Organizatorami konkursu są Europejskie Centrum Solidarności oraz Kolegium Europy Wschodniej im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego we Wrocławiu
fot. Grzegorz Mehring/ Archiwum ECS
Kto został Ambasadorem Nowej Europy?
Nagrodę za 2021 rok otrzymał Jaroslav Rudiš za książkę „Ostatnia podróż Winterberga” w tłumaczeniu Małgorzaty Gralińskiej (Książkowe Klimaty).
Nagroda za 2022 rok została przyznana ex aequo autorom i wydawcom dwóch publikacji: Jarosławowi Hrycakowi i Izie Chruślińskiej za książkę „Zrozumieć Ukrainę. Historia mówiona” (Wydawnictwo Krytyki Politycznej) oraz Kindze Nettmann-Multanowskiej za książkę „Warszawa rysuje Skopje” (Fundacja Centrum Architektury).
Jaroslav Rudiš oraz Iza Chruślińska odebrali nagrodę osobiście. Kinga Nettmann-Multanowska połączyła się z uczestnikami uroczystości w bibliotece ECS na żywo online. Jarosław Hrycak nie był obecny podczas rozdania laurów.
Zwycięzcom nagrody Ambasador Nowej Europy za rok 2021 i 2022 wręczono okolicznościowe medale i dyplomy. Każdy z autorów otrzymał też nagrodę finansową w wysokości 5 tysięcy złotych. Wydawcy dostali natomiast medal oraz dyplom.
Debata o uchodźcach. W Gdańsku kamieniem milowym był 2016 rok
Odbierając nagrodę Jaroslav Rudiš podziękował wydawnictwu, które opublikowało jego książkę oraz tłumaczce. - Kocham Gdańsk, kocham Europejskie Centrum Solidarności - dodał.
- Mam zalecenie od Jarosława Hrycaka, aby podziękować w naszym wspólnym imieniu kapitule, która dostrzegła naszą książkę. Ta nagroda jest dla mnie również niesłychanie ważna ze względu na miejsce. Z Gdańskiem nigdy nie byłam specjalnie związana, ale jeśli chodzi o moje książki to tak się złożyło, że premiery trzech odbyły się właśnie w Gdańsku. Jedna z nich miała miejsce w ECS. Poza tym, ważny w moim życiu jest także Przegląd Polityczny (czasopismo społeczno-polityczne wydawane w Gdańsku od 1983 r. - przyp. red.). Jestem z tym pismem związana prawie 30 lat i zawdzięczam mu bardzo wiele - powiedziała Iza Chruślińska.
Jaroslav Rudiš
fot. Grzegorz Mehring/ Archiwum ECS
Kinga Nettmann-Multanowska, która z powodów zdrowotnych nie mogła przyjechać do Gdańska, podkreśliła, że jej radość jest ogromna.
- Nie tylko ja pisałam tę książkę. Pisali ją także urbaniści. To jest praca zbiorowa - zaznaczyła Kinga Nettmann-Multanowska. Dodała że we wrześniu odbyła się premiera macedońskiego tłumaczenia „Warszawa rysuje Skopje” i książka została przyjęta tam entuzjastycznie.
Ile tytułów oceniało jury konkursu?
Dr Arkadiusz Smagacz, członek jury przyznał, że wybór Ambasadorów Nowej Europy nie był łatwy. W szranki konkursu stanęło aż 82 książki i 48 wydawców.
- Członkowie jury dość zgodnie doszli do przekonania, że odpowiedzi na pytanie o kondycję naszego kontynentu, należy szukać w dziejach i współczesnych losach narodów Europy środkowej i wschodniej. Zwycięskie publikacje zapraszają do podróży po Europie, od Macedonii Północnej aż po wschodnią Ukrainę. Blizny po ranach zadanych przez wojnę i naturalne kataklizmy zasklepiają się długo. Solidarność z cierpiącymi narodami jest tu najskuteczniejszym lekarstwem - tłumaczył Arkadiusz Smagacz.
Iza Chruślińska
fot. Grzegorz Mehring/ Archiwum ECS
Kapituła konkursu co roku skupia się na odnajdywaniu merytorycznych i bardzo często nieoczywistych interpretacji nowych odsłon europejskiej solidarności, wzajemnych interakcji oraz nieustannego przenikania się historii, kultur i doświadczeń polityczno-społecznych narodów oraz społeczeństw Europy.
Sylwetki autorów uczestniczących w gali w ECS
Dr Kinga Nettmann-Multanowska - anglistka, lektorka języka polskiego w Kirgistanie i Gruzji. Kuratorka i inicjatorka wystaw, wydarzeń i publikacji dotyczących architektury i urbanistyki. Autorka i współautorka publikacji poświęconych polskim śladom w Gruzji i Macedonii Północnej. Wyróżniona medalem SARP „Bene Merentibus” (2022). Mieszkała w Skopje (2014–2018), obecnie żyje w Belgradzie.
Iza Chruślińska - publicystka, działaczka na rzecz współpracy i dialogu polsko-ukraińskiego. Pracowała w Kijowie jako koordynatorka Planu Działań Rady Europy i Unii Europejskiej w dziedzinie mediów dla Ukrainy (2007–2008). Autorka książek: „Była raz Kultura. Rozmowy z Zofią Hertz” (1994, 2003), „Wiele twarzy Ukrainy” (z Piotrem Tymą, 2005), „Ukraina. Przewodnik Krytyki Politycznej” (2009), „Diałohy porozuminnia. Pro ukrajinśko-jewrejśki wzajemyny” (z Piotrem Tymą, 2011), „Ukraiński palimpsest. Oksana Zabużko w rozmowie z Izą Chruślińską” (2013), „Sploty – o Ukraińcach z Polski. Rozmowy z Piotrem Tymą” (2023).
Jaroslav Rudiš - czeski prozaik, dramaturg oraz scenarzysta i autor komiksów. Jako prozaik debiutował „Niebem pod Berlinem” (2022). Wspólnie z rysownikiem Jaromírem 99 stworzył postać Aloisa Nebla – kolejarza z czesko-polsko-niemieckiego pogranicza, którego czytelnicy mieli szansę poznać dzięki powieści graficznej (pol. „Alois Nebel”, 2007) oraz cyklowi komiksów w prasie. W Polsce ukazały się dotąd m.in. „Grandhotel” (2011), „Cisza w Pradze” (2014), „Czeski raj” (2016), a ostatnio „Stacja Europa Centralna” (2023).
Kapituła konkursu Ambasador Nowej Europy
- Basil Kerski - przewodniczący, dyrektor Europejskiego Centrum Solidarności
- dr Kacper Dziekan - sekretarz kapituły, członek Zespołu ds. Międzynarodowych ECS
- Piotr Leszczyński - redaktor „Przeglądu Politycznego”, Magazynu Polsko-Niemieckiego DIALOG oraz portalu Forum Dialogu
- dr Kamila Łabno-Hajduk - Kolegium Europy Wschodniej im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego we Wrocławiu
- Magdalena Madey - Dział Naukowy i Biblioteki ECS
- dr Iwona Reichardt - członkini zarządu Kolegium Europy Wschodniej im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego we Wrocławiu
- dr Przemysław Ruchlewski - zastępca dyrektora ECS ds. naukowych i zbiorów
- dr Jakub Kufel - kierownik Działu Naukowego i Biblioteki ECS
- dr Arkadiusz Smagacz - Dział Naukowy i Biblioteki ECS
OBEJRZYJ ZAPIS FILMOWY WYDARZENIA
Debata laureatów o tożsamości Europy
Po ceremonii wręczenia nagród Jaroslav Rudiš, Iza Chruślińska i Kinga Nettmann-Multanowska rozmawiali na temat Rodzinnej Europy – granic i tożsamości. Tytuł dyskusji nawiązywał do wizji Europy, jakiej doświadczył i pielęgnował w sobie Czesław Miłosz, którego Senat RP uczynił patronem 2024 roku.
Czego Polacy i Ukraińcy nauczyli się wzajemnie o sobie? Debata „1989 - Czas przełomów - 2022”
Debatę prowadziło dwoje członków kapituły konkursu: dr Kacper Dziekan oraz dr Iwona Reichardt.
Jak widać przekazanie nagrody Kindze Nettmann-Multanowskiej odbyło się w dość nietypowy sposób
fot. Grzegorz Mehring/ Archiwum ECS
Troje nagrodzonych autorów zastanawiało się m.in. czy Europie warto wytyczać granice? Czy te granice pomiędzy Wschodem i Zachodem mają sens? A może lepiej mówić o Europie nie w kontekście granic, ale różnych przenikających się tożsamości?
- Wielojęzyczność jest tym, co fascynuje mnie w naszej Europie środkowo-wschodniej. Jeszcze 100 lat temu było czymś absolutnie normalnym, że ktoś kto pochodził z Pragi mówił zarówno po niemiecku, jak i po czesku. Dzisiaj już tak nie jest. Staram się nie myśleć o granicach. Raczej szukam tego, co nas łączy, choćby wspólnej historii - mówił Jaroslav Rudiš.
Kinga Nettmann-Multanowska oceniła, że Skopje jest typowym ośrodkiem policentrycznym.
- To miasto ma faktycznie dwa serca, po dwóch stronach rzeki, połączone mostem, który może też dzielić. Będąc we wrześniu w Skopje po czterech latach nieobecności zauważyłam ze smutkiem, że jest to miasto porzucone. Każdy z mieszkańców ma swoje ukochane Skopje z jakiegoś okresu w swoim życiu. Najstarsi mają ukochane Skopje sprzed trzęsienia ziemi w 1963 r. Młodsi, z mojego pokolenia, kochają Skopje po trzęsieniu, bo miasto było wtedy nowoczesne i pokazywało macedoński pęd do przodu. W ostatnich latach Skopje poszukiwało swojej tożsamości m.in. przez antyczną poprzez postać Aleksandra Macedońskiego. To była zupełnie nieprawdziwa tożsamość - powiedziała pisarka.
Kinga Nettmann-Multanowska podkreśliła, że starania Skopje o własną wizję rozwoju było też torpedowane przez sąsiadów. - Bo mamy spór z Grecją o nazwę państwa, spór o język z Bułgarami i spór o Cerkiew z Serbami - wyjaśniła.
Iza Chruślińska zwróciła uwagę, że większość stereotypów o Ukrainie stworzonych zostało przez stulecia przez Rosjan.
- Nie jestem znawcą Ukrainy, ponieważ jest to kraj, od którego trudno jest być ekspertem. Można coś zrozumieć i próbować łączyć ze sobą różne aspekty. I jak się śmieje Oksana Zabużko, część Ukraińców sama siebie do końca nie rozumie. I to jest fascynująca rzecz. To wynika z historii Ukrainy i tego, że cień Rosji prawie od zawsze ciąży nad tym krajem - zaznaczyła.
ZOBACZ GALERIĘ ZDJĘĆ Z GALI NAGRODY AMBASADOR NOWEJ EUROPY ORAZ DEBATY LAUREATÓW:
Kto wcześniej został Ambasadorem Nowej Europy?
W poprzednich edycjach laureatami zostali m.in. Martin Pollack za książkę „Cesarz Ameryki. Wielka ucieczka z Galicji” (Czarne, 2011), Tony Judt i Timothy Snyder - „Rozważania o wieku XX” (Rebis, 2012), Aleksander Kaczorowski - „Havel. Zemsta bezsilnych” (Czarne, 2014), Serhii Plokhy - „Ostatnie imperium. Historia upadku Związku Sowieckiego” (Znak, 2015), Claudio Magris - „O demokracji, pamięci i Europie Środkowej” (Międzynarodowe Centrum Kultury, 2016), Ece Temelkuran - „Turcja: obłęd i melancholia” (Książkowe Klimaty, 2017), Dominic Lieven - „W pożogę. Imperium, wojna i koniec carskiej Rosji” (SEDNO, 2018), Krzysztof Czyżewski - „W stronę Xenopolis” (Międzynarodowe Centrum Kultury, 2019), Tomasz Różycki - „Próba ognia. Błędna kartografia Europy” (Austeria, 2020).
