Wybuch wojny, tragedia Polaków na Pomorzu
1 września to w Gdańsku data wyjątkowa - tego dnia o świcie, w roku 1939, Niemcy zaatakowali Westerplatte i Pocztę Polską, aresztowali setki działaczy gdańskiej Polonii, z których wielu zostało następnie zamordowanych. To była zbrodnia z premedytacją, rodzaj odwetu. Niemcy w pierwszych dniach wojny wyładowali na Polakach swoją nienawiść i frustrację, która była pokłosiem przegranej I wojny światowej i upokorzeń narzuconych przez ustalenia Traktatu Wersalskiego.
Wolne Miasto Gdańsk zostało przez władze hitlerowskie zlikwidowane i wcielone terytorialnie do III Rzeszy.
Z podobnie bezwzględną napaścią w pierwszych dniach września 1939 roku Polacy spotkali się na całym Pomorzu, a także w Wielkopolsce i na Górnym Śląsku. Tortury, egzekucje, konfiskata majątku - to wszystko stało się normą. Kto nie zginął od razu, był więziony w areszcie śledczym lub w obozie koncentracyjnym. Do dzisiaj złowrogo brzmią takie nazwy jak Stutthof, Victoriaschule, Piaśnica, Szpęgawsk, Fordon k. Bydgoszczy. Jesienią 1939 roku Niemcy zamordowali na Pomorzu od 20 do 40 tysięcy osób. Była to pierwsza i jedyna w tamtym czasie akcja eksterminacyjna przeprowadzona na okupowanych terenach na tak wielką skalę.
Polskie rodziny wyrzucano z domów i gospodarstw, a następnie wysyłano na tułaczkę - do Generalnego Gubernatorstwa, jak nazywano ziemie polskie, nie wcielone do III Rzeszy. Pozwolono zostać tylko tym, którzy podpisali tzw. volkslistę.
Dzisiaj oddamy cześć poległym. 82 rocznica egzekucji polskich działaczy z Wolnego Miasta Gdańska
Obrońcy Westerplatte - Gdańsk zawsze pamięta
Jak w tym roku - po 83 latach od tragicznego dnia - zostanie upamiętniony 1 września?
Do programu “Tym żyje Gdańsk” zaprosiliśmy Macieja Kuklę, kierownika Referatu Organizacyjno-Protokolarnego w Biurze Prezydenta Gdańska, który jest koordynatorem przygotowań do obchodów.
1 września, jak zwykle, oczy całej Polski będą skierowane na Westerplatte, gdzie tradycyjnie o godz. 4.45 rozpocznie się uroczystość transmitowana na całą Polskę. Choć jej organizatorem od dwóch lat jest już nie Miasto Gdańsk, ale Ministerstwo Obrony Narodowej, to jednak Miasto Gdańsk przygotowuje autobusy, które bezpłatnie zawiozą na Westerplatte i odwiozą do miasta wszystkich chętnych.
- Musimy pamiętać, że te obchody na Westerplatte zapoczątkował przed laty śp. Paweł Adamowicz wraz z harcerzami - podkreśla Maciej Kukla. - Cieszymy się, że po tych wielu latach Ministerstwo Obrony Narodowej kontynuuje te uroczystości na Westerplatte.
Transport w obie strony będzie udostępniony wszystkim zainteresowanym - nie tylko mieszkańcom, ale i turystom. Decyzją prezydent Gdańska Aleksandry Dulkiewicz, za przejazd nie trzeba będzie płacić. Szczegóły w linku poniżej:
Bezpłatne autobusy z 10 dzielnic zawiozą wszystkich na uroczystości na Westerplatte
Gdański 1 września - pod Pocztą Polską i w innych miejscach
Po Westerplatte, 1 września odbędą się inne uroczystości, przygotowane przez Miasto Gdańsk. Ich program jest następujący:
- godz. 9:00 (transmisja on-line na www.gdansk.pl). Tablica upamiętniająca harcmistrza Jana Ożdżyńskiego, budynek Dyrekcji Kolei, ul. Dyrekcyjna 2-4. Odtworzenie hymnu państwowego Rzeczypospolitej Polskiej, przemówienia oficjalne, złożenie wieńców i zapalenie zniczy
- godz. 10:00. Tablica upamiętniająca Polaków torturowanych i zamęczonych w pierwszych dniach II wojny światowej, dawna Victoriaschule, budynek Uniwersytetu Gdańskiego, ul. Kładki 2. Przemówienia oficjalne, modlitwa, złożenie wieńców i zapalenie zniczy
- godz. 12:00 - 13:15 (transmisja on-line na www.gdansk.pl). Uroczystość na Placu Obrońców Poczty Polskiej 1/2. Złożenie meldunku o gotowości pododdziałów do rozpoczęcia uroczystości, odegranie hymnu państwowego Rzeczypospolitej Polskiej przez Orkiestrę Morskiego Oddziału Straży Granicznej, przemówienia oficjalne, Apel Pamięci, złożenie wieńców i zapalenie zniczy u stóp Pomnika Obrońców Poczty Polskiej, odegranie Pieśni Reprezentacyjnej Wojska Polskiego przez Orkiestrę Morskiego Oddziału Straży Granicznej, złożenie meldunku o zakończeniu Uroczystości.
- godz. 13:30 - 14:30 (transmisja on-line na www.gdansk.pl). Uroczysta msza św. na Placu Obrońców Poczty Polskiej w intencji poległych bohaterskich obrońców Poczty Polskiej. Po zakończeniu mszy św. poczęstunek z kuchni polowej.
- godz. 17:00 (transmisja on-line na www.gdansk.pl). Cmentarz Ofiar Terroru Hitlerowskiego - Pomnik Bohaterów Zaspa, ul. Bolesława Chrobrego. Wspólne odśpiewanie hymnu państwowego Rzeczypospolitej Polskiej z udziałem Cappelli Gedanensis, wystąpienia oficjalne, modlitwa, uroczyste złożenie wieńców i zapalenie zniczy, wiązanka pieśni patriotycznych w wykonaniu Cappelli Gedanensis.
Jan Daniluk o tajemnicach obrony Poczty Polskiej w Gdańsku w 1939 roku
Po uroczystościach warto skosztować wojskowej grochówki
Charakter obchodów głównych mają uroczystości na Placu Obrońców Poczty Polskiej.
- Gorąco zachęcamy Gdańszczanki i Gdańszczan, by przyszli na główne obchody miejskie, które rozpoczną się w południe - mówi Maciej Kukla. - Będzie to uroczystość z udziałem wojskowej kompanii reprezentacyjnej, orkiestry Morskiego Oddziału Straży Granicznej. Potem: Msza Polowa. Po zakończeniu uroczystości organizatorzy zapraszają na poczęstunek z kuchni wojskowej: będzie można zjeść grochówkę, wypić kawę, herbatę, napić się czegoś chłodnego.
Podczas uroczystości na Placu Obrońców Poczty Polskiej przemawiać będzie prezydent Gdańska Aleksandra Dulkiewicz i - według wstępnych ustaleń - weteran Powstania Warszawskiego, kawaler krzyża Virtuti Militari.
ZOBACZ ROZMOWĘ Z MACIEJEM KUKLĄ W PROGRAMIE "TYM ŻYJE GDAŃSK"
Wystawa o Gdańsku, której po prostu nie wypada przegapić
83. rocznica tragedii 1 września przypomina o początku II wojny światowej. Już za kilka dni będzie można uczestniczyć w wydarzeniu, które opowiada o tym, jak wojna zmieniła rzeczywistość w naszym mieście. W piątek, 2 września, odbędzie się wernisaż wystawy czasowej Muzeum Gdańska pt. „Wolę o tym nie mówić”. Tożsamość gdańszczan, a powojenna rzeczywistość.
Jej organizatorzy tak przedstawiają swoje intencje: “Bohaterska obrona Westerplatte i Poczty Polskiej w Gdańsku należą do polskiego kanonu opowieści o II wojnie światowej. Mniej znana jest martyrologia Polaków - obywateli Wolnego Miasta Gdańska, włączonego wraz z wybuchem wojny do
III Rzeszy. Natomiast zupełnie poza głównym nurtem opowieści o XX wieku znajduje się doświadczenie zwykłych gdańszczan, zarówno Polaków, Kaszubów i Niemców w przełomowym 1945 roku oraz czasach powojennych. Jest to okres, kiedy nie tylko dokonały się zmiany administracyjne, wymiana ludności, ale też czas kiedy pozostali w mieście gdańszczanie wraz z przybyszami z Polski centralnej i dawnych województw wschodnich II Rzeczpospolitej stworzyli nowy Gdańsk. Wystawa podkreśla wyjątkowość doświadczenia gdańszczan u schyłku wojny oraz po przejęciu miasta przez polską administrację. Mieszkańcy, którzy pozostali w mieście - Polacy, Kaszubi czy Niemcy nie znaleźli się w łatwej sytuacji. Często brak dobrej znajomości języka polskiego, odróżniające się imiona czy nazwiska od nowo
przybyłych osadników z odległych części Polski czy sam fakt zamieszkania niegdyś w zdominowanym przez Niemców mieście były przyczyną niejednokrotnie szykan czy dyskryminacji. To niesprawiedliwe doświadczenie do dziś nie jest łatwe do zaakceptowania i tym bardziej bolesne, że mimo szerokiej wówczas skali, dziś nadal pozostaje nieznane i skrywane. Cały czas funkcjonuje poza głównym obiegiem informacji i pamięci o tym, co działo się w mieście u schyłku wojny i tuż po jej zakończeniu”.
Na wystawę składają się relacje Gdańskiego Archiwum Historii Mówionej, eksponaty ze zbiorów szeregu instytucji, a przede wszystkim osobiste pamiątki powierzone przez Gdańszczan, które tworzą polifoniczną opowieść o przełomowych latach 1939-1945. Wszystkie prezentowane historie wiążą się z silnymi emocjami: od miłości po nienawiść, od dumy po wstyd, a nawet wyparcie. Dlatego też multisensoryczna forma wystawy została zaprojektowana przez zespół gdańskich artystów, którzy dzięki swojej wrażliwości potrafią nie tylko stworzyć efektowną aranżację, ale i zachęcić do refleksji nad współczesną odsłoną poruszanych wątków.
7 września 1939 - kapitulacja Westerplatte. Andrzej Drzycimski: “Pokonali propagandę Hitlera”
Wystawa „Wolę o tym nie mówić”. Tożsamość gdańszczan, a powojenna rzeczywistość
-
Galeria Palowa / Ratusz Głównego Miasta
-
Dostępne dla publiczności od 3 września do 2 października
-
Godziny otwarcia: poniedziałek 12.00 - 18.00, wtorek - niedziela: 10.00 - 18.00
-
Bilet normalny 6 zł, ulgowy 4 zł, w poniedziałek wejście bezpłatne
