Dźwięk syren alarmowych u stóp rozświetlonego pochodniami Pomnika Obrońców Wybrzeża na półwyspie Westerplatte rozległ się o godz. 4.45, w 79 lat po rozpoczęciu ataku niemieckiego pancernika Schleswig-Holstein na placówkę Wojskowej Składnicy Tranzytowej, który zapoczątkował II wojnę światową.
Gdy syreny umilkły, oddano głos obrońcom Westerplatte. Ich wspomnienia zabrzmiały z ekranu, w tle prezentowane były zdjęcia z dni oblężenia.
Zgromadzonych u stóp pomnika 1 września 2018 r. powitał gospodarz spotkania, prezydent Gdańska Paweł Adamowicz, który zaznaczył, że ma charakter wyjątkowy.
"Już po raz dwudziesty spotykamy się tu, by oddać hołd obrońcom polskiej placówki wojskowej, którzy stawili bohaterski opór Trzeciej Rzeszy. Kiedy po raz pierwszy staliśmy tu, na tej zroszonej polską krwią ziemi, razem z nami byli żyjący jeszcze wtedy bohaterscy obrońcy Westerplatte. Obok kombatantów byli z nami harcerze, którzy od tamtego czasu uczestniczą w corocznych obchodach. Dzisiaj w stulecie powołania Związku Harcerstwa Polskiego są również z nami. Dziękuję wam za to!
Dzisiejsze spotkanie ma wyjątkowy charakter z jeszcze innego powodu, przypada w roku doniosłych rocznic dla polskiej i europejskiej pamięci, w setną rocznicę zakończenia I wojny światowej i odrodzenia państwa polskiego, będącego spełnieniem nadziei wszystkich, którzy walczyli o jego niepodległość (...)
Z jednej strony – wrzesień 1939 roku jest najbardziej wyrazistym znakiem klęski nadziei, jakie zrodził listopad 1918 roku, nadziei na pokój w Europie. Z drugiej strony – jest symbolem naszej walki z totalitaryzmem nazistowskim i sowieckim. Finał naszych zmagań przypadł dopiero na rok 1989, gdy upadł komunizm w naszej części Europy. Nastąpiło to za sprawą wielkiego, pokojowego ruchu Solidarności.
Wówczas wiedzieliśmy, że nie ma większego niebezpieczeństwa dla wolności, niż zawłaszczenie władzy przez jedną grupę, niż wola polityczna idąca nad prawem. Naszym celem była zjednoczona Europa (...)
Dzisiaj jednak widzimy jak to wszystko odchodzi w przeszłość, jak słabnie oddziaływanie tamtej lekcji historii. Kwestionuje się rządy prawa, a nawet podważa naszą obecność w Unii Europejskiej. Widzimy jak zmienia się sens i znaczenie najważniejszych dla każdego Polaka słów: ojczyzna, Polska, wolność, Europa. To buduje mury, a nie mosty porozumienia.
Bezpieczną przyszłość można budować tylko na drodze odpowiedzialności za bieg spraw tu i teraz. Miarą odpowiedzialnego patriotyzmu, takiego, jaki praktykujemy na co dzień w Gdańsku, jest szukanie tego, co łączy a nie dzieli, pojednania, a nie odwetu. Dlatego apelujemy o pierwszeństwo w życiu publicznym prawa a nie siły, zaufania a nie wrogości, prawdy a nie kłamstwa".
Następnie szef Biura Bezpieczeństwa Narodowego Paweł Soloch odczytał list od Prezydenta RP Andrzeja Dudy.
„79 lat temu rozpoczęła się II wojna światowa, najtragiczniejsze wydarzenie w historii ludzkości. Nikt w Polsce nie dążył do wojny, ale wiedzieliśmy, że złu trzeba się przeciwstawić zdecydowanie. Walczyliśmy do końca, pozostając w sojuszu alianckim. Wiemy więc, jakie wartości mają być chronione by taka tragedia nigdy się nie powtórzyła (...).
Westerplatte to symbol bohaterstwa polskiej obrony. Będziemy zawsze pamiętać nazwiska rodaków, którzy w strasznych latach wojny stracili życie. (…) Przywołuję bohaterskich żołnierzy Westerplatte, którzy stali się legendą. Mieli wytrwać godziny, a walczyli przez wiele dni. Mimo wrześniowej porażki Polacy nigdy nie upadli na duchy, nigdy nie poddaliśmy się (…) I choć dzień zwycięstwa miał dla nas gorzki smak (...) pragnienie wolności przetrwało. To niezwykle wymowne, że nieopodal Westerplatte znajduje się Stocznia Gdańska, w której rozpoczęła się droga do wolność i demokracji (...)
Bronić pokój i bezpieczeństwo można tylko w koalicji demokratycznych krajów. Powinniśmy nieustannie wspierać i rozwijać polską armię, wzmacniać nasze zdolności obronne. Czujność, nieustępliwość i solidarność to gwarancja dobrej przyszłości. Tak jak obrońcy Westerplatte musimy stać na straży wartości, które nadają sens życiu ludzi i narodów (...)
Dziękuje wszystkim, którzy przybyli dziś na Westerplatte we wspólnym kręgu wielu pokoleń i środowisk. Składają państwo hołd bohaterom frontów i ofiarom wojny oraz zastanawiają się nad rozwijaniem dróg dialogu, które pozwolą nam razem żyć w świecie pełnym pokoju i pomyślności.”
Po przedstawicielu prezydenta RP głos zabrał Prezes Rady Ministrów Mateusz Morawiecki.
„...polscy żołnierze i polskie społeczeństwo od pierwszych dni wojny zmieniało losy świata, broniło go wrogami wolności. (...) W pierwszych dniach wojny doszło do zdarzeń w trzech, bardzo symbolicznych dla tego co oznaczała II wojna światowa dla Polski i dla świata, miejscach.
W Wieluniu zbombardowane zostało uśpione miasto, w którym w ogóle nie było wojska. (…) Gmach Poczty Polskiej to symbol obrony ludności cywilnej. Po zakończeniu walki wszyscy (listonosze i mieszkańcy) zostali rozstrzelani.
Westerplatte symbolizowało nadzieję na obronę terytorium Polski. Komunikat radiowy „Westerplatte broni się dalej” dodawał sił obrońcom na innych polach bitew września 39 roku. Dawał nadzieję wtedy i daje ją dzisiaj, że w obliczu śmiertelnego niebezpieczeństwa potrafimy być razem, potrafimy się zjednoczyć.
Jan Paweł II w z tego miejsca mówił do młodzieży: każdy ma swoje Westerplatte, jakieś wyzwanie przed którym nie wolno mu zdezerterować... Przed nami wielkie zadanie. Nazywa się Polska (…) możliwie zjednoczona wokół najwyższych celów: racji stanu, niepodległości.
Dlatego dziś z Westerplatte, przed którym każdy chyli czoło, chcę zwrócić się do wszystkich rodaków, niezależnie od sympatii i poglądów, żeby takie miejsca jak to były miejscami zgody. W najważniejsze dni powinniśmy być razem. A właśnie takim najważniejszym dniem przed nami jest dzień 11 Listopada, 100-lecie odzyskania niepodległości. Dlatego w ten wielki dzień dla całego narodu bądźmy razem, pójdźmy w jednym marszu niepodległości. Jestem pewien, ż ci którzy tutaj walczyli o naszą niepodległości, pragnęliby właśnie tego (...)".
Modlitwę za poległych zmówił metropolita gdański abp. Sławoj Leszek-Głódź. Po niej, po raz pierwszy w 20-letniej historii obchodów, u stóp pomnika zabrzmiała międzywyznaniowa modlitwa przedstawicieli kościołów greckokatolickiego, prawosławnego, ewangelicko-augsburskiego oraz gminy wyznaniowej żydowskiej.
Także po raz pierwszy w historii uroczystości, hm. Artur Lemański, reprezentant Gdańskiej Chorągwi ZHP odczytał „Odezwę harcerską”.
“Słowa „Nigdy więcej wojny” w szczególny sposób właśnie tu przypominają wszystkim nam, abyśmy pamiętając o tych, co polegli na frontach I i II wojny światowej - zawsze żyli w pokoju i poszanowaniu drugiego człowieka.
Harcerze walczyli o odzyskanie niepodległości Polski, pomagali w jej umacnianiu, bronili Ojczyzny podczas zawieruchy wojennej. Historia Polski miała ogromny wpływ na kształtowanie charakterów harcerskich szeregów.
Patrząc w przeszłość, widzimy ogrom determinacji naszych poprzedników, ich bohaterstwo oraz wiarygodność tego, co każdy z nas obiecuje składając Harcerskie Przyrzeczenie: Całym życiem służyć Bogu i Polsce.
Wspominamy dziś harcerzy poległych podczas walki w konspiracji i działaniach wojennych na wszystkich frontach II wojny światowej (…) CHWAŁA BOHATEROM! CZEŚĆ ICH PAMIĘCI.”
Apel Pamięci odczytał oficer 17. Terenowego Oddziału Lotniskowego w Gdańsku, kmdr. ppor. Adam Tomys:
“...stajemy do uroczystego Apelu Pamięci pod Pomnikiem Obrońców Wybrzeża na Westerplatte, aby przywołać pamięć wszystkich bohaterów, którzy w 1939 r. oddali życie za Ojczyznę.
Wołam żołnierzy z Westerplatte i Helu, obrońców Poczty Polskiej w Gdańsku, bohaterów znad Warty i Bzury, spod Mławy i z Borów Tucholskich… obrońców Warszawy, Wizny i Twierdzy Modlin….
Wzywam wszystkich bohaterskich żołnierzy, którzy w 1939 r. przeciwstawili się niemieckiej i sowieckiej agresji. STAŃCIE DO APELU! CHWAŁA BOHATEROM!
Wzywam mieszkańców i obrońców Kresów Wschodnich Rzeczypospolitej zaatakowanych przez sowieckiego agresora, poległych na strażnicach granicznych Korpusu Ochrony Pogranicza, obrońców Grodna, Lwowa…, STAŃCIE DO APELU! CHWAŁA BOHATEROM!”
Na zawołania oficera odczytującego apel wspólnie odpowiadali żołnierze i harcerze.
Po zakończeniu apelu wojsko oddało salwę honorową, a Orkiestra Reprezentacyjna MW odegrała “Hymn do Bałtyku” i “Pieśń Reprezentacyjną Wojska Polskiego”.
Ostatnim punktem uroczystości było złożenie wieńców u stóp pomnika Obrońców Wybrzeża. W centralnych uroczystościach przed pomnikiem udział wzięli przedstawiciele władz państwowych: marszałek Sejmu RP Marek Kuchciński, marszałek Senatu RP Stanisław Karczewski, minister obrony narodowej Mariusz Błaszczak, minister spraw wewnętrznych i administracji Joachim Brudziński. Byli tu również reprezentanci władz samorządowych, duchowieństwa, rodziny Westerplatczyków, kombatanci, przedstawiciele służb mundurowych, wojsko, harcerze, poczty sztandarowe szkół im. Bohaterów Westerplatte z Gdańska i z całej Polski, kadeci 318 Dywizjonu Powietrznych Sił Szkoleniowych z Wielkiej Brytanii, uczestnicy Zlotu Polskich i Polonijnych Żeglarzy z okazji stulecia odzyskania niepodległości przez Polskę, mieszkańcy Gdańska i Pomorza.
To jeszcze nie koniec zaplanowanych w Gdańsku na sobotę i niedzielę wydarzeń poświęconych 79. rocznicy wybuchu II wojny światowej.
O godz. 10 zaplanowano złożenie kwiatów pod Victoria Schule (ul. Kładki 24, obecnie siedziba Międzyuczelnianego Wydziału Biotechnologii GUMed i UG).
W południe pod Pomnikiem Obrońców Poczty Polskiej odprawiona będzie msza w intencji Poległych Pocztowców, u stóp pomnika legną wieńce.
O godz. 14, 15, 16, 17 i 18 zwiedzić będzie można z przewodnikiem aulę dawnego Gimnazjum Polskiego, w którym znajduje się zrekonstruowane malowidło "Niebo polskie" (ul. Augustyńskiego 1).
1 i 2 września na terenie półwyspu Westerplatte odbędą się “Spotkania z historią”, czyli cykl wydarzeń i rekonstrukcji przypominających wydarzenia września 1939 r. W sobotę Spotkania zaplanowano w godz. 10 - 20, w niedzielę w godz. 10-17.
W programie cztery duże pokazy rekonstruktorskie i wiele mniejszych. Dla miłośników militariów przygotowano pokaz sprzętu wojskowego (w tym czołgów Sherman, M3 Stuart, T-34). Będzie można przejechać się drezyną, zasmakować kuchni polowej, zagrać w przygotowaną przez harcerzy grę terenową "7 dni Westerplatte".
Zwiedzanie Wartowni nr 1 będzie bezpłatne. Sobotnią odsłonę wydarzenia zakończy pokaz pirotechniczno-rekonstruktorski "bombardowanie" w rejonie Nowych Koszar o godz. 19.
Szczegółowy rozkład “Spotkania z historią”.
