Tegoroczne Gdańskie Debaty Obywatelskie, zainaugurowane w lutym, odbywają się w roku szczególnym - 30. rocznicy Obrad Okrągłego Stołu.
Kwietniowa odsłona spotkań dotyczyła przemian gospodarczych i społecznych, które odbyły się w naszym kraju od roku 1989 po dzień dzisiejszy. Nad pytaniami o model gospodarczy urzeczywistniony w minionych trzech dekadach i o bilans tych lat pochylili się profesor Elżbieta Mączyńska, ekonomistka i prezes Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego, w październiku 2015 roku powołana do Narodowej Rady Rozwoju przy prezydencie RP, związana ze Szkołą Główną Handlową w Warszawie; oraz profesor Dariusz Filar, ekonomista, członek Rady Polityki Pieniężnej (2004–2010), związany z Uniwersytetem Gdańskim, redaktor i publicysta podziemnego „Przeglądu Politycznego” w latach osiemdziesiątych, a potem członek zespołu tego czasopisma.
Prowadzący debatę Edwin Bendyk z redakcji tygodnika „Polityka” rozpoczął spotkanie od pytania: czy w roku ‘89 była jakaś realna alternatywa dla rozwoju Polski, jakiś inny model gospodarki i ścieżki transformacji. A ten, który został wybrany - na ile był inspirowany wewnętrznie, a na ie zaimportowany?
Odpowiadając, prof. Elżbieta Mączyńska zaznaczyła, że przecież nie było podręcznika transformacji ani instrukcji, jak przechodzić od socjalizmu do kapitalizmu.
- W związku z tym, nie lubię jak się obciąża tamtych reformatorów jakimiś grzechami, ale po 30 latach warto się nad tym zastanowić, by uniknąć błędów w przyszłości - mówiła podczas debaty.
- Poddaliśmy się raczej rozwiązaniom neoliberalnym - diagnozowała. - Ja bardzo nie lubię, kiedy się źle mówi o liberalizmie i liberałach. To jest niesprawiedliwie i niebezpieczne, bo te idee są piękne, wolnościowe, ale wolność ma swoje ograniczenia. Są różne (trzy) typy liberalizmu. Neoliberalizm bazował na leseferyzmie przy założeniu - państwo ograniczone do minimum, a wolny rynek będzie określał działania. Niestety pomylono wolny rynek z wolnością pełną, bo to nie to samo. Wolny rynek może bardzo zniewalać, o czym pisze Corney w książce “Gospodarka nadmiaru”. Odróżniam pojęcie wzrostu gospodarczego od rozwoju gospodarczego. W rozwoju wyróżniam: wzrost gospodarczy, postęp społeczny i postęp ekologiczny. I dopiero, jeśli we wszystkich tych obszarach następuje poprawa to możemy mówić o rozwoju społeczno-gospodarczym. Na początku naszą gospodarkę cechował wzrost gospodarczy z zaniedbaniem pozostałych elementów. Trudno teraz tego nie zauważyć, ale znacznie trudniej było wtedy o to zadbać.
Naukowcy zastanawiali się też, co nas czeka?
- Wbrew temu, co mówią firmy technologiczne postęp technologiczny - jeśli mierzyć wskaźnikami ekonomicznymi - maleje. Czy jesteśmy przed rewolucja czy przed krachem? - pytał Bendyk.
Prof. Dariusz Filar przyznał, że toczy się bardzo ożywiona, wielopłaszczyznowa dyskusja o tym, co dalej. Przytaczał opinie Nouriela Roubini’ego, profesora ekonomii na Uniwersytecie Nowojorskim, który wsławił się przewidzeniem załamania na amerykańskim rynku nieruchomości i recesji, która po nim nastąpiła w 2008 roku.
Roubini jest skoncentrowany na kwestiach finansowych. Radzi teraz Ameryce podzielić wielkie instytucje bankowe na mniejsze, kongresowi zaleca przywrócenie ustawy o rozdzielności bankowości komercyjnej i inwestycyjnej oraz wzmocnienia państwowego nadzoru nad rynkiem finansowym.
Prof. Filar przytaczał różne koncepcje i diagnozy dotyczące rozwoju współczesnych gospodarek.
- Uważam, że w Polsce w 2015 roku nastąpiła cezura, ale, niestety, zwrot w fatalną stronę - stwierdził prof. Filar.
Pytany o najbliższą mu koncepcje prof. Filar odpowiedział, że chciałby, aby powstał system nazywany przez niego roboczo: kapitalizmem twórczych przemian.
- Taki kapitalizm, w którym stosunkowo wielu ludzi wchodzi w role przedsiębiorców i kreatorów, i w którym, w społeczeństwie rozwija się zdolność adoptowania się do wciąż nowych sytuacji - tłumaczył naukowiec.
II Gdańskie Debaty Obywatelskie organizowane są w ramach obchodów okrągłej rocznicy przemian z roku 1989. Ich pomysłodawcą był prezydent Paweł Adamowicz. Do tej pory odbyły się spotkania poświęcone: w marcu kompromisowi politycznemu w Polsce i Hiszpanii (opowiadał profesor Aleksander Hall), w lutym Okrągłemu Stołowi (gośćmi byli Adam Michnik, profesor Janusz Reykowski i profesor Andrzej Friszke). Kolejna odbędzie się w maju.
Posłuchaj pełnej wersji debaty:
