Międzynarodowy Dzień Krajobrazu został ustanowiony w 2017 roku przez Radę Europy z inicjatywy Polski, a konkretnie Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska. Obchodzony 20 października, upamiętnia podpisanie tego dnia, w 2000 roku, we Florencji Europejskiej Konwencji Krajobrazowej. Jej celem jest promowanie działań na rzecz krajobrazu, jego ochrona, zarządzanie i planowanie oraz organizowanie europejskiej współpracy w tym zakresie.
„Ideą Dnia Krajobrazu jest budowanie świadomości społecznej w zakresie wzorcowych praktyk względem krajobrazu, a także inspirowanie różnych podmiotów do podejmowania działań służących najwyższej jakości krajobrazów – miejskich, rolniczych czy naturalnych” – czytamy na stronie Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska.
Dlatego w myśl idei, tego dnia oraz przez cały październik promowane są zagadnienia dotyczące ochrony i kształtowania krajobrazu. Mieszkańcy bowiem na co dzień często nie pamiętają, jak duży wpływ mają na zmiany w otaczającym środowisku – choćby przez głosowanie w Budżecie Obywatelskim, w którym decydują o swoim otoczeniu – tworzeniu nowych parków i zieleńców, które współtworzą najbliższy krajobraz.
Z okazji tego dnia, organizowane są spacery krajobrazowe – w naturze i miastach, by kształtować w ludziach postawy ekologiczne i społeczne.
Hasłem tegorocznej edycji święta jest: „Uzdrawiając(y) krajobraz”.
Krajobraz pod ochroną
W Gdańsku mamy święto krajobrazu przez cały rok od sześciu lat, kiedy to w 2018 roku wprowadzono w życie Uchwałę Krajobrazową Gdańska. Akt ten diametralnie zmienił miejski krajobraz, uwalniając go od ponad 500 billboardów i tysięcy banerów reklamowych, które zastąpiono uporządkowanymi, zgodnymi z wzorcami szyldami i reklamami.
Warto przypomnieć, że Gdańsk wprowadzając uchwałę krajobrazową należał do grupy krajowych pionierów. Uchwały zaczęto wprowadzać w Polsce w 2016 roku. Przed Gdańskiem przyjęło je ledwie 10 gmin, w tym w jednej z nich została uchylona. Obecnie uchwały przyjęto już w 84 gminach, jednak w kilku z nich je uchylono. Z gdańskich wzorców czerpały m.in. takie miasta jak Poznań, Wrocław, Kraków, Wałbrzych i wiele mniejszych gmin.
Tysiące reklam zniknęło z miasta - Uchwała Krajobrazowa Gdańska
Czy dziś na co dzień pamiętamy o tej zmianie? Wystarczy wyjechać za miasto, do gmin, w których wciąż nie przyjęto uchwały krajobrazowej, by docenić to, co wydarzyło się w Gdańsku. W wielu miejscach kraju "szyldoza" wciąż rani oczy, skrajnym chyba przykładem jest Podhale, gdzie wielkie bilbordy przysłaniają górskie krajobrazy.
Nawet jeśli jednak na co dzień nie myślimy o zmianie, jaka zaszła na gdańskich ulicach dzięki uchwale krajobrazowej, to i tak z tego dobrodziejstwa korzystamy. Estetyczny krajobraz ma bowiem wartości terapeutyczne, a wszechobecna brzydota i chaos – niekorzystny wpływ na ludzką psychikę.
Uzdrawiając(y) krajobraz
W myśl hasła tegorocznej edycji Międzynarodowego Dnia Krajobrazu, krajobraz może mieć uzdrawiający wpływ na człowieka, a człowiek poprzez swoje działania może uzdrawiać krajobraz.
– Wybierając taki motyw przewodni tegorocznej edycji Dnia Krajobrazu, chcieliśmy podkreślić dwa elementy. Po pierwsze, że krajobraz nas otaczający, zarówno ten przekształcony przez człowieka - jak i ten bardziej naturalny - jest w dużej mierze odpowiedzialny za dobrostan życia człowieka. Mamy elementy krajobrazu, które mogą nas uzdrowić. Z drugiej strony jest planowanie i gospodarowanie krajobrazem. Można aktywnie wpływać na to jak ten krajobraz wygląda. De facto mamy możliwości i narzędzia, aby krajobraz uzdrawiać – tłumaczy Piotr Otawski, generalny dyrektor Ochrony Środowiska.
Co na to nauka?
I choć uchwały krajobrazowe wprowadzane są w Polsce dopiero od kilku lat, to już w latach 80. XX wieku geograf, prof. Krzysztof Herbert Wojciechowski pisał w jednej z prac, że walory estetyczne krajobrazu są bardzo istotnym składnikiem odczuwalnej w każdej chwili „jakości życia” oraz czynnikiem odgrywającym istotną rolę w procesie kształtowania wielu istotnych cech duchowych jednostki ludzkiej.
Pozytywne doznania płynące z doświadczania krajobrazu wzbogacają psychikę człowieka, pozwalają zapomnieć o troskach i mogą stanowić źródło relaksu. Estetyczny krajobraz ułatwia regenerację fizyczną i duchową, wpływa na poprawę samopoczucia i redukuje poziom stresu.
Natomiast wszechobecna brzydota, chaos, zaśmiecenie i zdewastowanie otoczenia często skutkuje ubóstwem życia psychicznego, może prowadzić do przemocy i agresji lub apatii.
Terapeutyczne cechy krajobrazu można wykorzystać jako nowe narzędzie w projektowaniu miast. Działania takie podejmowane są od lat przez samorządy, np. poprzez wspomniane uchwały krajobrazowe oraz rewitalizację i zwiększanie udziału zieleni w miastach, co wprowadzane jest sukcesywnie w Gdańsku.
O jednym z najnowszych projektów rewitalizacji – tym razem Opływu Motławy oraz utworzenia tam trzeciego pod względem wielkości parku w mieście (po parku Reagana i parku Południowym) pisaliśmy 15 października w artykule „Czas na rewitalizację Opływu Motławy. Przyjdź na spacer i warsztaty dla mieszkańców”.
Co ważne, dobroczynny wpływ estetycznego i zielonego krajobrazu rozumieją (czują) sami mieszkańcy, którzy często zgłaszają i wybierają w Budżecie Obywatelskim projekty krajobrazotwórcze. Wyniki BO 2025 wskazują, że wśród mieszkańców zmieniają się tendencje i sposób myślenia o mieście. W zaledwie kilku dzielnicach wygrały projekty dotyczące budowy nowych boisk i innej infrastruktury sportowej. Zdecydowanie częściej wygrywały projekty związane z zielenią: nowymi nasadzeniami drzew, zagospodarowaniem niewielkich skwerów, modernizacją istniejących parków oraz innych popularnych miejsc rekreacji.
Wyniki BO 2025. Mieszkańcy chcą zieleni, rowerów i książek
Spacery z pracownikami TPK
Gdańszczanie (i wszyscy mieszkańcy Trójmiasta) mają to szczęście, że oprócz krajobrazów miejskich mają na wyciągnięcie ręki krajobrazy natury – nadmorskie oraz niemal górskie – w Trójmiejskim Parku Krajobrazowym. Teraz będzie okazja, by poznać je lepiej podczas organizowanych z okazji Dnia Krajobrazu - spacerów z pracownikami TPK.
Jakie będą trójmiejskie lasy w nadchodzącej dekadzie? Ruszają konsultacje społeczne
Szlakiem pomników przyrody w lasach Sopockich z Dariuszem Ożarowskim
Spacer po najstarszych fragmentach Lasów Sopockich. Uczestnicy powędrują szlakiem pomników przyrody - odwiedzą Drzewo Przyjaciół Sopotu, będące jednym z potężniejszych buków w lasach TPK. Będzie to również znakomita okazja, żeby zobaczyć i sfotografować utworzone ostatnio pomniki przyrody: Dąb im. Jeana Georga Haffnera oraz modrzewie europejskie „Maria i Irena”.
Będzie to również czas na poznanie wartości przyrodniczych planowanego rezerwatu przyrody „Lasy Sopockie” oraz dyskusję o zagrożeniach dla tego obszaru.
Czas i miejsce spotkania: 19 października (sobota) o godzinie 10.00 w Sopocie - Brodwinie, na przystanku autobusowym Brodwino 02 (obok Przychodni Lekarskiej).
Trasa średnio trudna, o długości około 7 km, nieliczne podejścia. Szlak odcinkami stosunkowo dziki – czasami również poza ścieżkami. Konieczne dobre buty do wędrówki – kije nordic walking również się przydadzą.
Przewidywany czas trwania wycieczki to około 3-4 godziny.
Poznajemy lasy Matemblewa z Agnieszką Kowalewską
Uczestnicy wycieczki będą mieli okazję poznać fragment południowej części Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego, czyli lasy w okolicach Matemblewa. Trasa będzie przebiegała m.in. w pobliżu rezerwatu przyrody „Dolina Strzyży”, obejmującego ochroną żyzne lasy liściaste w dolinie potoku. Niewątpliwym walorem tych okolic jest malownicza, urozmaicona rzeźba terenu. Na trasie znajduje się również Sanktuarium Matki Bożej Brzemiennej.
Czas i miejsce spotkania: 19 października (sobota) o godzinie 10.00 w Gdańsku - Złota Karczma, na przystanku autobusowym Harfowa 01 (obok parkingu przy sklepie Lidl).
Trasa stosunkowo łatwa, o długości około 3,5-4 km, miejscami występują podejścia i nierówności terenu.
Przewidywany czas trwania wycieczki to około 2-3 godziny.
Dostępny krajobraz Zajęczej Doliny z Anną Moś
Spacer odbędzie się w jednej z dolin Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego – Zajęczej. Ścieżka wiedzie lasem. Uczestnicy spaceru będą mogli zobaczyć elementy rzeźby terenu, budujące Park oraz fragment niezwykłej przyrody Lasów Oliwskich. Przy okazji uczestnicy posłuchają opowieści o tym, jak zmieniał się krajobraz tego miejsca.
Czas i miejsce spotkania: 27 października (niedziela) o godzinie 11.00 w Gdańsku - Oliwa, ul. Polanki 51 (przy siedzibie Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego).
Trasa łatwa, o długości około 2 km, łagodne wzniesienie terenu, płaskie podłoże częściowo utwardzone kruszywem, po drodze przysiadaki / ławki.
Przewidywany czas trwania wycieczki to około 2 godziny.
Przed wejściem na ścieżkę znajduje się jedno wyznaczone miejsce dla osób z niepełnosprawnościami. Na terenie siedziby TPK również znajduje się jedno wyznaczone miejsce dla osób z niepełnosprawnościami oraz toaleta z udogodnieniami dla osób o szczególnych potrzebach.
Na spacer obowiązują zapisy! Maksymalna grupa: 15 osób – zapisy do 23.10.2024 roku.
Spacery są organizowane w ramach działalności statutowej TPK, są bezpłatne, zapisy obowiązują tylko na spacer Dostępny krajobraz Zajęczej Doliny prowadzony przez Annę Moś, kierowniczkę TPK.
Kontakt / zapisy:
- e-mail: tpk@pomorskieparki.pl
- telefon: 58 552 34 68
