Jeśli myślicie, że tylko festiwale muzyczne tak rozpalają emocje słuchaczy, jesteście w błędzie. Jak silne namiętności budzi literatura i jak łączy ludzi, można było dziś doświadczyć uczestnicząc w pierwszym dniu organizowanych po raz piąty w Gdańsku - Targach Książki, które potrwają do niedzieli 17 września 2023 r.
Zobacz zdjęcia z pierwszego dnia targów
Po raz drugi twórcy wydarzenia - Magdalena Kalisz i Paweł Szopowski - wybrali na tymczasową siedzibę Europejskie Centrum Solidarności. Decyzja - obserwując frekwencję - wydaje się być słuszna, bo już piątek 15 września, w przestrzeni ogrodu zimowego i foyer ECS pomiędzy stoiskami z książkami (83, więcej o 10 niż rok temu), pojawili się licznie zaaferowani bibliofilie i łowcy okazji. Bo targi są miejscem, gdzie nie tylko można poznać nowości wydawnicze, ale też kupić taniej szukane pozycje. Obecni tu księgarze chętnie doradzają, ale chyba po raz pierwszy widziałam autora, który objuczony tomikami swoich dzieł (powieści fantasy) wychodził "do ludzi" pytając: "Chcesz? Opowiem ci o mojej książce".
Zobacz galerię zdjęć z V GTK
Od godziny 11 do 19 trwały też w kilku salach ECS spotkania autorskie. Z czytelnikami rozmawiali, a potem podpisywali książki m.in. Siergiej Lebiediew, Salcia Hałas, Przemysław Sadura i Sławomir Sierakowski, Jerzy Borowczak, Cezary Łazarewicz i Mikołaj Grynberg.
Mariusz Szczygieł: - Wciąż mam apetyt na ludzi
Czytelnicy znający osobowość swojego ulubionego autora, stawili się o wyznaczonej godzinie tak licznie, że już pięć po 16 nie sposób było domknąć drzwi do, całkiem sporej przecież, bo porestauracyjnej sali. Ci, dla których zabrakło krzeseł, stali lub siedzieli na podłodze, ale wszyscy bawili się świetnie. I tylko moderatorka spotkania Hania Łozowska (również absolwentka Szkoły Reportażu założonej przez autora) była w trudnej sytuacji. Bo jak tu przerwać pytaniem mistrzowi, który zdradza właśnie tajniki warsztatu i bawiąc anegdotami oraz dygresjami zagaduje publiczność, a ta rewanżuje się komplementami? O kuchni zawodu reportera autor mówił nieprzypadkowo - najnowszą książkę poświęcił ukochanemu gatunkowi - reportażowi. Powstał erudycyjny esej, wykład mistrzowski i poradnik pisania w jednym.
- Wciąż mam apetyt na ludzi - zwierzał się autor. - Reporterski apetyt, bo wciąż mnie nie nudzi, gdy opowiadają.
A jaki powinien być reporter według Mariusza Szczygła?
- Trzeba mieć dryg (tu autor cytował swojego tatę - Jerzego Szczygła), spostrzegawczość i “uważność” - mówił. - Reportaż żywi się szczegółami. Szczegółem może być obraz albo słowo czy zdanie. One są “na miarę” człowieka, ale mają też wartość informacyjną, a czasem emocjonalną lub metaforyczną. W tym gatunku chodzi o to, by porzucić swoje życie na rzecz innego człowieka.
- Najważniejszą umiejętnością zawodu reportera jest słuchanie - przekonywał i tłumaczył: - Reporter to taki wolny słuchacz. Najlepszy jest ten moment w rozmowie, gdy już nie wiem o co pytać. Zapada cisza, a potem często coś, co jest wyznaniem, czyste żywe reporterskie “mięso”.
Gdański Tydzień Demokracji 2023. Od jutra pięć dni spotkań, debat, rozmów. PROGRAM
Mikołaj Grynberg o kosztach słuchania: - Dowiedziałem się, jaka jest tego cena
“Jezus umarł w Polsce”, najnowsza książka autora m.in. “Księgi wyjścia”, “Poufnego” i “Oskarżam Auschwitz”, składa się właśnie z uważnego słuchania.
Jest zbiorem rozmów, które Mikołaj Grynberg prowadził z cierpiącymi na Podlasiu ludźmi - mieszkańcami, strażnikami granicznymi, strażakami, wolontariuszami. Ludźmi straumatyzowanymi dramatem rozgrywającym się już drugi rok na polsko-białoruskiej granicy. W książce wypowiadają się 22 osoby, w ostatnim rozdziale autor umieścił listę tych, którzy na granicy umarli. Niepełną z konieczności, bo ofiar wciąż przybywa, nie wszystkie ciała zostają odnalezione.
- Nie mogłem uwierzyć w skalę okrucieństwa, jaka tam się dzieje, że 2,5 godziny od mojego domu wystarczy, żeby wygłuszyć ich krzyk - mówił poruszony.
Z opowieści wyłania się obraz kryzysu człowieczeństwa. Tragedia uchodźcza wiąże się i nakłada na przyrodniczą. Przyroda też tam cierpi, mur nie rozwiązuje problemu, tylko tworzy nowe, a ludzie znaleźli się w niej również z powodu zmian klimatu. I będzie ich coraz więcej, bo nie dbamy o klimat, przekonywał autor: - Mamy czas, by się z tym pogodzić.
Grynberg pracował nad książką 1,5 roku. Po raz pierwszy pojechał na granicę niecałe pół roku po wybuchu kryzysu. Piszący dotąd o innej traumie autor, stwierdził, że “trudno nie zauważyć nawiązań do Holocaustu, ale to nie jest książka o tym, co w Polsce. Ona pozwala zrozumieć wszystkie strony konfliktu. I nawet jeśli nie ze wszystkim się zgadzamy, ważne że zostają wysłuchane”.
Prowadząca Joanna Chmarzyńska-Golińska jest terapeutką z zawodu, chciała więc dowiedzieć się, jak słuchać, by nie przyjmować na siebie traumy rozmówcy. Ale chociaż Mikołaj Grynberg pisarz (również artysta fotograf i reżyser) jest psychologiem z wykształcenia - nie znalazł metody.
- Nie zastanawiałem się, "cisnąłem” - powiedział. - Po czasie dowiedziałem się, jaka jest tego cena. Po roku pracy nad książką dostałem nagle gorączki i czułem, że już dalej nie mogę, zakończyłem prowadzone spotkanie przedwcześnie. Po jej ukończeniu, na zajęciach ze studentami chciałem przeczytać jeden z fragmentów. Zacząłem w trakcie tak drżeć, że nie mogłem dokończyć. A z czym zostałem? Śnią mi się ludzie, którzy tam zmarli. Chociaż ich nie widziałem.
"Najgorsza jest niemoc, bezsilność i wk..w, nie ma już innego słowa" - tak mówili jego rozmówcy i tak mówi on sam. - Ta potworna złość, dlaczego państwo się tym nie zajmuje. Dlaczego zostawia to nam?
Ale w morzu potworności, autor znalazł też nadzieję.
- Odkryłem pisząc, że codziennie spotykam ludzi, którzy czynią dobro - powiedział. - Nie pytają czy ktoś jest dobry czy zły, ale ratują ludzi.
Siergiej Lebiediew i “Tytan”
Siergiej Lebiediew, wybitny rosyjski dziennikarz, poeta i prozaik, po ataku Rosji na Ukrainę był jednym z sygnatariuszy listu pisarzy, skierowanego do osób rosyjskojęzycznych na świecie z apelem o informowanie Rosjan o tym, jaka jest prawda o wojnie w Ukrainie.
W książkach: częściowo autobiograficznej “Granicy zapomnienia”, “Roku komety”, “Ludziach sierpnia” czy “Dzieciach Kronosa” opisywał konsekwencje życia w niepamięci, opowiadając poprzez rodzinne historie o skrywanej przeszłości Rosji.
Lebiediew promuje na Gdańskich Targach Książki swą najnowszą powieść pt. “Tytan” (2022), która w Gdańsku ma swoją polską premierę.
W tym zbiorze 11 opowiadań autor również pisze o skażonym sumieniu zbiorowości, wypartych prawdach i świecie, w którym dziedziczenie zła jest nadal niezauważane - i nienazwane. Jego proza jest mistyczna.
Debata pisarzy
Równolegle z Gdańskimi Targami Książki odbywa się 7. Gdański Tydzień Demokracji. Łącząc te dwa wydarzenia, organizatorzy zaprosili pisarzy do dyskusji na temat ustroju, który - jak zacytowała słowa Churchilla witając gości prezydent Aleksandra Dulkiewicz: „Demokracja to najgorsza forma rządów, ale dotąd nie wymyślono nic lepszego”.
W debacie pisarzy udział wzięli: Inga Iwasiów, Cezary Łazarewicz, Thomas Orchowski i Anna Goc. Moderował rozmowę Jacek Kołtan.
A co w sobotę?
Sobotni dzień na GTK rozpocznie się kolejną ważną premierą - Rebecca Makkai promować będzie książkę pt. „Mam do pana kilka pytań”.
Makkai to amerykańska autorka powieści "The Great Believers", "The Hundred-Year House" i "The Borrower". Za powieść "The Great Believers" była nominowana do nagrody Pulitzera i National Book Award, zdobyła ALA Carnegie Medal i LA Times Book Prize.
Innym gościem zagranicznym będzie Jarosław Hrycak - ukraiński badacz, profesor, intelektualista, zaliczany do najbardziej wpływowych Ukraińców. Rozmowa z autorem będzie poświęcona jego najnowszej książce „Ukraina. Wyrwać się z przeszłości” (Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie, premiera 5 września 2023 r.).
PROGRAM na sobotę
- GODZ. 12:00 - Spotkanie autorskie z Rebeccą Makkai i premiera polskiego wydania książki pt. „Mam do pana kilka pytań”. Rozmowę poprowadzi Dorota Karaś. Spotkanie będzie tłumaczone z języka angielskiego (Łukasz Kotyński) oraz na PJM (Elżbieta Żurawska i Paweł Żurawski);
- GODZ. 14:30 - Spotkanie autorskie z Jarosławem Hrycakiem i promocja książki pt. „Ukraina. Wyrwać się z przeszłości”. Rozmowę poprowadzi Adam Balcer;
- GODZ. 16:00 - Spotkanie autorskie z Marcinem Matczakiem i promocja książki pt. „Kraj, w którym umrę”. Rozmowę poprowadzi Jakub Kufel. Spotkanie będzie tłumaczone na PJM, tłumacze: Elżbieta Żurawska i Paweł Żurawski.
- GODZ. 12:00 - Spotkanie autorskie z Tomaszem Słomczyńskim i promocja książki „Sopoty”. Rozmowę poprowadzi Joanna Borowik;
- GODZ. 13:00 - Spotkanie autorskie z Małgorzata Sobczak i promocja książki pt. „Szrama”. Rozmowę poprowadzi Zuzanna Gajewska. Spotkanie będzie tłumaczone na PJM, tłumacze: Elżbieta Żurawska i Paweł Żurawski;
- GODZ. 14:00 - Spotkanie autorskie z Tomaszem Potkajem i promocja książki pt. „Akwarium. Opowieść o Związku Literatów w PRL-u”. Rozmowę poprowadzi Katarzyna Żelazek. Spotkanie będzie tłumaczone na PJM, tłumacze: Elżbieta Żurawska i Paweł Żurawski;
- GODZ. 15:00 - Spotkanie autorskie z Anną Goc i promocja książki pt. „Głusza”. Rozmowę poprowadzi Katarzyna Żelazek. Spotkanie będzie tłumaczone na PJM, tłumacze: Elżbieta Żurawska i Paweł Żurawski;
- GODZ. 16:00 - Spotkanie autorskie z Ingą Iwasiów i promocja książki „Późne życie”. Rozmowę poprowadzi Natalia Soszyńska;
- GODZ. 17:00 - Spotkanie autorskie z Wojciechem Tochmanem i promocja reportażu „Historia na śmierć i życie”. Rozmowę poprowadzi Bartłomiej Cieślak.
- GODZ. 12:00 - Spotkanie autorskie z Moniką Koszewską. Rozmowę poprowadzi Robert Silski;
- GODZ. 13:00 - Spotkanie autorskie ze Svensem Kuzminsem i promocja książki „Chochma”. Rozmowę poprowadzi Natalia Soszyńska;
- GODZ. 14:00 - Spotkanie autorskie z Renatą Lis i promocja książki pt. „Moja ukochana i ja”. Rozmowę poprowadzi Dagny Kurdwanowska;
- GODZ. 15:00 - Spotkanie autorskie z Joanną Jax. Rozmowę poprowadzi Rafał Bielski.
- GODZ. 12:00 - „Jak rozmawiać z dziećmi o emocjach?”. Spotkanie dla dorosłych z Tiną Oziewicz, autorką bestsellerowych książek „Co robią uczucia?” i „Co lubią uczucia?”;
- GODZ. 13:00 - „Przecinek i spółka”. Warsztaty z Elżbietą Pałasz - autorką książki „Jedzcie dzieci!”;
- GODZ. 14:00 - Spotkanie autorskie z Tomasem Orchowskim i promocja książki pt. „Wyspa trzech ojczyzn. „Reportaże z podzielonego Cypru”. Rozmowę poprowadzi Joanna Borowik;
- GODZ. 16:00 - Spotkanie autorskie z Agnieszką Pikulicką-Wilczewską i promocja książki pt. „Nowy Uzbekistan”. Rozmowę poprowadzi Stasia Budzisz.
- GODZ. 10:00 - Spotkanie autorskie z laureatką/laureatem 3. edycji konkursu Literacka Podróż Hestii;
- GODZ. 11:00 - Spotkanie autorskie z Pauliną Matyńką i promocja powieści graficznej pt. „Literacka Agencja Detektywistyczna: Odsłona”. Rozmowę poprowadzi Joanna Cieszyńska;
- GODZ. 12:00 - Spotkanie autorskie z Wiolettą Piasecką. Rozmowę poprowadzi Ryszarda Wojciechowska;
- GODZ. 13:00 - Spotkanie autorskie z Krzysztofem Bochusem. Rozmowę poprowadzi Ryszarda Wojciechowska;
- GODZ. 14:00 - Spotkanie autorskie z Małgorzata Rogalą. Rozmowę poprowadzi Ryszarda Wojciechowska;
- GODZ. 15:00 - Spotkanie autorskie z Mieczysławem Gorzką. Rozmowę poprowadzi Ryszarda Wojciechowska;
- GODZ. 16:00 - „Tajfuny nad Bałtykiem. Po co wydawać w Polsce literaturę z Azji?”. Spotkanie z Karoliną Bednarz współzałożycielką wydawnictwa i księgarni Tajfuny;
- GODZ. 17:00 - Spotkanie autorskie z Ewą Przydrygą i promocja książki pt. „Źródlisko”. Rozmowę poprowadzi Zuzanna Gajewska.
- GODZ. 11:00 -18:00 - podpisywanie książek przez autorki wydawnictwa BeYa: Katarzynę Barlińską, Ludkę Skrzydlewską, Monikę Marszałek, Monikę Ludkę i Natalię Fromuth.
- GODZ. 18:00 (wydarzenie towarzyszące GTK) - Nagroda Edytorska Polskiego PEN Clubu i Konsula Honorowego Wielkiego Księstwa Luksemburga w Sopocie.
