Oryginalna wersja tej operetki Stanisława Moniuszki nosiła tytuł „Karmaniol, czyli Francuzi lubią żartować", a jej premiera odbyła się w Wilnie ok. roku 1840. Oskar Milewski, autor libretta, bohaterem sztuki uczynił Karmaniola, młodzieńca, który pragnął zaciągnąć się do armii francuskiej. Intrygę zaczerpnął z jednej ze sztuk francuskich. Spektakl jednak nie spodobał się publiczności i szybko zszedł z afisza. Dzieło popadło w zapomnienie.
Po “Karmaniola” sięgnęła po latach poetka Joanna Kulmowa. Napisała nowy tekst libretta - bohaterami uczyniła Polaków, którzy wikłają się w rewolucję francuską, ale nie rezygnują z typowo polskich swar, a kompozytor Jerzy Dobrzański opracował na nowo partyturę włączając do dzieła również inne utwory Stanisława Moniuszki. Premiera tej wersji operetki, już pod tytułem “Karmaniola, czyli od Sasa do Lasa” odbyła się w Warszawskiej Operze Kameralnej w 1972.
Skąd “Karmaniola” w gdańskim teatrze?
- To Cezary Niedziółka [red.: zastępca dyrektora i kierownik literacki Teatru Wybrzeże] ma zdolność do wynajdowania różnych scenariuszy i bardzo fajnie, że mi o nim przypomniał - mówi reżyser Paweł Aigner. - Wiedziałem o istnieniu tej sztuki i znam też tło - oburzenie muzykologów w latach 70., którzy uważali, że zamordowano Moniuszkę [red.: mowa o ingerencjach, jakich dokonali Kulmowa i Dobrzański]. A mnie się wydaje, że - zwłaszcza w świecie muzyki - jeśli jakiś utwór jest niegrany, to z jakiegoś powodu. Joanna Kulmowa dała mu drugie życie.
Pomimo udanych zmian, operetkę wystawiono w Polsce ostatnio w Teatrze Powszechnym w Warszawie w 1991 roku. Gdańsk przypomni więc sztukę po kilkudziesięciu latach.
- Myślę, że po naszym wykonaniu, inne teatry też przypomną sobie, że te nuty przetrwały - mówi Aigner. - Prof. Dobrzański włączył do przedstawiania bardzo piękne pieśni Moniuszki i powstało 16 utworów śpiewanych plus dwa wejścia orkiestrowe, uwertura i wejście do drugiej części. To już tworzy zamkniętą całość. Jeszcze przed jego śmiercią, rozmawiałem z Janem Kulmą, który mówił, że za każdym razem trzeba robić tę sztukę na nowo, stawiać nowe akcenty. Cała rekonstrukcja scenariusza byłaby zbędna. Kumowa przystosowała go do dnia dzisiejszego - znalazła podobną treść do oryginału, akcja dzieje się też we Francji, ale nowe libretto jest inaczej napisane, o czymś innym.
Paweł Aigner, który wyreżyseruje sztukę, z zespołem Teatru Wybrzeże już od kilku lat realizuje udane i nagradzane spektakle: w 2012 roku wyreżyserował “Arabellę” Maliny Prześlugi, trzy lata później na scenie Gdańskiego Teatru Szekspirowskiego brawurowo “Wesołe Kumoszki z Windsoru”, a w 2017 roku - równiez udanie “Zakochanego Szekspira” Lee Halla.
W obsadzie zobaczymy aktorów Teatru Wybrzeże, od których dzieło wymagać będzie umiejętności wokalnych. W głównych rolach wystąpią m .in. Ewa Jendrzejewska, Agata Bykowska, Marzena Nieczuja-Urbańska, Grzegorz Gzyl, Cezary Rybiński i Marek Tynda.
- Wystąpią aktorzy, którzy śpiewają - mówi reżyser. - Na przykład Agata Bykowska, która ma walor śpiewaczki operowej nauczyła się śpiewać nieco innym głosem.
Czy to będzie zabawna opowieść o naszych przywarach?
- Miejscami jest zabawnie - zapewnia Aigner. - W treści obecne są nasze “wojenki”: nienawiść, “szlachciurstwo”, “zabijactwo”, chęć, żeby drugiemu dokopać. Polacy tacy są i nie bardzo się zmieniają.
Stanisław Moniuszko
KARMANIOLA czyli OD SASA DO LASA
operetta wielce narodowa w 2 aktach z przypisami historycznymi
Libretto: Joanna Kulmowa
Reżyseria: Paweł Aigner
Kierownictwo muzyczne: Tomasz Lewandowski
Scenografia: Magdalena Gajewska
Kostiumy: Zofia de Ines
W spektaklu występują:
Ewa Jendrzejewska - Maciejowa, Agata Bykowska - Marynia, Marzena Nieczuja Urbańska - Niania, Grzegorz Gzyl - Maciej, Cezary Rybiński - Hrabia Pociej, Marek Tynda - Książę Puzyna, Mirosław Krawczyk - Ksiądz Robak, Piotr Witkowski - Syn Macieja I, Zbigniew Olszewski - Syn Macieja II, Adam Turczyk - Syn Macieja III, Gillotin, Maciej Szemiel - Arystokrata I, II, III, IV, V, VI, Gillotin oraz Antonina Gzyl - Krakowianka
Orkiestra Operetty Narodowej: Ewelina Radwańska (I skrzypce), Aleksandra Ostrowska (altówka), Agnieszka Zaborowska (II skrzypce), Beniamin Baczewski (instrumenty dęte), Tomasz Jocz (fortepian), Karol Sokołowski (wiolonczela).
Premiera: 12 października 2019 roku na Dużej Scenie Teatru Wybrzeże
Kolejne spektakle: 13, 15, 16 października i 21, 22, 23 i 24 listopada na Dużej Scenie.
