W Gdańsku nie przybywa dzieci z nadwagą. Efekt Programu “6-10-14 dla Zdrowia”?

Alicja Katarzyńska: Kiedy w 2011 roku w Gdańsku ruszył program „6-10-14 dla Zdrowia”, który miał zdiagnozować i przeciwdziałać otyłości i nadwadze wśród dzieci i młodzieży, w Polsce to nie był popularny temat. Dziś po siedmiu latach trwania programu, wiadomo że jego efekty są świetne

Paulina Metelska koordynator programu "6-10-14 dla Zdrowia": - Tak, wtedy to rzeczywiście był pionierski i nowatorski program. Gdańsk jako pierwsze miasto w Polsce objął dzieci i młodzież programem profilaktyki nadwagi i otyłości. W ciągu tych lat przebadaliśmy ponad 44 tysięcy dzieci i młodzieży, do etapu specjalistycznego trafiło ponad 4,5 tys. dzieci, co stanowi 12 procent przebadanej populacji. Z tych uczniów, którzy uczestniczyli w specjalnym rocznym programie, 3⁄4 poprawiło swoje wyniki centyla BMI czyli z otyłości przeszły w nadwagę, lub z nadwagi do prawidłowej masy ciała. To jest bardzo dobry wynik, a jest to interwencja wczesna, dotyczy dzieci i młodzieży między 6 a 14 rokiem życia, więc jest szansa, że nawyki zmienią się trwale. Mało tego, kiedy ocenialiśmy efekty programu pierwszej przebadanej grupy w 2011/12 roku i porównaliśmy z uczniami przebadanymi w roku 2016/17 okazało się, że uczniowie z tej przebadanej później grupy są w lepszej kondycji niż ci z początków programu. Nie można przypisać tej poprawy tylko programowi „6-10-14 dla Zdrowia”, ale na pewno nasze działania mają w tej korzystnej zmianie swój udział. Bardzo dobra wiadomość jest taka, że w Gdańsku nie przybywa dzieci z otyłością. Dlatego inne miasta w Polsce chcą nas naśladować i podobne programy realizować u siebie.

Dlaczego zajęliście się akurat otyłością, nadwagą u dzieci?

Otyłość jest chorobą, nieleczona prowadzi do powikłań, zwiększa ryzyko szeregu chorób pogarszając znacznie jakość życia. Z nadmiaru masy ciała się nie wyrasta, wręcz przeciwnie utrwala się go lub zwiększa. Otyłość to bezpośrednie zagrożenie cukrzycą typu II,  chorobami krążenia, gorszą sprawnością fizyczną ale i psychiczną, zaburzeniami snu.

Im wcześniej wychwyci się zagrożenie i wprowadzi działania profilaktyczne, tym większa szansa na zmniejszenie nadmiaru masy ciała, utrwalenie zdrowych nawyków i niedopuszczenie do otyłości czy nadwagi w przyszłości. Dzieci, które trafiły do programu specjalistycznego, przez rok wraz z rodzinami znajdowały się pod opieką lekarzy, psychologów, dietetyków oraz specjalistów aktywności fizycznej i w rezultacie wiele z nich wróciło do prawidłowych parametrów masy ciała, poprawiło się ciśnienie tętnicze, sprawność krążeniowo-oddechową. To są pierwsze, bardzo optymistyczne rezultaty programu „6-10-14 dla Zdrowia”

Jak wygląda na co dzień praca programu

Badane są wszystkie dzieci w wybranych rocznikach (6-latki, 9-11-latki i 14-latki) z gdańskich szkół, które mają zgodę rodziców. To są badania nieinwazyjne, bada się takie parametry jak masa ciała, ciśnienie tętnicze, oceniana jest również postawa ciała oraz sprawność krążeniowo oddechowa. Te dzieci, u których zostaje zdiagnozowany nadmiar masy ciała, trafiają do specjalistycznego rocznego programu.

Na wstępie wykonuje im się pełne badanie biochemiczne w kierunku m.in zaburzeń tarczycy, cukrzycy, widać z nich czy są np początki insulinoodporności. Po diagnozie przez rok z dzieckiem pracuje lekarz, dietetyk, psycholog oraz specjalista aktywności fizycznej. To nie są gotowe wzory diety na każdy dzień, ale edukacja, utrwalanie nawyków i oczywiście praca z rodzicami, dla których wyniki dziecka są często kubłem zimnej wody i mobilizacją do działania.

Trzeba podkreślić, że badania szkolne są korzyścią dla każdego przebadanego dziecka, bez względu na to czy ma ono nadmiar masy ciała, czy nie. Każdy rodzic po przeprowadzonych testach otrzymuje kartę z wynikami oraz indywidualnymi zaleceniami dla jego dziecka.

Już wiadomo że program 6-10-14 będzie trwał do 2020 roku, co teraz dzieje się w programie?

Badamy kolejne roczniki, nowością jest tzw koszyk edukacyjny, czyli tematy wykładów, warsztatów dla szkół, uczniów czy rodziców. Szkoły, które są w naszym programie, mogą sobie wybrać temat w zależności od tego, jakie są w placówce problemy i potrzeby. Nasi specjaliści idą do szkoły i prowadzą wykłady, warsztaty. Na jakie tematy? Aktywność fizyczna, zasady odżywiania, mądre czytanie etykiet, mądre zakupy z dzieckiem, zdrowie psychiczne, emocje a jedzenie. Ale jesteśmy też elastyczni, jeżeli w szkołach pojawiają się określone problemy, przygotowujemy warsztaty dedykowane dla nich. Niedawno zwróciło się do nas po pomoc gimnazjum, w którym kilka uczennic miało zaburzenia odżywiania, dziewczynki trafiły z anoreksją do szpitala. Trzeba było pracować z uczniami, żeby po powrocie koleżanek umieli je wspierać a nie przyczyniali się do ich nowych problemów.

I jak mądrze czytać etykiety i robić zakupy z dzieckiem?

Najprostsza zasada przy czytaniu etykiet - im mniej składników wymienionych na etykiecie, tym lepiej - zdrowiej. Najbardziej podstawowe rady są pewnie znane, to zasada nierobienia zakupów na pusty żołądek, to wcześniejsze przygotowywanie się do zakupów, jak chociażby lista zakupów, ustalenie zasad z dziećmi, że np kupujemy tylko jedną słodką rzecz i tylko po akceptacji rodzica itp. To mogą być różne ustalenia, dostosowane do naszych potrzeb, ważne żeby znać mechanizmy manipulacji, emocji jakie na nas działają i umieć sobie z nim radzić. To zresztą jest taka sama zasada, jaką przekazujemy w tej medycznej części programu „6-10-14 dla Zdrowia” - uczymy się rozpoznawać złe nawyki, wdrażać dobre, dbać o siebie, utrwalać zmianę na lepsze.