W grudniu 1970 roku przez Polskę przetoczyła się fala robotniczych protestów, których przyczyną były niedemokratyczne rządy I sekretarza Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Władysława Gomułki oraz fatalna sytuacja ekonomiczna kraju. Czarę goryczy przelały drastyczne podwyżki cen wielu towarów, zwłaszcza artykułów spożywczych. Między 14 a 22 grudnia 1970 roku – głównie w Gdańsku, Gdyni, Elblągu i Szczecinie – wojsko i milicja brutalnie stłumiły strajki.
Pierwszy strajk ogłosili 14 grudnia pracownicy Stoczni Gdańskiej im. Lenina, domagając się godnych warunków życia, cofnięcia podwyżek i podniesienia płac. Za ich przykładem poszły kolejne przedsiębiorstwa z Gdyni, Elbląga i Szczecina.
Żołnierzom i milicjantom wydano rozkaz strzelania do robotników. Zginęło 45 osób, 43 ofiary – 8 w Gdańsku, 18 w Gdyni, 1 w Elblągu, 16 w Szczecinie oraz 2 milicjantów. 1165 osób odniosło rany. Przy czym nie wiadomo, czy z powodów propagandowych władze PRL nie zaniżyły tych liczb - ukrywano prawdziwe przyczyny zgonów.
Jednym z pierwszych postulatów strajkujących w sierpniu 1980 roku było upamiętnienie ofiar sprzed 10 lat. 16 grudnia 1980 roku o godz. 17.00, zaledwie po trzech miesiącach prac, na pl. Solidarności uroczyście odsłonięto pomnik Poległych Stoczniowców 1970 – pierwszy w komunistycznym imperium pomnik ofiar reżimu, symbol walki o niepodległą i demokratyczną Polskę.
W 50 i 40 rocznicę obu historycznych wydarzeń - strajku 1970 i odsłonięcia pomnika - zaplanowano w Gdańsku szereg uroczystości.
Apel pamięci
Główne miejskie uroczystości rocznicowe, 16 grudnia na pl. Solidarności, początek o godz. 17.00
“50 lat temu pod stoczniową bramą życie straciło dwóch robotników, a 10 lat później o tej właśnie porze odbyły się uroczystości odsłonięcia pomnika Poległych Stoczniowców 1970” - przypomina Europejskie Centrum Solidarności na swojej stronie internetowej. “Scenariusz tego wydarzenia zawiera wiele akcentów nawiązujących do uroczystości sprzed 40 lat, zabrzmi m.in. Apel Poległych i „Lacrimosa” w wykonaniu Scholi Cantorum Gedanensis i orkiestry Polskiej Filharmonii Bałtyckiej, skomponowana na uroczystość odsłonięcie pomnika przez Krzysztofa Pendereckiego. W całym mieście rozlegną się też dzwony kościołów”.
Cała uroczystość będzie transmitowana na www.gdansk.pl.
Wcześniej tego samego dnia, o godz. 9.15 przedstawiciele Społecznego Komitetu Budowy Pomnika Poległych Stoczniowców 1970 w Gdańsku wraz z Lechem Wałęsą złożą kwiaty pod Pomnikiem Poległych Stoczniowców.
Uroczyste odsłonięcie płyt
Uroczyste odsłonięcie płyt upamiętniających miejsca śmierci ofiar Grudnia`70 odbędzie się 15 i 16 grudnia. 50 lat temu śmierć na gdańskich ulicach poniosło osiem osób, każda z nich zostanie przypomniana w przestrzeni miasta (w cudzysłowiu treści, które umieszczono na poszczególnych płytach):
- 15 grudnia:
- godz. 10 róg ulic Nowe Ogrody i 3 Maja, obok Urzędu Miejskiego
“W tym miejscu 15 grudnia 1970 roku został zabity Józef Widerlik, lat 24, stolarz okrętowy z Wydziału W5 Stoczni Gdańskiej im. Lenina”
- godz. 10.45 ul. Hucisko, wiadukt nad torami kolejowymi po stronie sądu
“W tym miejscu 15 grudnia 1970 roku został zabity Bogdan Sypka, lat 20, student Wyższej Szkoły Rolniczej w Szczecinie na Wydziale Zootechniki”
- godz. 11.30 ul. Garncarska 29
“W tym miejscu 15 grudnia 1970 roku został zabity Kazimierz Zastawny, lat 24, ślusarz w Fabryce Urządzeń Okrętowych Techmet w Pruszczu Gdańskim”
- godz. 12.15, ul. Podwale Grodzkie 4, obok hotelu, po stronie dworca PKP
“W tym miejscu 15 grudnia 1970 roku został zabity Waldemar Rebinin, lat 26, kierowca w Wojewódzkiej Kolumnie Transportu Sanitarnego w Gdańsku”
- 16 grudnia, godz. 1700, obok stoczniowej Bramy nr 2
- “W tym miejscu 16 grudnia 1970 roku zostali zabici Jerzy Matelski, lat 27, dźwigowy w Stoczni Gdańskiej im. Lenina
Stefan Mosiewicz, lat, 22, malarz z Wydziału W1 Stoczni Gdańskiej im. Lenina”
- Po zakończeniu remontu dworca PKP Gdańsk Główny, odsłonięte zostaną jeszcze dwie tablice:
- Nieopodal Pomnika Kindertransportów
“W tym miejscu 15 grudnia 1970 roku został zabity Kazimierz Stojecki, lat 58, robotnik transportu z Wydziału T2 Stoczni Gdańskiej im. Lenina.”
- Pomiędzy budynkami dworca PKP a wjazdem na Błędnik
“W tym miejscu 15 grudnia 1970 roku został zabity Andrzej Perzyński, lat 19, malarz konserwator w Stoczni Gdańskiej im. Lenina”
Odsłonięcie pamiątkowych płyt to wspólna inicjatywa miasta Gdańska i Stowarzyszenia Społeczny Komitet Budowy Pomnika Poległych Stoczniowców 1970 w Gdańsku.
Koncert na carillon i trąbkę
Muzeum Gdańska upamiętni 50. rocznicę protestów na Wybrzeżu w formie transmitowanego na żywo koncertu na carillon oraz trąbkę, przygotowanego przez Monikę Kaźmierczak oraz Emila Miszka. Wykonanie utworów poprzedzi wstęp historyka, dr Janusza Marszalca z Muzeum Gdańska.
Podczas niespełna półgodzinnej transmisji zostaną wykonane „Lacrimosa” z Requiem d-moll KV 626 Wolfganga Amadeusza Mozarta, „Ballada o Janku Wiśniewskim” Andrzeja Korzyńskiego, „Preludium e-moll op. 20 nr 4” Fryderyka Chopina oraz ”Forgetfulness” Emila Miszka.
Transmisja koncertu "Gdańska Pamięta. Ofiarom Grudnia ’70" z kościoła św. Katarzyny w środę, 16 grudnia, na FB Carillony Gdańskie - Muzeum Gdańska i Muzeum Gdańska oraz na www.gdansk.pl. Początek o godz. godz. 12:00.
Dwudniowa konferencja naukowa
Konferencja naukowa pod hasłem: Strajki, manifestacje i zajścia uliczne w PRL i bloku wschodnim, odbywa się w dniach 14 i 15 grudnia, organizatorem jest Europejskie Centrum Solidarności.
Podczas dwudniowej konferencji online, którą transmitujemy na portalu gdansk.pl, mowa będzie m.in. o roli Stoczni Gdańskiej w Grudniu ’70, Grudniu ’70 z perspektywy NRD, wpływie świadomości interwencji zbrojnej podczas strajku w Sierpniu ’80, znaczeniu pamięci Grudnia ’70 i Sierpnia ’80.
Szczegółowy program konferencji na stronie ECS.
Emisja filmu
Emisja filmu dokumentalnego o budowie Pomnika, 16 grudnia, godz. 20 TVP1
Film nosi tytuł " O tych, którzy zbudowali Pomnik” i powstał dzięki staraniom Stowarzyszenia Komitet Budowy Pomnika Poległych Stoczniowców 1970 w Gdańsku.
Organizatorami uroczystości jubileuszowych są miasto Gdańsk, marszałek województwa pomorskiego i Europejskie Centrum Solidarności. Partnerami wydarzeń są Polska Filharmonia Bałtycka im. Fryderyka Chopina, Polski Chór Kameralny „Schola Cantorum Gedanensis” i Gdański Archipelag Kult
50. rocznica strajku w Stoczni Gdańskiej. 15 grudnia 1970 - komitet płonie, komuniści strzelają do gdańszczan
