęcający do przyjazdu do Gdańska
fot. Piotr Wittman/ gdansk.pl
 
Jakie jeszcze inne interesujące eksponaty można obejrzeć na wystawie?
 
  • kolorowane mapy Rzeczpospolitej z okresu największej ekspansji terytorialnej z około 1725 roku oraz po pierwszym rozbiorze z 1773 roku
  • prawie 180-letni dokument rękopiśmienny odnoszący się do majątku w Orłowie-Kolibkach;
  • ekslibrisy Henryka Feilhauera, artysty związanego z Gdynią, projektanta pomnika „Ofiar grudnia 1970”
  • wydany przez Rząd RP na uchodźstwie oficjalny dokument informujący o ludobójstwie Żydów opracowany m.in. na podstawie raportów Jana Karskiego
  • karta pocztowa z 1914 roku upamiętniająca Dzień Szklarza (Glasertag) w Gdańsku
  • dokumenty osobiste Alfonsa Lidzbarskiego, przedstawiciela mniejszości polskiej w Wolnym Mieście Gdańsku m.in. świadectwo szkolne, karty rejestracyjne i meldunkowe
  • unikatowy zbiór dokumentów o harcerstwie polskim w Gdańsku w latach 30. XX wieku
  • “Śpiewnik żołnierza polskiego” wydany w Moskwie w 1944 r. nakładem Związku Patriotów Polskich
  • broszura jubileuszowa z 1936 r. wydana z okazji XV-lecia Macierzy Szkolnej w Gdańsku

“Nie tylko Bullerbyn” - ilustracje Hanny Czajkowskiej w NCK do obejrzenia do 17 marca

Gdzie i do kiedy czynna jest wystawa?

Wystawa „Nowe nabytki Zbiorów Specjalnych” w PAN Bibliotece Gdańskiej, w historycznym budynku przy ul. Wałowej 15, będzie czynna do 30 kwietnia.
 
ZOBACZ GALERIĘ ZDJĘĆ Z WERNISAŻU WYSTAWY W PAN BIBLIOTECE GDAŃSKIEJ:
 

 
Ekspozycja jest dostępna w godzinach pracy placówki: poniedziałek, wtorek, czwartek: 9.00-19.00; środa i piątek: 9.00-15.00. Wstęp jest bezpłatny. 
 
Zdjęcie autora publikacji
Robert Pietrzak robert.pietrzak@gdansk.pl

TV

Każdy może pomóc
Konkurs na najlepszy jarmark bożonarodzeniowy
Na zdjęciu znajduje się fragment zabytkowej zabudowy Gdańska, przedstawiający dwa charakterystyczne budynki. Po lewej stronie widoczna jest Dwór Bractwa św. Jerzego, ceglany budynek w stylu gotyckim z charakterystycznymi łukami, ozdobnymi oknami i wieżyczką zwieńczoną kopułą oraz chorągiewką w kształcie smoka. Po prawej stronie widać Złotą Bramę, renesansowy budynek z jasną elewacją, kolumnami oraz bogato zdobionym gzymsem. Na balustradzie znajdują się rzeźby przedstawiające alegoryczne postacie. Na pierwszym planie widoczni są spacerujący ludzie, a także drzewa i ogródki restauracyjne ozdobione roślinnością. Całość sceny rozgrywa się w pogodny dzień z niebieskim niebem i rozproszonymi chmurami.
Kiedy spod Złotej Bramy zniknie szpetne ogrodzenie?
czarno-białe zdjęcie mężczyzny w okularach i kapeluszu, który patrzy w niebo
W środę artyści wspomną Pawła Huellego. Przyjdź do św. Jana
PrzemekProgramPrzemoc
Przeciwdziałanie przemocy wobec dzieci. Jak zapobiegać, pomagać, reagować
gdanska karta mieszkanca
Więcej
zamiana mieszkań
© Gdańskie Centrum Multimedialne