Działający w latach 1927-1939 gmach Poczty Morskiej to historia polskości w Wolnym Mieście Gdańsku
mat. Port Gdańsk
Blokowanie remontu budynku przez b. konserwatora zabytków
Turyści pływający statkami Martwą Wisłą niejednokrotnie zastanawiają się, co to za okazały budynek zlokalizowany jest w samym centrum industrialnych zabudowań portowych.
Zarząd Morskiego Portu Gdańsk (ZMPG) od wielu lat stara się przeprowadzić jego generalną modernizację i adaptację pomieszczeń na cele biurowo-usługowe. Na drodze ku temu stawały coraz to nowe przeszkody.
Jako, że granice Portu Gdańsk stanowią jednocześnie granice morskiego przejścia granicznego, już w 2017 r. Morski Oddział Straży Granicznej zgłaszał potrzebę przeniesienia części kadry z budynku znajdującego się przy ulicy Kasztanowej, właśnie na teren Portu Gdańsk.
Historyczny wynik gdańskiego portu w 2023 r. Jesteśmy w pierwszej dziesiątce w Europie
Niestety, na tym etapie pojawiły się schody. Ówczesny wojewódzki konserwator zabytków Igor Strzok najpierw w grudniu 2019 r. wydał opinię, na podstawie której opracowano dokumentację projektową przebudowy i remontu budynku. Potem zmienił zdanie, bo w październiku 2021 r. wydał postanowienie, w którym nie uzgodnił projektu budowlanego. Poza tym, zmienił wszystkie wytyczne oraz nałożył ograniczenia dotyczące wnętrza obiektu, pomimo że nie był on wówczas wpisany do rejestru zabytków.
Wielu turystów pływających statkami Martwą Wisłą niejednokrotnie zastanawia się, co to za okazały budynek zlokalizowany jest w samym centrum industrialnych zabudowań portowych. To właśnie przedwojenny, już oficjalnie zabytkowy gmach Zamorskiej Wymiany Poczty
mat. Port Gdańsk
Z uwagi na krzywdzący charakter tej decyzji, ZMPG złożył zażalenie do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, który w 2022 r. przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia przez konserwatora zabytków. W czerwcu 2023 r. Igor Strzok wydał kolejne postanowienie, w którym nie uzgodnił projektu budowlanego.
ZMPG złożył drugie zażalenie do szefa resortu kultury. Skutkowało to zatrzymaniem prac projektowych i wstrzymaniem wydania decyzji administracyjnej umożliwiającej realizację robót.
Jest już światełko w tunelu
Dalsza degradacja budynku, pogorszenie się jego stanu technicznego, który obecnie jest fatalny, zmusiły ZMPG do wyłączenia go z użytkowania oraz do ponoszenia większych kosztów jego zabezpieczenia.
O prawie 20 proc. większe przeładunki w 2023 roku w porcie. Największy wzrost terminali zbożowych
- W interesie społecznym jest zachowanie dla przyszłych pokoleń dziedzictwa historycznego oraz kulturowego regionu jako dobra wspólnego. Gmach Poczty Morskiej to historia polskości w Wolnym Mieście Gdańsku. Chcemy, by już dalej nie niszczał i żeby zachwycał mieszkańców, turystów, a także naszych kontrahentów, którzy operują w Porcie Wewnętrznym - mówi Dorota Pyć, prezeska Zarządu Morskiego Portu Gdańsk.
Stefan Rudnik, dyrektor Pionu Inwestycji w Porcie Gdańsk podkreśla, że wpisanie obiektu do rejestru zabytków oraz rozpoczęty już dialog z Dariuszem Chmielewskim, nowym Pomorskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków daje nadzieję na wznowienie procesu ratowania budynku.
Budynek Poczty Morskiej wymaga pilnego remontu. Po wpisaniu obiektu na listę zabytków jest szansa, że w niedalekiej przyszłości odzyska dawny blask
mat. Port Gdańsk
- Po dokonaniu wpisu do rejestru zabytków budynku Zamorskiej Wymiany Poczty, a następnie wydaniu nowych wytycznych, będziemy mogli powrócić do przygotowania dokumentacji projektowej przebudowy budynku. Po uzyskaniu decyzji o pozwoleniu na budowę, umożliwiającej wykonanie robót budowlanych, zostanie rozpisany przetarg na ich wykonanie, na co ZMPG zaplanowało już środki budżetowe - zapowiada Stefan Rudnik.
Jaka jest historia budynku Poczty Morskiej?
W ocenie konserwatora zabytków obiekt posiada ponadprzeciętne wartości kulturowe i historyczne.
Budynek będący w latach 1927-39 siedzibą polskiego urzędu pocztowego, zlokalizowany jest u styku kanału kaszubskiego i Martwej Wisły, tuż przy Nabrzeżu Wiślanym.
Jego powstanie związane jest z postanowieniami Traktatu Wersalskiego z 1919 r. oraz konwencji polsko-gdańskiej z 1920 r., na mocy których Polska nabyła prawo do organizacji własnej służby pocztowo telegraficznej w Wolnym Mieście Gdańsku.
Państwo polskie utworzyło w okresie międzywojennym w Gdańsku łącznie trzy urzędy pocztowe, wśród nich Morski (Portowy), który rozpoczął działalność w 1920 r. Siedem lat później pocztę przeniesiono do nowo wybudowanego gmachu nad kanałem portowym.
W odróżnieniu od dwóch pozostałych placówek, Poczta Morska nie obsługiwała klientów indywidualnych. Zajmowała się natomiast sortowaniem i wysyłką poczty zamorskiej.
W styczniu 1940 r. budynek przejął niemiecki Główny Urząd Powierniczy „Wschód” - Dyrekcja Poczty Rzeszy Gdańsk. W tym też okresie gmach wynajmowała Kriegsmarine - marynarka wojenna III Rzeszy na „Koszary Wiślane”. Ale to nie jedyne związki budynku z III Rzeszą. W okresie II wojny światowej funkcjonowała w nim szkoła dla załóg U-bootów, okrętów podwodnych produkowanych w gdańskich stoczniach.
Nowy wojewódzki konserwator zabytków w Gdańsku podsumował pracę poprzednika
Dopiero po wojnie gmach powrócił we władanie Poczty Polskiej, która wykorzystywała go na cele biurowe, magazynowe i mieszkaniowe. W kolejnych latach budynek użytkował Port Gdańsk.
Kto zaprojektował budynek Poczty Morskiej?
Majestatyczny obiekt, zwrócony frontem w stronę kanału portowego, wzniesiono według projektu architekta Czesława Świałkowskiego, społecznika zasłużonego dla gdańskich Polaków, jednego z nielicznych polskich architektów wykonujących swój zawód w Wolnym Mieście Gdańsku.
Budynek wzniesiono w stylu klasycyzmu akademickiego, z którego często korzystali budowniczowie gmachów użyteczności publicznej po odzyskaniu w 1918 r. niepodległości przez Polskę. Architekci celowo sięgali po takie formy, aby dać wyraz siły odrodzonego państwa.
Co znajduje się w budynku?
Obiekt jest częściowo podpiwniczony, jednopiętrowy z użytkowym poddaszem oraz strychem.
Po ponad 80 latach do Gdańska wrócą dwa XVIII-wieczne dzwony. W jakim kościele zadzwonią?
Na parterze znajdują się pomieszczenia pierwotnie użytkowane w celach biurowych (w tym pokój z sejfem), magazynowych, toalety, portiernia. Pomieszczenia poddasza wykorzystywano do celów mieszkalnych. W budynku zachowały się dwie windy towarowe. Aktualnie, ze względu na zły stan techniczny obiekt jest wyłączony z użytkowania.
