Oddział Sztuki Dawnej, którego siedziba mieści się przy ulicy Toruńskiej w Gdańsku znany jest zwiedzającym z całego świata. To tu bowiem oglądać można tryptyk „Sąd Ostateczny” Hansa Memlinga, jedno z najważniejszych dzieł sztuki nie tylko w zbiorach Muzeum Narodowego w Gdańsku, ale w zbiorach polskich w ogóle.
Myliłby się jednak ten, kto sądzi, że słynny obraz jest jedynym powodem, dla którego warto odwiedzić placówkę. Jej zbiory skrywają inne wielkie dzieła, m.in. malarstwa flamandzkiego i holenderskiego, które powstały na przestrzeni wieków - od XV do XVII. Do kolekcji, posiadanej przez Muzeum, należą prace takich mistrzów, jak Peter Bruegel Młodszy, Jan Brueghel Starszy, Jacob Swanenburgh, Paul Vredeman de Vries czy Jan Fyt i wielu innych.
W zbiorach muzeum znajdują się także dzieła malarstwa gdańskiego - ponad 260 prac powstałych od XVI wieku do początków XX stulecia. Są wśród nich dzieła Hansa Vredemana de Vrie, Daniela Schultza, Antona Mollera czy Andreasa Stecha, reprezentujące najważniejsze kierunki i artystów w dawnej sztuce gdańskiej.
Jeśli chodzi o dzieła tego ostatniego, to Muzeum Narodowe w Gdańsku może się pochwalić aż 21. egzemplarzami jego prac. To 10 obrazów olejnych i 11 szkiców. Wśród nich są portrety i szkice religijne, m.in.: „Namaszczenie Dawida” (lata 1670-80), „Żony Dariusza przed Aleksandrem” (1674 r.), „Ścięcie św. Jana” (ok. 1676 r.), szereg prac powstałych w 1680 roku: „Prorok”, „Porwanie Europy”, „Prześladowanie chrześcijan”, „Drabina Jakubowa”, „Wskrzeszenie zmarłych”, „Chrystus w obłokach” oraz „Chrystus w otoczeniu świętych”, do tego portret Gabriela Schumanna (1685 r.) i pochodzący z tego samego okresu portret gdańskiej patrycjuszki, czy nieco wcześniejszy portret Heinricha Schwarzwaldta (1682 r.). Kolekcję Stecha w MNG wzbogaca też „Martwa natura z wiewiórką” (lata 1672-1678).
- Większość jego dzieł, które posiada Muzeum Narodowe w Gdańsku można oglądać w oddziale Sztuki Dawnej MNG. Część z nich, zwłaszcza szkice, przechowywane są w magazynie, ze względu na kruchość materiału - mówi kurator Pracowni Malarstwa Gdańskiego Muzeum Narodowego w Gdańsku, Magdalena Mielnik.
Kolekcję Oddziału Sztuki Dawnej uzupełniają bogate zbiory rysunków i rycin, prezentujące dokonania wszystkich szkół europejskich od końca XV do XIX wieku - w tym zbiór rycin Albrechta Dürera i unikalny zespół rycin Rembrandta, które można było podziwiać podczas tegorocznej Nocy Muzeów.
Placówka może też się pochwalić imponującą kolekcją mebli gdańskich i północnoeuropejskich, artystycznymi wyrobami konwisarskimi, kowalskimi, złotniczymi i ludwisarskimi oraz obiektami z miedzi i mosiądzu. Zobaczyć tu można zespół tkanin i haftów (Muzeum jest w posiadaniu około 100 obiektów) pochodzących z okresu XIII-XX wieku, a także kolekcję ceramiki, obejmującą obiekty ceramiczne niemal z całej Europy.
W 2013 roku Muzeum Narodowe w Gdańsku wzbogaciło się o XVIII-wieczną Biblię słynnej gdańskiej rodziny Gralathów, kilkanaście obrazów i cenne pamiątki związane z historią rodziny. Do Muzeum zabytki trafiły w darze od spadkobierców rodu.
Natomiast pod koniec czerwca tego roku gdańska instytucja zyskała obraz „Zesłanie Ducha Świętego”, wybitnego gdańskiego malarza Izaaka van den Blocke. Dzieło, datowane na około 1610 r., pierwotnie znajdowało się w drugiej kondygnacji niezachowanego, późnobarokowego ołtarza głównego z kościoła św. Brygidy w Gdańsku.
Po roku 1945 zaginęło, odnalazło się dopiero kilkadziesiąt lat później - w 2007 r. Przez ten czas obraz widniał na liście dzieł utraconych prowadzonej przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego od 1992 r.
- Dramatyczne losy tego obrazu właśnie się kończą, a zaczyna ciężka praca konserwatorska - powiedział Wojciech Bonisławski podczas uroczystości przekazania dzieła Muzeum Narodowemu w Gdańsku przez sekretarza stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego Jarosława Sellina.
Niestety, „Zesłanie Ducha Świętego” ma liczne uszkodzenia, dlatego przed konserwatorami żmudny proces odzyskiwania świetności dzieła. Odrestaurowany obraz Muzeum zamierza umieścić w stałej Galerii Nowożytnego Malarstwa Gdańskiego.
Także Oddział Sztuki Nowoczesnej, z siedzibą przy ulicy Cystersów, posiada w salach wystawienniczych i magazynach prawdziwe perełki. Wśród nich najwięcej znajdziemy rysunków i obrazów współczesnych.
- Zbiory malarstwa polskiego XIX i początku XX wieku zawiera prace artystów reprezentujących prawie wszystkie kierunki i tendencje sztuki polskiej tamtego okresu (Matejko, Boznańska, Gierymski, Podkowiński, Malczewski i inni) - mówi Małgorzata Posadzka, rzecznik Muzeum Narodowego w Gdańsku. - W zbiorze znajdują się też dzieła graficzne, ceramika, rzeźba i tkanina artystyczna. Malarstwo XX wieku reprezentowane jest przez prace kolorystów ze szkoły gdańskiej (Studnicki, Wnukowa, i inni) i innych ośrodków w Polsce; prace tradycjonalistów, z dziełami Suchanka i Mokwy na czele.
Ważne miejsce w zbiorach sztuki nowoczesnej zajmują też kolekcje teatraliów, a więc dekoracje, kostiumy, plakaty teatralne, dokumentujące historię teatru polskiego - z pracami Mariana Kołodzieja, Aliny Afanasjew i Włodzimierza Komorowskiego na czele. Znajduje się tu także kolekcja ponad 65 prac Güntera Grassa i duży zespół dzieł artystów francuskich, między innymi Georga Braque'a, Wassilego Kandinskiego i Marca Chagalla.
