Biskupia Górka i Stary Chełm to jedne z tych części Gdańska, o których można powiedzieć, że zasługują na więcej. Wymagają lepszego zagospodarowania, wykorzystania i doinwestowania. W najbliższych latach otrzymają swoją szansę. W efekcie ich urok ma zostać wydobyty na światło dzienne i zaistnieć w pełnej okazałości. Za kilka lat Biskupia Górka będzie przypominać paryskie wzgórze Montmartre.
- Będzie modnym i atrakcyjnym miejscem, istotnym na kulturalnej mapie miasta, przyciągającym mieszkańców całego Gdańska. Takie założenie przyświecało nam podczas przygotowywania projektu rewitalizacji dla Biskupiej Górki i Starego Chełma - mówi Anna Konopka, koordynator projektu z Zespołu Rewitalizacji i Dziedzictwa Kulturowego Biura Rozwoju Gdańska. Potencjał tej części miasta jest dostrzegany już teraz. Biskupia Górka i Stary Chełm, położone niedaleko obleganego przez turystów Śródmieścia, posiadają historyczną zabudowę, są pełne interesujących, ale zaniedbanych miejsc. Większa część ich zabudowań uniknęła zniszczeń wojennych i przetrwała wyzwolenie. Na razie są pozbawione odpowiedniego zaplecza (kawiarni, restauracji, klubów, galerii), które byłoby atrakcyjne dla mieszkańców i turystów, ale w przyszłości ma się to zmienić.
| {id93022} |
|
Podstawowe kierunki zmian funkcjonalno-przestrzennych Gminnego Programu Rewitalizacji Miasta Gdańska - obszar Biskupia Górka BRG |
Ufortyfikowane wzgórze biskupów
W ostatnich latach można zauważyć rosnące zainteresowanie gdańszczan Biskupią Górką, do czego przyczyniają się m.in. spacery organizowane przez Instytut Kultury Miejskiej czy Festiwal Narracje, który w 2016 roku eksplorował Biskupią Górkę. Wzgórze przed wiekami należało do biskupów, stąd też pochodzi jego nazwa. Jednocześnie było idealnym miejscem, z którego można było ostrzeliwać Gdańsk, z czasem zostało więc ufortyfikowane. W drugiej połowie XIX wieku stoki Biskupiej Górki zaczęto zabudowywać kamienicami czynszowymi. W latach trzydziestych XX wieku powstał jeden z najbardziej charakterystycznych obiektów tej części Gdańska – schronisko młodzieżowe z wysoką na 25 metrów wieżą.
Skumulowane problemy
W 2016 roku w ramach przygotowań do opracowania Gminnego Programu Rewitalizacji Biuro Rozwoju Gdańska przeprowadziło konsultacje z mieszkańcami. Odbyły się spotkania informacyjne, spacery badawcze i warsztaty tematyczne. Ich celem było uzyskanie od mieszkańców informacji dotyczących najważniejszych problemów, a także pomysłów na eliminację negatywnych zjawisk oraz na działania, które warto byłoby zrealizować.
Uczestnicy warsztatów wskazywali na wyższy niż w innych częściach Gdańska poziom bezrobocia i niższe wykształcenie mieszkańców. Alkoholizm i „wystawanie na ulicach” wiązali z brakiem dostępu do innych form wykorzystania czasu wolnego. Mówili też o trudnych warunkach mieszkaniowych, w jakich żyją. Jeden lokal nierzadko zajmują trzy pokolenia, a dziadkowie sprawują opiekę nad zaniedbywanymi przez rodziców wnukami. Wiele dzieci znajduje się w pieczy zastępczej. Mówiono o braku poczucia bezpieczeństwa, wykluczeniu społecznym, o dziedziczeniu problemów i stygmatyzacji obszaru poprzez skumulowanie w jednym miejscu mieszkań komunalnych i socjalnych. Wskazywano na brak usług skierowanych do osób starszych, brak wsparcia dla rodzin oraz zajęć dla dzieci i młodzieży.
Zniszczone kamienice, zaniedbana zieleń
Na Biskupiej Górce nie ma miejsc spotkań, w tym dzielnicowych instytucji kulturalno-edukacyjnych. Brakuje sklepów, aptek, zakładów fryzjerskich, nie ma restauracji i kawiarń. Problem dostępu do sklepów i punktów usługowych nie dotyczy Starego Chełma, z racji jego połączenia z dużym osiedlem mieszkaniowym. Brakuje natomiast miejsc, w których mieszkańcy mogliby się spotykać – domów kultury czy sąsiedzkich. Mieszkańcy Biskupiej Górki i Starego Chełma czują się pomijani podczas organizacji ogólnomiejskich imprez kulturalnych.
Uczestnicy warsztatów wskazywali również na to, jak bardzo nieuporządkowana przestrzeń – zaśmiecone podwórka, zły stan techniczny chodników, ulic oraz budynków – negatywnie wpływa na odbiór ich dzielnicy. Rażą niezagospodarowane tereny zieleni i samowole budowlane. Biskupia Górka i Stary Chełm są odcięte od Śródmieścia szlakami komunikacyjnymi, brakuje systemu informacji przestrzennej oraz oznakowania. Utrapieniem dla mieszkańców, zwłaszcza zimą, jest zła jakość powietrza, do której sami się przyczyniają, paląc w piecach paliwem niskiej jakości.
W dzielnicy brakuje ścieżek rowerowych, miejsc wypoczynku, infrastruktury sportowo-rekreacyjnej, koszy, ławek, oświetlenia ulic. Kamienice, szczególnie przedwojenne, są w złym stanie technicznym. Przestrzeń publiczna jest niedostosowana do potrzeb osób starszych, niepełnosprawnych oraz rodziców z małymi dziećmi. Turystyczny potencjał tej historycznej części Gdańska pozostaje niewykorzystany. Brakuje promocji Biskupiej Górki i Starego Chełma oraz ich obecności w informatorach turystycznych.
Czego oczekują mieszkańcy?
Zdaniem mieszkańców to właśnie w historycznej zabudowie dzielnicy tkwi jej największy potencjał. Bastiony, fortyfikacje, wieża, z której rozpościera się piękny widok na Główne Miasto oraz rozległe tereny zieleni zasługują na odpowiednie wykorzystanie. Mieszkańcy chcieliby m.in. otwarcia terenów po dawnym schronisku młodzieżowym, utworzenia punktu widokowego i zagospodarowania placu pod Neptunem. Dostępna i odpowiednio zagospodarowana przestrzeń stałaby się atrakcyjna nie tylko dla lokalnych mieszkańców, ale dla wszystkich gdańszczan (realizacja tego postulatu na razie nie jest jednak możliwa ze względu na problemy własnościowe terenu z budynkiem dawnego schroniska).
Teren Gdańskiego Ośrodka Sportu mógłby zostać przekształcony w profesjonalne centrum sportowe. Uczestnicy warsztatów wskazali też inne rozwiązania. Wśród nich wymienili m.in. realizację domów sąsiedzkich, wykonanie ścieżek pieszych prowadzących na bastiony oraz ich renowację, zagospodarowanie terenu pomiędzy ul. Na Stoku a Kanałem Raduni oraz utworzenie bulwaru nad kanałem. Mieli też pomysły na rozwiązania, które ułatwiłyby poruszanie się po Biskupiej Górce i jej sprawniejsze połączenie z resztą miasta (budowa kładki łączącej dzielnicę ze stacją kolei miejskiej czy utworzenie skrótu pomiędzy ulicami Biskupią i Na Stoku).
Co już się wydarzyło?
Część prac już zostało wykonanych, kolejne trwają. W 2016 roku został umocniony mur oporowy przy ulicy Salwator, odnowiono też znajdującą się w tym miejscu przedwojenną barierkę. Wykonano też prace porządkujące zieleń na stokach Biskupiej Górki. Działania te były rezultatem spotkań mieszkańców z Prezydentem Gdańska Pawłem Adamowiczem. Aktualnie (do końca października br.) trwają prace nad stabilizacją i zabezpieczeniem osuwisk. To istotna informacja, ponieważ dopóki nie zostaną umocnione skarpy, nie będzie mogła rozpocząć się planowana rewitalizacja Biskupiej Górki.
Zabezpieczenia wymaga sześć osuwisk. Podczas pierwszego etapu są wykonywane prace porządkowe, usuwane mury oporowe, likwidowany gazociąg, wykonywana sieć drenarska z odprowadzeniem wód do studni chłonnych. Najdroższa cześć robót dotyczy stabilizacji skarpy: wykonanie przypór z koszy siatkowo-kamiennych, nowych murów oporowych, umocnień. Prace zakończy obsianie skarp trawami i posadzenie krzewów. Zgodnie z wytycznymi Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, prace nie spowodują utraty historycznego charakteru dzielnicy. Ich efekty w większości będą schowane pod ziemią, widoczne pozostaną jedynie murki oporowe. Całkowity koszt umocnienia skarp jest szacowany na ponad 20 mln zł. Pierwszy etap będzie kosztować ponad 10 mln zł, z czego 6,6 mln zł to dofinansowanie ze środków MSWiA przeznaczonych na usuwanie klęsk żywiołowych. Wzmacnianie skarp powinno potrwać nie dłużej niż dwa lata.
Co zostanie zrealizowane?
Na rewitalizację Biskupiej Górki i Starego Chełma zaplanowano ponad 28 mln zł. Prace rozpoczną się w 2018 roku. Będą dotyczyć obszaru o powierzchni 104 ha zamieszkanego przez ponad 6 tys. osób. W ich ramach zostaną przeprowadzone kompleksowe remonty 38 budynków wspólnot mieszkaniowych i 13 budynków komunalnych. Obiekty przeznaczone do remontu zostały wyłonione podczas otwartego naboru partnerów spoza sektora finansów publicznych (wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych). Kamienice będą naprawiane i modernizowane kompleksowo: począwszy od fundamentów i odwodnienia, przez elewacje oraz stolarkę okienną i drzwiową, po remont dachu i zagospodarowanie podwórek. Dwa lokale zostaną wyremontowane i przystosowane do prowadzenia działań społecznych. Zostanie również odpowiednio zagospodarowany teren, który do nich przylega.
Na odcinku około 1,5 km przewiduje się przebudowę dróg wraz z modernizacją infrastruktury podziemnej, zostanie zrewaloryzowana zieleń, powstaną m.in. ławki, śmietniki. Pojawi się oświetlenie oraz monitoring. Zostanie urządzona przestrzeń publiczna i tereny zieleni sąsiadujące z obszarem należącym do policji: m.in. powstaną alejki spacerowe, zostaną zamontowane ławki i inne elementy małej architektury. W rejonie Starego Chełma zaplanowano natomiast zagospodarowanie terenu przy ulicy Buczka: powstaną tam alejki spacerowe, przy nich staną ławki i inne obiekty małej architektury. Zieleniec otrzyma oświetlenie i monitoring. Mieszkańcy zyskają więc miejsca, w których będą mogli aktywnie spędzać czas wolny.
Ponadto, poza projektami dofinansowanymi z Unii Europejskiej, będą prowadzone także inne prace; zostaną zabezpieczone suche fosy oraz Szaniec Jezuicki, powiększeniu ulegnie teren cmentarza, zostanie przeprowadzona termomodernizacja dwóch szkół podstawowych.
Biskupia Górka i Stary Chełm zyskają więc nowe oblicze; wyremontowane kamienice i ulice, atrakcyjnie zagospodarowana zieleń to dopiero początek zmian, które powinny wyzwolić kolejne działania i stworzyć odpowiednie warunki dla nowych inicjatyw; założenia lokali gastronomicznych i punktów usługowych, realizacji przedsięwzięć kulturalnych. Tak jak to miało miejsce w przypadku ulicy Wajdeloty we Wrzeszczu, która wkrótce po zrewitalizowaniu stała się modnym miejscem na mapie Gdańska.
Zajęcia edukacyjne, wsparcie psychologiczne
Rewitalizacja to jednak nie tylko remonty, ale także, a może przede wszystkim, działania społeczne. Ich celem jest m.in. zmniejszenie liczby osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, ze szczególnym uwzględnieniem dzieci i młodzieży, a także seniorów. Na obszarze rewitalizacji już działa Stowarzyszenie Biskupia Górka, które angażuje się m.in. w promocję turystyczną tego rejonu i organizuje spacery tematyczne. Z kolei Stowarzyszenie Waga, będące partnerem w projekcie rewitalizacji, obecnie prowadzi warsztaty filmowe, których zwieńczeniem będzie film nakręcony z udziałem mieszkańców, prezentujący urokliwe zakątki Biskupiej Górki.
Fundacja Nova jest kolejnym partnerem społecznym, który aktualnie realizuje działania statutowe, ale już niebawem wraz ze Stowarzyszeniem Waga zaangażuje się w projekty realizowane przy wsparciu unijnego dofinansowania. Na wskazanym obszarze powstaną centra wsparcia – dla rodzin z problemami opiekuńczo-wychowawczo oraz dla seniorów. Będą organizowane zajęcia edukacyjne, profilaktyczne, porady psychologiczno-pedagogiczne, terapia zajęciowa, dzienne wsparcie dla osób niesamodzielnych. Będzie prowadzona animacja lokalnej społeczności oraz organizowany wolontariat. Będzie prowadzona animacja lokalnej społeczności oraz organizowany wolontariat.
Uczestnicy zajęć zostaną objęci wszechstronną diagnozą, na podstawie której zostaną opracowane indywidualne ścieżki reintegracji. Każdy z nich skorzysta z takich form wsparcia, jakich będzie najbardziej potrzebować. Efektem tych działań ma być aktywizacja i integracja lokalnej społeczności; zarówno seniorów, jak i rodzin z dziećmi oraz młodzieży. Bez udziału mieszkańców zmiany nie mają bowiem szans na powodzenie. To dzięki nim Biskupia Górka i Stary Chełm mają szansę zachować swój kameralny i niepowtarzalny klimat.
120 mln zł na rewitalizację Gdańska
Na liście projektów, które otrzymają dofinansowanie ze środków unijnych, obok Biskupiej Górki i Starego Chełma, znalazły się także: Dolne Miasto, Plac Wałowy i Stare Przedmieście, Nowy Port z Twierdzą Wisłoujście oraz Orunia. Łączna wartość projektów to około 120 mln zł, z czego ponad 76 mln wyniesie dofinansowanie unijne z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020.
