Atak specjalnego oddziału gdańskiej policji porządkowej i SS na Polski Urząd Pocztowo - Telegraficzny nr 1 w Gdańsku rozpoczął się o godz. 4:45, 1 września. Napastnicy zdetonowali ścianę sąsiadującego z Pocztą Krajowego Urzędu Pracy. Pocztowcom udało się odeprzeć natarcie, czym zupełnie zaskoczyli najeźdźców. Następnie teren urzędu został odcięty kordonem od reszty miasta.
W momencie ataku w gmachu przebywało 43 pocztowców z Gdańska, 10 delegowanych z Bydgoszczy i Gdyni oraz jeden gdański kolejarz. Dowódcami gdańskiego oporu byli ppor. Karol Guderski oraz (po jego śmierci w trakcie walki) kpr. Alfons Flisykowski.
Zdecydowana przewaga agresorów nie dawała obrońcom najmniejszych szans na zwycięstwo. Bronili się jednak dzielnie przez cały dzień.
Wieczorem ich sytuacja była już bardzo dramatyczna. Ranni, odcięci od świata, z kończącymi się zapasami amunicji, bez prądu i wody. Gęsty dym i ogień utrudniały obrońcom widoczność i oddychanie, a silny ostrzał wymusił na nich konieczność zejścia do piwnic.
Po 14 godzinach walki hitlerowcy wpompowali do piwnic budynku benzynę i wrzucili granat. Zginęło 13 pocztowców, dziesięciu zostało ciężko rannych. O godz. 19 obrońcy podjęli decyzję o kapitulacji. Z płonącego budynku wyszedł dyrektor urzędu Jan Michoń. Mimo, że trzymał białą flagę, został zastrzelony. Śmierć spotkała także wychodzącego za nim naczelnika poczty Józefa Wąsika. Został żywcem spalony miotaczem płomieni.
Niemcy osadzili ocalałych obrońców w areszcie, który utworzyli w gmachu gdańskiej szkoły średniej Victoriaschule. Tydzień później sąd polowy skazał 28 obrońców na śmierć przez rozstrzelanie. 30 września taki sam wyrok usłyszało pozostałych 10 pocztowców.
Zbiorowy grób zamordowanych 5 października Polaków odnaleziono przypadkiem w 1991 roku na Zaspie. Ich szczątki ekshumowano i pochowano ponownie na pobliskim Cmentarzu Ofiar Hitleryzmu w Gdańsku. Pamiątki, które znaleziono przy szczątkach ofiar, trafiły do Muzeum Poczty Polskiej, oddziału Muzeum Gdańska.
Msza święta w rocznicę bohaterskiej obrony w intencji poległych odbywa się rokrocznie od wielu lat u stóp Pomnika Obrońców Poczty Polskiej, na placu tego samego imienia, tuż obok historycznego gmachu, w którym obecnie znajduje się Muzeum Poczty Polskiej.
Uroczystość rozpocznie się w samo południe, 1 września. Mszę celebrował będzie metropolita gdański abp. Sławoj Leszek - Głódź. Władze Gdańska reprezentować będzie z-ca prezydenta Piotr Kowalczuk. W obchodach rocznicy udział weźmie także m.in. delegacja pracowników Poczty Polskiej z Przemysławem Sypniewskim - prezesem zarządu na czele.
1 września do obiegu trafi okolicznościowy znaczek w 80. rocznicę Obrony Poczty Polskiej w Gdańsku. Będzie można go zobaczyć na miejscu.
Po raz pierwszy od ponad 80 lat w naszym mieście, skorzystać będzie można tutaj także z poczty balonowej. Każdy będzie mógł wysłać za pomocą balonu okolicznościową kartkę ze specjalnym znaczkiem, samodzielnie postawić okolicznościowy stempel na p1 września o godz. 4.45 - w Gdańsku odezwą się nie tylko syreny, ale i kościelne dzwonyrzesyłce do znajomych, czy rodziny. Sprzedaż kartek rozpocznie się o godz. 10 na stoisku Towarzystwa Przyjaciół Gdańska i Muzeum Strefa Historyczna Wolne Miasto Gdańsk. Balon poszybuje w górę między godz. 13 a 17.30. Jego start uzależniony jest od kierunku i siły wiatru - ma dolecieć do Pruszcza Gdańskiego lub do Kolbud. Stamtąd kartki wrócą samochodem do Gdańska. Zostaną oznaczone jeszcze jednym stemplem “przesyłka odbyła przelot balonem” i doręczone przez listonoszy Poczty Polskiej.
Relacja z ubiegłorocznych uroczystości w hołdzie pocztowcom:
Obrońcy Poczty Polskiej w Gdańsku: “Pamiętajmy, jaką cenę zapłacili za naszą wolność”
1 września 2019 - 80. rocznica wybuchu II wojny światowej. PROGRAM WYDARZEŃ
Victoriaschule - symbol męczeństwa Polaków. 1 września o godz. 10 oddamy hołd ofiarom PROGRAM
1 września o godz. 4.45 - w Gdańsku odezwą się nie tylko syreny, ale i kościelne dzwony
