- Statystyki mówią, że nie czytamy, ale ja w to nie wierzę - zapewnia Elżbieta Rutkowska z Krytyki Politycznej Trójmiasto, która jest jedną z inicjatorek akcji 100 KSIĄŻEK NA 100 LAT. - Wierzę, że książka jest tym narzędziem kultury, który niesie ze sobą zmianę, a naszym rankingiem udowodnimy, że tak jest, że Polki czytają, a te 100 książek na 100 lat potrafi zmienić wiele.
Inspiracją do pracy nad stworzeniem listy lektur, które opisują i analizują świat z perspektywy feministycznej, stał się obchodzony w tym roku jubileusz 100. lecia uzyskania praw wyborczych przez kobiety w Polsce - to właśnie 28 listopada 1918 roku, Marszałek Józef Piłsudski podpisał dekret, nadający wszystkim obywatelkom i obywatelom Polski prawa wyborcze, bez różnicy płci.
Czytelnicy proponują, ekspertki analizują
- 28 marca założyłyśmy profil na FB zachęcając użytkowników, aby zgłaszali propozycje książek, które w jakiś sposób zmieniły ich życie, czy też nadały nieco inną perspektywę temu, jak widzą świat - mówi Elżbieta Rutkowska. - Tak powstał zbiór 147 tytułów i zaprosiłyśmy ekspertki, aby wspólnie zastanowić się, jak go uporządkować, czego w nim brakuje i co należy dodać... Ta praca miała nam zająć chwilę, a zamieniła się w dwumiesięczną intelektualną ucztę.
W pracach zespołu wzięły udział pisarka Barbara Piórkowska, dr Monika Żółkoś z Instytutu Filologii Polskiej UG, dr Barbara Kijewska z Instytut Politologii UG, Elżbieta Rutkowska ze Świetlicy Krytyki Politycznej Trójmiasto i Lidia Makowska z Trójmiejskiej Akcji Kobiecej, a ambasadorką rankingu została pisarka i feministka Sylwia Chutnik.
Na ostatecznej liście znalazło się ponad 200 książek autorów reprezentujących różne style, epoki i narodowości. Mamy tu pozycje być może oczywiste, jak “Dzienniki” Marii Dąbrowskiej czy Zofii Nałkowskiej, “Orlando“ Virginii Woolf, “Drugą płeć” Simone de Beauvoir, ale też znane powieści: “Pożegnanie z Afryką” Karen Blixen, “Pipi Pończoszankę” Astrid Lindgren czy “Dumę i uprzedzenie” Jane Austin.
Znajdziemy rzecz o kapitalizmie i klimacie Naomi Klein, prozę Doroty Masłowskiej, dzieła krytyczne Oriany Fallaci, a w nurcie ekologicznym pojawią się Olga Tokarczuk, Simone Kossak i himalaistka Anna Czerwińska. Jest też poezja Emily Dickinson i Papuszy. Nie mogło zabraknąć w rankingu literatury z Trójmiasta są więc m.in. Natalia Fiedorczuk, Magdalena Grzebałkowska, Dorota Karaś, Barbara Piórkowska i Monika Milewska.
Ale nie tylko autorki są na liście 100. O kobiecych problemach, które przecież nie dotyczą tylko jednej płci rozprawiają w wybranych dziełach mężczyźni, tacy jak: filozof John Stuart Mill, dramaturg Henrik Ibsen, reporter Wojciech Tochman czy autor kryminałów Zygmunt Białoszewski.
Ponad 200 pozycji, 10 kategorii
Aby łatwiej nam było dokonywać wyboru ekspertki podzieliły książkowe pozycje na 10 kategorii.
Ich nazwy, na przykład: “Na oczach wszystkich”, „Uwalnianie Bogini” , „Odważ się!”, “Małe matczyzny” czy “Przeciw kobietom” kryją treści obejmujące kwestie płci, przemocy wobec kobiet, ich codzienności, a nawet związków ekologii z kobiecością.
Dr Basia Żmijewska tak opisuje sens kategorii, za które odpowiadała:
- W kategorii ”Emancypantki” są pozycje dotyczące problemu poddaństwa kobiet, takie kamienie milowe, które przyczyniały się do pchnięcia kuli i rozpoczęcia zmian ich sytuacji. Szczególny nacisk kładłyśmy na książki z okresu międzywojnia, czyli czasów bliskich uchwalenia równego prawa wyborczego dla wszystkich. ”Non fiction” jest o kobietach, które podjęły działania. Nie opisywały fikcyjnych działań, ale były realnymi bohaterkami wywierającymi piętno w wielu kontekstach funkcjonowania społeczeństw. “Przeciw kobietom” to trudna kategoria, adresowana do czytelniczek, które chcą dowiedzieć się więcej na temat opresji - dyskryminacji i przemocy wobec kobiet, ale też wyzwalania się z traumy. Opisuje też rodzaj opresji odnoszącej się do wymiaru ekonomicznego i konsumpcyjnego, z którym zmagają się nie tylko kobiety, a która wpływa mocno na budowanie tożsamości. Książki te z perspektywy płci pokazują, w jaki sposób wyzwalać się i budzić do autentycznego przeżywania życia.
Kogo szczególnie interesują lokalne odniesienia w literaturze powinien przejrzeć kategorię "Małe matczyzny". To właśnie tam znajdziemy powieści gdańskich twórców: "Szklankę na pająki" Barbary Piórkowskiej, "Latawiec z betonu" Moniki Milewskiej czy "Esther" Stafana Chwina.
Dla samych ekspertek czas pracy nad projektem był również czasem własnych odkryć.
- Dla mnie obecność książek z kategorii “Uwalnianie Bogini” była zaskoczeniem - mówi Lidia Makowska. - Dużo ich pojawiało się w propozycjach, aż zrozumiałyśmy, że jest to temat niezwykle istotny, ponieważ dotyczy zmiany, psychiki kobiet, psychologii.
I dodaje: - Ranking jest częścią akcji w ramach obchodów 100-lecia Praw Wyborczych Kobiet, których celem jest przywrócenie pamięci, wiedzy i dyskusji o roli kobiet w historii. Wykorzystujemy tę okazję, aby tworzyć sieci współpracy i działania uwrażliwione na równość i różnorodność. Finał akcji odbędzie 28 listopada 2018 r. w Europejskim Centrum Solidarności.
Zagłosuj na książkę
Spotkanie, na którym ekspertki porozmawiają z czytelnikami o wybranych lekturach, kobiecym doświadczeniu, po prostu o sprawach ważnych dla nas wszystkich, odbędzie się w czwartek, 28 czerwca 2018 r. o godz. 18, w Bibliotece Manhattan we Wrzeszczu. Poprowadzi je gdańska poetka i pisarka Barbara Piórkowska.
Organizatorki opowiedzą o książkach i zaproszą do głosowania, aby wybrać spośród nich ostateczną setkę. Głosowanie zaczyna się 28 czerwca i odbywać się będzie na profilu FB akcji do 16 lipca, a które książki weszły do kanonu dowiemy się 28 lipca 2018 roku. Do tego czasu organizowane będą spotkania czytelnicze na temat książek z rankingu, warsztaty twórczego pisania, działania plenerowe. Organizatorki chcą zachęcić czytelników do dyskusji i rozmów o książkach również we własnym gronie.
Akcję przygotowały: Krytyka Polityczna - Świetlica w Trójmieście i Trójmiejska Akcja Kobieca, we współpracy z Wojewódzką i Miejską Biblioteką w Gdańsku. Ranking jest częścią projektu Bez Względu Na Płeć, który prowadzi Krytyka Polityczna i Stowarzyszenie Waga i łączy się z wydarzeniem Sto Lat Praw Kobiet Pomorze, tworzonym przez kilkanaście instytucji i organizacji na Pomorzu.
Projekt jest dofinansowany z budżetu Miasta Gdańska.
CZYTAJ:
„Trafiło je” - spektakl na 100-lecie praw kobiet w Klubie Żak
Gilbert&George: 'Kultura to bezpieczeństwo i wolność'. Światowej sławy artyści odwiedzili Gdańsk
