W 1970 roku rząd Władysława Gomułki przeprowadził reformę gospodarczą, która polegała na podwyższeniu cen podstawowych artykułów spożywczych. Społeczeństwo zaprotestowało przeciwko tzw. operacji cenowej, a do gwałtownych wystąpień doszło na Wybrzeżu. Początkowo strajkujący chcieli negocjować, ale władza nieprzyzwyczajona do dialogu sięgnęła po rozwiązanie siłowe.
Do walk z robotnikami wysłano 27 tysięcy żołnierzy, 9 tysięcy milicjantów i funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa, 550 czołgów i 750 transporterów opancerzonych.
W grudniu 1970 roku w Gdańsku, Gdyni, Elblągu i Szczecinie życie straciło 45 osób, a 1165 zostało rannych. Krwawe wydarzenia doprowadziły do odsunięcia od władzy Władysława Gomułki, którego zastąpił Edward Gierek.
Rewolta grudniowa była jednym z wielu przejawów oporu społecznego w okresie PRL i – podobnie, jak strajki w czerwcu 1956 r., marcu 1968 r., czerwcu 1976 r., sierpniu 1980 r. czy grudniu 1981 r. – była momentem konfrontacji z władzami PRL. Manifestacje i zajścia uliczne w okresie PRL były wyrazem niezadowolenia społeczeństwa, a czasem także jedynym sposobem nacisku na władze łamiące prawa człowieka.
Podobnie jak w Polsce, w krajach bloku wschodniego uzależnionych od Związku Radzieckiego, wszelkie przejawy oporu były brutalnie tłumione poprzez służby kontrolowane przez partie komunistyczne, czy też za pomocą „bratnich” wojsk sowieckich. Władza chciała kontrolować wszystkie dziedziny życia społecznego – naukę, kulturę, edukację, gospodarkę, a zwłaszcza niezależną działalność polityczną. Protesty przybierały różną formę. Przygotowywano apele, ogłaszano manifesty, strajkowano w zakładach pracy, wychodzono także na ulice miast m.in. na Węgrzech w 1956 r., w Czechosłowacji w 1968 r.
Z okazji 50. rocznicy rewolty grudniowej miasto Gdańsk, marszałek województwa pomorskiego i ECS zapraszają na wydarzenie GDAŃSK PAMIĘTA, którego częścią jest konferencja naukowa dotyczącą strajków, manifestacji i zajść ulicznych w PRL i bloku wschodnim.
Publiczność dołączyć może do konferencji online na fb/ecsgdansk.
PROGRAM KONFERENCJI
KOMITET NAUKOWY I ORGANIZACYJNY
dr Przemysław Ruchlewski, zastępca dyrektora ECS ds. naukowych
dr Konrad Knoch
dr Jakub Kufel
dr Grzegorz Piotrowski
14 grudnia 2020, poniedziałek
10.00-11.45 SESJA OTWIERAJĄCA
- Marcin Zaremba / Dekada strajków. Praktyki protestu w latach siedemdziesiątych XX wieku
- Michał Paziewski / Stalingrad komunizmu. Rewolta robotnicza grudnia 1970 w Szczecinie
- Przemysław Ruchlewski / 1970/1971 w Stoczni Gdańskiej im. Lenina
- Sebastian Ligarski / Grudzień 1970 poza Wybrzeżem
- Wojciech Polak / Dynamika protestów społecznych w okresie szesnastu wolnych miesięcy i stanu wojennego
- Monika Krzencessa-Ropiak / Zbiory archiwalne Europejskiego Centrum Solidarności z perspektywy „polskich miesięcy”
12.00-13.45 panel PRZED GRUDNIEM ’70
- Mariusz W. Majewski / Społeczeństwo wobec Narodowej Pożyczki Rozwoju Sił Polskich
- Krzysztof Lesiakowski / Zapomniani liderzy łódzkich strajków robotniczych 1945–1971. Wybrane portrety
- Paweł Sasanka / Strajki, manifestacje i zajścia uliczne w Polsce 1956–1957 – próba syntetycznego spojrzenia
- Krzysztof Filip / Strajki, manifestacje i zajścia uliczne na Wybrzeżu w okresie 1956–1957
- Anna Maria Mydlarska / Zajścia uliczne w Trójmieście w latach 1970–1988 w filmowych materiałach archiwalnych i notacjach Europejskiego Centrum Solidarności
14.00-15.45 panel GRUDZIEŃ 1970
- Michał Białkowski / Episkopat Polski wobec grudnia 1970
- Piotr Brzeziński / Sprawa grudnia 1970 – najdłuższy proces III RP
- Piotr Abryszeński / Studenci gdańscy wobec grudnia 1970
- Robert Chrzanowski / Między Gdańskiem a Gdynią. Grudzień 1970 w Sopocie
- Łukasz Jasiński / Grudzień 1970 z perspektywy NRD. Reakcje dyplomatyczne i społeczne
- Filip Gańczak / Władze NRD wobec rewolty grudniowej 1970 roku
- Jerzy Klimczak / Pomnik Poległych Stoczniowców 1970 w Gdańsku – społeczne wymiary symbolu oporu
16.00-17.45 panel KARNAWAŁ „S”
- Grzegorz Majchrzak / Zapomniane strajki z lipca 1980
- Michał Siedziako / Znaczenie pamięci grudnia 1970 / stycznia 1971 podczas strajków sierpnia 1980 na Wybrzeżu
- Arkadiusz Bilecki / Nie ma „Godności” bez Solidarności. Propagandowy obraz strajku w filmie Romana Wionczka „Godność”
- Barbara Kosk / Wpływ świadomości zagrożenia interwencją zbrojną na emocje i uczucia podczas strajku w Stoczni Gdańskiej w sierpniu 1980
- Milena Śliwińska / Sierpień 1980 i jego echa w niepublikowanym „Dzienniku” Artura Hutnikiewicza
- Jakub Kufel / W stronę konfrontacji. Strajki na UMK w okresie 16 wolnych miesięcy
- Konrad Knoch / Drugi obieg jako agitator i kolektywny organizator protestów
15 grudnia 2020, wtorek
10.00-11.45 panel STAN WOJENNY I LATA NASTĘPNE
- Marta Cywińska / „Raport z oblężonego miasta”, czyli losy „dzieci Solidarności” w obliczu stanu wojennego
- Rafał Łatka / Episkopat Polski wobec manifestacji i protestów opozycji w okresie stanu wojennego
- Tomasz Kozłowski / Reakcje USA na wprowadzenie stanu wojennego
- Daniel Przastek / Kontestacyjny wymiar teatru ulicznego na przykładzie Międzynarodowego Festiwalu Teatrów Ulicznych w Jeleniej Górze (1983–1989)
- Agnieszka Sawicz / Rewolucja na granicie
12.00-13.45 SESJA ZAMYKAJĄCA
- Piotr Koprowski / Kryzysy społeczno-polityczne w Polsce Ludowej jako rezultat błędów kierownictwa partyjno-państwowego (do schyłku lat siedemdziesiątych XX wieku)
- Henryk Majewski / Rola rektora Politechniki Gdańskiej w marcu 1968
- Paweł Marek Mrowiński / Uroczystość żałobne jako przestrzeń manifestacji oporu społecznego w Polsce w latach 1944–1989
- Michał Przeperski / Dlaczego w 1989 roku w Polsce nie polała się krew?
- Paweł Stachowiak / Środowisko „Tygodnika Powszechnego” wobec aktów buntu społecznego w PRL
- Sylwia Szarejko / Strajki w kraju a działania pomocowe Polonii. Casus Ogniska Polskiego w Turynie
- Robert Derewenda / Związki Ruchu Światło-Życie ze środowiskiem Solidarności w latach 1980–1989
Jak piszą organizatorzy konferencji owocem sesji będzie monografia wydana w punktowanym wydawnictwie Europejskiego Centrum Solidarności. Zachęcają także do przesyłania tekstów dostosowanych do instrukcji wydawniczej ECS do 31 grudnia 2020 roku.
