Uroczysta gala rozstrzygnięcia Festiwalu Europejski Poeta Wolności i wręczenie nagród odbyła się w poniedziałek, 31 sierpnia 2020 roku, w Filharmonii Bałtyckiej. Bywalcy organizowanego tradycyjnie co dwa lata festiwalu, czekali na jego rozstrzygnięcie już w marcu, lecz pandemia koronawirusa zmusiła organizatorki i organizatorów z Instytutu Kultury Miejskiej do przesunięcia terminu.
Zmianą była też decyzja o wcześniejszym podaniu do wiadomości, kim będzie osoba nagradzana. Zazwyczaj na gali obecni byli wszyscy nominowani, którzy do końca nie znali werdyktu jury. Tym razem, o tym, że kapituła najwyżej z ośmiu nominowanych tomów poetyckich oceniła „O równowadze” Sinéad Morrissey dowiedzieliśmy się już pod koniec lipca. Pozostali poeci nie mogli przyjechać, ale jak zapewniał prowadzący uroczystość Jerzy Snakowski, nie odebrało to widzom gali radości z uczestnictwa w wydarzeniu.
Sinéad Morrissey z Irlandii Północnej Europejską Poetką Wolności 2020. Gala w Gdańsku 31 sierpnia
Sinéad Morrissey (1972) jest uznawana za jedną z najważniejszych postaci współczesnej sceny poetyckiej Irlandii. Laureatka wielu krajowych i zagranicznych nagród, m.in. Nagrody im. T. S. Eliota oraz nagrody Forward Prize for Poetry - również za tom „O równowadze”. Wykładowczyni kreatywnego pisania na Uniwersytecie Newcastle, odebrała nagrodę z rąk prezydent Gdańska Aleksandry Dulkiewicz.
- Sinéad Morrisey posiada imponującą wiedzę o świecie, który co rusz wypada z torów, podróżuje między odległymi kulturami i epokami, potrafi mówić językami różnych form poetyckich, w których pobrzmiewa zarówno fascynacja wyobraźnią ludową, jak i tajnikami wiedzy naukowej - zauważył przewodniczący kapituły Krzysztof Czyżewski w laudacji, którą wygłosił wspólnie z laureatką Literackiej Nagrody Nobla za rok 2018 Olgą Tokarczuk. W tekście podkreślano również szczególną rolę tłumaczki Magdy Heydel, wykładowczyni z Uniwersytetu Jagiellońskiego: kunszt jej przekładu, znakomity warsztat i ogromne doświadczenie w tłumaczeniu literatury angielskojęzycznej.
Ale członkowie kapituły zauważyli coś jeszcze: “W tym wspólnym dziele dwóch kobiet wyczuwa się powinowactwo wyobraźni i pasji poznawczych, ludzkiej wrażliwości na to, co inne i poza-ludzkie.“ Uznano też, że “dzisiaj głos kobiet przemawia siłą odwagi, piękna i oryginalności.”
GALERIA ZDJĘĆ z UROCZYSTOŚCI
Olga Tokarczuk zaznaczyła znaczenie poezji Irlandki dla Gdańska, miasta, w którym przyznano Sinéad Morrisey nagrodę: “Człowiek Morrisey jest jak linoskoczek, który – by nie utracić równowagi – nie może stać na linie bez ruchu (...) Obraz ten nabiera szczególnej wymowy w Gdańsku, mieście, które dochowując wierności swoim wolnościowym tradycjom, razem z poetami z całej Europy poszukuje nowych, współczesnych odczytań słowa „eleuteria”, „freedom” czy „свабода”, by przywołać też jego białoruskie brzmienie, z którym dzisiaj szczególnie mocno się solidaryzujemy. Jakże dobrze rozumiemy tutaj w Gdańsku sytuację, w której nie można stanąć bez ruchu po wywalczeniu wolności, że wolność, tak jak równowaga, nie jest dana raz na zawsze, że bezruch w formie moralnej apatii, społecznej obojętności czy myślowego lenistwa sprowadzi na nas nowe formy zniewolenia. Jak mogliśmy uwierzyć, że wolność można oddzielić od solidarności, pozostawiając ją bez wychylenia ku innej i ku innemu?”
Sinéad Morrisey przemawiając podczas gali tłumaczyła: - Kiedy pisałam “O równowadze”, świat nie był miejscem harmonijnym, a od czasu, kiedy ta książka ujrzała światło dzienne w 2017 roku, chyba jeszcze bardziej wypadł z torów. Wzrost znaczenia prawicowych, ksenofobicznych i populistycznych nacjonalizmów, skutkujący Brexitem oraz wyborem Donalda Trumpa na prezydenta USA, zaprzeczył moim najbardziej fundamentalnym przekonaniom. Porozumienie Wielkopiątkowe z 1998 roku, które przyniosło pokój Irlandii Północnej po trwającym trzy dekady konflikcie, opierało się na założeniu o niejednorodnej tożsamości i zakładało konieczność obustronnego zawieszenia nieufności. Irlandia Północna, głosił dokument, jest zarazem irlandzka i brytyjska, a geniusz tego celowo bezstronnego sformułowania polegał na tym, że zasadniczo nie trzeba było wybierać. Można było przynależeć i tu, i tu. Mając matkę Angielkę i ojca Irlandczyka, przez całe życie czułam, że przynależę i tu, i tu. A zarazem czułam się w zasadniczym sensie Europejką. Spośród wszystkich nagród, jakie otrzymałam, tytuł Europejskiej Poetki Wolności nadany mi teraz i w tym mieście, znaczy dla mnie więcej, niż umiem wypowiedzieć.
Magda Heydel w swoim wystąpieniu starała się przybliżyć fenomen pracy tłumacza: - Przestrzeń przekładu to jest przestrzeń wolności - przestrzeń, w której wychodzimy z izolacji, w której tkwimy wsłuchani tylko w swój głos i w swoje własne przekonania. Likwidujemy poprzez przekład swoją prowincjonalność, niezależnie od tego czy przekładamy na polski czy na angielski, z małego czy wielkiego języka. Dokonujemy tego fundamentalnego wyjścia poza swoje malutkie podwórko.
Twórczynie - Sinéad Morrisey i Magda Heydel - oprócz statuetek otrzymały nagrody pieniężne: na zwycięską poetkę czekała nagroda w wysokości 100 tys. zł, a tłumaczce jej poezji wręczono czek na 20 tys. zł.
Wieczór zakończył się premierowym wykonaniem w Gdańsku, w wersji koncertowej, opery „ahat-ilī – siostra bogów” Aleksandra Nowaka do libretta Olgi Tokarczuk. Tekst, oparty na powieści noblistki „Anna In w grobowcach świata”, interpretuje jeden z najstarszych mitów – historię zejścia do podziemi i stoczonej tam walki życia ze śmiercią oraz o konsekwencjach tych zdarzeń.
Na scenie Polskiej Filharmonii Bałtyckiej wystąpili: partię tytułową Ninszubura wykonała Urszula Kryger. Partię bogini życia Inanny zaśpiewała Joanna Freszel, a jej siostry, bogini śmierci Ereszkigal - Ewa Biegas. W roli kochanka Inanny, Dumuzi wystąpił Jan Jakub Monowid. W postaci bogów-ojców wcielili się Sebastian Szumski, Bartłomiej Misiuda i Szymon Kobyliński. Solistom towarzyszył przygotowany przez Annę Szostak-Myrczek, Zespół Śpiewaków Miasta Katowice Camerata Silesia oraz AUKSO Orkiestra Kameralna Miasta Tychy pod dyrekcją Marka Mosia.
We wtorek, 1 września, odbędzie się również o godz. 19.00 u zbiegu ulic Lawendowej i Straganiarskiej, plenerowe spotkanie z laureatkami Nagrody Europejski Poeta Wolności. Spotkanie z Sinéad Morrissey i Magdą Heydel poprowadzi Emilia Dłużewska, dziennikarka związana m.in. z Książki. Magazynem do czytania. Tuż po spotkaniu IKM organizuje „Wolne słowa. Nocne czytanie” w wykonaniu Marty Kalmus-Jankowskiej i Piotra Jankowskiego. Wstęp wolny.
W Radzie Programowej Festiwalu Europejski Poeta Wolności zasiadają: Weronika Janeczko, Barbara Klicka i Tadeusz Dąbrowski. Tomy poezji oceniało Jury pod przewodnictwem Krzysztofa Czyżewskiego, w składzie: Paweł Huelle, Zbigniew Mikołejko, Stanisław Rosiek, Anda Rottenberg, Beata Stasińska, Olga Tokarczuk oraz niegłosujący sekretarz jury Andrzej Jagodziński.
Nominowani poeci w roku 2020:
Dako Cvijetić z Bośni i Hercegowiny, Balša Brković z Czarnogóry, Zwiad Ratiani z Gruzji, Jean Portante z Luksemburga, Agnė Žagrakalytė z Litwy, Inga Gaile z Łotwy, Antoine Cassar z Malty.
Dotychczasowi laureaci i laureatki:
2010 – Uładzimir Arłow (Białoruś),
2012 – Durs Grünbein (Niemcy),
2014 – Dorta Jagić (Chorwacja),
2016 – Ana Blandiana (Rumunia),
2018 – Linda Vilhjálmsdóttir (Islandia).
Organizatorem Międzynarodowego Festiwalu Literatury Europejski Poeta Wolności 2020 jest Instytut Kultury Miejskiej oraz Miasto Gdańsk.
