W środę, 26 maja 2021 roku w pokazie Spichlerza "Błękitny Baranek" po renowacji uczestniczyła prezydent Gdańska Aleksandra Dulkiewicz, marszałek województwa Mieczysław Struk i pracownicy Muzeum Archeologicznego.
Renowacja zabytku trwała cztery lata. Przygotowania do gruntownego remontu rozpoczęły się w 2015 roku, kiedy przeprowadzono ekspertyzy, które wykazały konieczność wzmocnienia konstrukcji spichlerza. Sporządzono wtedy dokumentację projektowo-kosztorysową, a Muzeum Archeologiczne w Gdańsku uzyskało pozwolenia na prowadzenie prac budowlano- konserwatorskich.
Zabytek jak nowy
W latach 2016 -2018 wzmocniono fundamenty spichlerza i wykonano izolację, która zabezpieczyła budynek przed wilgocią. W roku 2019 zrealizowano etap naprawiania konstrukcji: uzupełnienie i częściowe odtworzenie ściągów stalowych i wieńców oraz roboty murarskie. Parter spichlerza został zaaranżowany tak, aby lepiej przygotować go do funkcjonowania instytucji kultury (powstała m.in. sala konferencyjna).
Rok 2020 upłynął pod znakiem pandemii. Muzealnicy wykorzystali ten czas na wyposażenie pomieszczeń wystawowych, zamontowali nowocześniejsze urządzenia multimedialne i odświeżyli elementy ekspozycji „Średniowieczna uliczka hanzeatycka”.
Łączny koszt robót budowlanych w latach 2015–2019 wyniósł ponad 7 mln zł. Większość dotacji pochodziła z budżetu samorządu województwa Pomorskiego, który przeznaczył na ten cel ponad 5 mln zł. Z kolei dotacje z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego wyniosły w sumie 1,65 mln zł (dodatkowo w 2020 r. Muzeum pozyskało z programu ministerialnego 50 tys. zł na modernizację wystawy). Miasto Gdańsk dofinansowało inwestycję kwotą 850 tys. zł. Oprócz tego Muzeum przeznaczyło na całe przedsięwzięcie prawie 150 tys. zł ze środków własnych.
Pod względem architektonicznym Spichlerz „Błękitny Baranek” jest obecnie najlepiej przystosowanym do zwiedzania oddziałem Muzeum Archeologicznego w Gdańsku. W projektach budowlanych uwzględniono także potrzeby osób niepełnosprawnych ruchowo.
Cztery wystawy na dwóch kondygnacjach
Muzeum Archeologiczne w Gdańsku zaprasza od końca maja 2021 roku na cztery ekspozycje stałe, urządzone na dwóch kondygnacjach spichlerza: „Miasto pod miastem”, „Średniowieczna uliczka hanzeatycka”, „Gdańsk w świecie Hanzy”, „Wyspa Spichrzów w Gdańsku”.
Szczególną uwagę zwraca uliczka zrekonstruowana na wzór dawnego miasta. Zwiedzający przechodzą wzdłuż kramów, warsztatów i domostw sprzed kilkuset lat. W każdym wnętrzu znajduje się realistycznie odwzorowana figura kupca, rzemieślnika lub innego mieszkańca rodem z hanzeatyckiego Gdańska. Zwiedzaniu towarzyszą odgłosy średniowiecznego miasta.
Na wystawach zgromadzono też dużo zabytków archeologicznych: naczynia, monety, ozdoby, wyroby skórzane, plakietki pielgrzymie, a nawet skarbonki i zabawki odkryte przez archeologów podczas licznych badań wykopaliskowych prowadzonych na terenie Gdańska od kilkudziesięciu lat.
Historia spichlerza
W źródłach z 1631 roku pojawia się po raz pierwszy niemiecka nazwa spichlerza: „Blaue Lamm”, czyli właśnie „Błękitny Baranek”. Co ciekawe, na przestrzeni wieków pojawiła się także inna nazwa, która powstała najpewniej wskutek błędu w pisowni: „Blaue Löwe”, czyli „Błękitny Lew”.
Pierwotnie był to budynek murowany z cegły gotyckiej (klasyczny typ cegły ręcznie formowanej) z dostępem od ul. Chmielnej oraz nabrzeża Motławy. W wykazie z 1620 roku podano szerokość magazynu: 48 stóp, czyli 13,8 m.
W spichlerzu przechowywano zboże, które było transportowane do wnętrza szerokimi bramami. Po trzy takie bramy na parterze wybudowano od strony rzeki oraz - dokładnie naprzeciwko - od strony ulicy. Dzięki temu rozładunek towarów przebiegał sprawnie, a jednoczesna praca wielu tragarzy - bezkolizyjnie. Na wyższe poziomy wciągano ładunki przy pomocy specjalnych wewnętrznych wind. Obsługujący spichlerz mogli się tam dostać jedynie po drabiniastych, stromych schodach. Z kolei w podłogach znajdowały się otwory do przesypywania wysuszonego już ziarna na niżej położone piętra.
W trakcie oblężenia miasta przez wojska rosyjskie, w październiku 1813 r., spichlerz został zniszczony. Zdołano go jednak odbudować. Jego właścicielem w 1854 r. był Karol Wilhelm Uphagen - stryjeczny wnuk Jana Uphagena, właściciela słynnej kamienicy przy ul. Długiej 12.
Po zbombardowaniu Gdańska przez wojska radzieckie w 1945 roku spichlerz „Błękitny Baranek” pozostał jedynym historycznym obiektem magazynowym na Wyspie Spichrzów, w którym zachowana została nie tylko fasada, czyli frontowa ściana budynku, lecz także wnętrze - belkowanie i konstrukcja stropów.
W okresie powojennym spichlerz był wykorzystywany jako magazyn ziół przez przedsiębiorstwo Herbapol. Następnie, przez wiele lat, stał jako pustostan. Pomimo objęcia budynku ochroną konserwatorską w 1967 roku, przez długi czas nie przeprowadzono właściwie żadnych prac konserwatorskich ani remontowych. Stan spichlerza stopniowo pogarszał się. Następowało powolne załamywanie się stropów, które doraźnie podpierano kolejnymi słupami. Na skutek uderzenia pioruna spłonęła więźba dachowa (drewniany szkielet dachu), a wnętrze - niechronione przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi - ulegało stopniowemu zawilgoceniu i zagrzybieniu.
W 1995 r. spichlerz trafił pod opiekę Muzeum Archeologicznego w Gdańsku, które przystąpiło do ratowania zabytku przed zniszczeniem. Kompleksowa ochrona konserwatorska wymagała dużych nakładów finansowych i rozłożenia działań w czasie. Po wielu wysiłkach w 2008 r. „Błękitny Baranek” został ostatecznie zaadaptowany do zwiedzania i otwarty jako oddział Muzeum. Tak funkcjonował przez kilka kolejnych lat. Gruntowna renowacja zabytku i uzupełnianie zbiorów przeprowadzone w latach 2016-2020 to kolejna odsłona nowego życia spichlerza.
