Współautor pomnika na Westerplatte
Franciszek Duszeńko, wraz z Adamem Hauptem i Henrykiem Kitowskim, był twórcą Pomnika Obrońców Wybrzeża na Westerplatte (odsłoniętego w 1966 roku) oraz pomnika Marii Konopnickiej przy Targu Rakowym (z 1977 roku). Artysta związany był z Gdańskiem od powojnia do końca swojego życia.
Franciszek Duszeńko związany był z Akademią Sztuk Pięknych w Gdańsku od początku jej istnienia, gdy jeszcze nosiła nazwę Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych. Był jednym z pierwszych absolwentów Szkoły, a pracę pedagogiczną rozpoczął dwa lata przed dyplomem obronionym w 1952 roku.
Był pierwszym rektorem uczelni wybranym w wolnych, demokratycznych wyborach - w 1981 roku.
Między rokiem 1952 a 62, uczestniczył w odbudowie Gdańska, odtwarzając zniszczone w czasie wojny obiekty rzeźbiarskie, m. in. kobiece sfinksy przy schodach kamienicy przy Długim Targu 8, rycerzy na kamienicy przy Długim Targu 40, portal kamienicy przy ul. Ogarnej 99.
W przyszłym roku przypada 100-lecie urodzin artysty, 24 lipca br. Sejm RP podjął uchwałę o ustanowieniu roku 2025 Rokiem Franciszka Duszeńki.
W przyjętej uchwale, czytamy m.in.:
Jego sztuka wciąż budzi emocje i przypomina o dramatycznej historii XX-wieku. Jest świadectwem tragicznych losów człowieka, którego lata młodości przypadły na II wojnę światową. Niesie antywojenne przesłanie w dobie konfliktu za wschodnią granicą Polski. Należy uznać ją za niezwykle istotny głos w niemal 80 lat od zakończenia ostatniej wielkiej wojny, która spustoszyła praktycznie całą Europę. Po upływie dziesięcioleci w dalszym ciągu stanowi przejmujące memento dla potomnych. To sztuka, która tak jak słynny napis na Westerplatte wprost zdaje się krzyczeć: nigdy więcej wojny!
Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w 100. rocznicę urodzin Franciszka Duszeńko, oddając hołd jego dokonaniom artystycznym, ustanawia rok 2025 Rokiem Franciszka Duszeńko
Grupę parlamentarzystów - wnioskodawców uchwały w pracach nad projektem reprezentował poseł Marek Biernacki.
Franciszek Duszeńko - życiorys
Urodził się w 1925 roku w Gródku Jagiellońskim koło Lwowa. Studia artystyczne rozpoczął w 1942 roku w lwowskim Państwowym Instytucie Sztuk Plastycznych. Od lipca 1943 do czerwca 1944 należał do Armii Krajowej (ps. „Gustaw”), później, do końca wojny był więźniem obozów koncentracyjnych Gross-Rosen, Oranienburg i Sachsenhausen.
Po wojnie początkowo trafił do Warszawy, Zakopanego, a później Łodzi, gdzie kontynuował studia artystyczne, ale dyplom uzyskał w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Gdańsku, w 1952 roku, jako jeden z pierwszych absolwentów.
W latach 1956–2000 prowadził Pracownię Rzeźby. Rektorem był w latach 1981–1987. Tytuł profesora zwyczajnego uzyskał w 1991 roku. Na prośbę władz gdańskiej ASP sprawował jeszcze do 2001 opiekę nad przygotowującymi dyplom młodymi rzeźbiarzami. Pod jego kierunkiem dyplom zrobiło ponad 80 młodych artystów.
W latach 1952 – 1962, wraz z Stanisławem Horno-Popławskim, Alfredem Wiśniewskim i Adamem Smolaną, należał do zespołu plastyków pracujących nad wspomnianą już renowacją Drogi Królewskiej.
W 1964 roku odsłonięto Pomnik Pamięci Ofiar Obozu Zagłady w Treblince, którego był współautorem, wraz z Adamem Hauptem i Franciszkiem Strynkiewiczem.
Kolejna realizacja to Pomnik Obrońców Wybrzeża na Westerplatte (1966, z Adamem Hauptem i Henrykiem Kitowskim).
Jego solowe dzieła to m. in. Pomnik Artylerzysty Polskiego (1980) w Toruniu oraz pomnik Marii Konopnickiej w Gdańsku (1977). Prace Franciszka Duszeńki znajdują się w zbiorach Muzeów Narodowych w Warszawie i w Gdańsku, w Muzeum Medalierstwa we Wrocławiu i w New Delhi.
Franciszek Duszeńko zmarł w 2008 roku, Rada Miasta Gdańska przyznała mu pośmiertnie Medal Księcia Mściwoja II. Spoczywa na Cmentarzu Srebrzysko.
