Park Południowy - kolejny krok po konsultacjach
Park Południowy nabiera coraz bardziej realnych kształtów. Po podsumowanych w maju zeszłego roku konsultacjach społecznych oraz prowadzonej równolegle inwentaryzacji przyrodniczej i dendrologicznej terenu, do pracy przystąpił zespół projektantów. Ich zadaniem było takie urządzenie 77 hektarów zielonej przestrzeni, by chroniąc zasoby przyrody, spełnić jednocześnie wynikłe z konsultacji życzenia mieszkańców.
Na zlecenie Biura Architekta Miasta, który odpowiada za realizację przedsięwzięcia, powstał projekt architektoniczno - krajobrazowy Parku Południowego, czy też masterplan, z którego wyłania się szczegółowa koncepcja urządzenia terenu i równie szczegółowa lista działań prowadzących do realizacji przedsięwzięcia.
Wymarzony Park Południowy: jakie będą zielone płuca tej części Gdańska?
Joanna Rayss: Ten park już tam jest
Dr Joanna Rayss kierowniczka zespołu projektowego, architekta krajobrazu z pracowni Rayss Group, zaznacza, że koncepcję przygotowano z myślą nie tylko o ludziach, ale także “zwierzęcych mieszkańcach miasta”, którzy już w tym parku mieszkają.
- W Parku Południowym mamy istniejący, aktywny ekosystem, ten park już tam po prostu jest. Mieszkańcy podczas konsultacji najczęściej obawiali się, żeby go nie zepsuć, nie rozjechać koparkami. Podstawowa zasada dla przyszłości tego terenu brzmi: nie wycinać, nie niszczyć, nie szkodzić - podkreśla Joanna Rayss. - Nasza koncepcja zakłada więc możliwie jak najmniej inwazji w zastanym krajobrazie. Wystarczy wzmocnić istniejące już walory parku, spontanicznie wydeptane trasy spacerowe i zadbać o jego udostępnienie.
Równolegle z architektami tworzącymi koncepcję parku i w bliskiej współpracy z nimi, działali urbaniści z Biura Rozwoju Gdańska, przygotowując zapowiadane od początku zmiany w kilku miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, które zagwarantują dobrą dostępność i spójność parku na przyszłość także na prywatnych deweloperskich terenach.
Zieleń i woda - gdańskie strategie i projekty dla miejskiej przyrody
Walory Parku Południowego ujęte w cztery strefy
Jakie są “walory wyjściowe” Parku Południowego? Inwentaryzacja wykazała obecność stanowisk lęgowych m.in.: żaby wodnej i trawnej, rzekotki drzewnej, traszki zwyczajnej, ropuchy szarej, jaszczurki zwinki, ryjówki aksamitnej, karczownika, bobra i trzmiela.
Gniazduje tu 47 gatunków ptaków, w tym gęś gęgawa, piegża czy też słowik szary.
W parku wyróżnić można ponad 20 gatunków drzew i roślinności średniowysokiej, m. in. jesion, olcha czarna, wiąz górski czy głóg jednoszyjkowy.
Wielkim walorem przyrodniczym tego obszaru jest też woda. Przepływają tędy potoki Oruński i Kozacki. Są tu dwa pokaźne zbiorniki retencyjne Świętokrzyska I i II, półdziki Staw Dulina oraz okresowo występujące mokradła.
Aby zachować wszystkie elementy zastanego krajobrazu na możliwie jak największej powierzchni, park podzielono na cztery strefy:
- dziką
- naturalnej sukcesji
- łąkowo - polną
- aktywności i rekreacji
Przyglądając się rozmieszczeniu stref na zamieszczonym rysunku, łatwo dostrzec, że wymagająca największych nakładów finansowych i ingerencji strefa aktywności i rekreacji (oznaczona na różowo), zajmuje najmniejszy obszar parku.
Strefy Parku Południowego w Gdańsku
Charakterystyka czterech stref Parku Południowego
Strefa dzika (oznaczona kolorem ciemnozielonym) to obszar najmniejszej ingerencji człowieka. Ogranicza się ona do wykonania niezbędnych w niektórych punktach ścieżek nadwieszonych nad naturalną ściółką (projektanci proponują stalowy, ażurowy dek) - w tym również nad jarem oraz utworzenia punktów obserwacyjnych w formie spoczników (podestów). Miejsca siedlisk fauny i flory zostaną będą oznaczone na trasie. Jedyną dopuszczalną formą aktywności jest tu spacer. Strefa dzika to strefa ciszy, z zakazem wprowadzania zwierząt.
Strefa naturalnej sukcesji (oznaczona najjaśniejszym odcieniem zieleni) to wg. projektantów “cała reszta parku”. Przestrzeń, w której człowiek już ingerował, ale w parku ma być obszarem formowania się nowej dzikiej przyrody miasta, miejscem samoregulacji i “naturalnej adaptacyjności”. Podobnie jak w strefie dzikiej, nie przewiduje się tu żadnych wycinek, jedynie lekkie oczyszczenie i dosadzanie drzew i krzewów. W trzech punktach strefy naturalnej sukcesji wyznaczono miejsce posadzenia mikrolasów miejskich Miyawaki (kieszonkowy las, szybkorosnący, oczyszczający powietrze).
Przy zbiornikach retencyjnych, które prawie w całości znajdują się w tej strefie, powstanie naturalna oczyszczalnia wody opadowej, czyli system sedymentacyjno - biofiltracyjny. Możliwy będzie tu ruch pieszy i rowerowy oraz spacer ze zwierzęciem. Powstaną punkty widokowe, w tym m.in. pomost nad stawem Dulina i trap nad suchą częścią zbiornika Świętokrzyska I.
Strefa łąkowo - polna (oznaczona średnim odcieniem zieleni) to zachowane fragmenty krajobrazu kulturowego rolniczego: dawne rolnicze przestrzenie produkcyjne, pastwiska, sady i łąki oraz śródpolne zadrzewienia. Idąc tym sielskim tropem, projektanci widzą tu miejsce na ogólnodostępny sad drzew owocowych i sad dziki oraz miejski warzywnik, na łąki kwiatowe oraz miejsce wypasu dla zwierząt hodowlanych.
Wyznaczone tu będą przestrzenie na leżakowanie i piknikowanie, a w wyznaczonych miejscach na spacer z psem będzie można się wybrać bez smyczy.
Strefa aktywności i rekreacji (oznaczona na różowo) to tereny zieleni urządzonej, historyczne założenia parkowe, niegdysiejsze ogrody. To tu znajdzie się przestrzeń na różnorodne place zabaw, amfiteatr leśny, park linowy z wykorzystaniem naturalnej dzikości terenu, psi i koci (!) plac zabaw, toalety publiczne, liczne altany, leżaki, ławki i hamaki, strefę foodtruck`ów i stałej gastronomii, Gdańską Strefę Freeride`ową, skatepark, a także - usytuowane na granicy parku - przyszłe Centrum Dzielnicowe Gdańsk Południe.
Oświetlenie, ścieżki i nowe nasadzenia w Parku Południowym
Jeśli chodzi o oświetlenie Parku, jego forma zależna będzie od strefy, przy czym w strefie dzikiej nie jest przewidywane w ogóle. W dwóch kolejnych strefach wysokość źródła światła nie może przekroczyć dwóch metrów, a dopiero w strefie aktywności i rekreacji słupy mają mieć wysokość od 3 do 5 metrów. Rekomendowane jest oświetlenie inteligentne, z wykrywaniem ruchu na ścieżkach (zgodnie z polityką niezanieczyszczania nocnego nieba zbędnym światłem).
Nawierzchnia ścieżek spacerowych wykonana ma być ze wzmocnionych nawierzchni mineralnych.
W koncepcji wskazano lokalizacje nowych nasadzeń, które będą miały miejsce przede wszystkim w strefach naturalnej sukcesji oraz łąkowo - polnej. Źródłami nowych drzew i krzewów będą nasadzenia zastępcze i realizowane przez deweloperów w ramach planowanych w sąsiedztwie parku inwestycji oraz budowa linii PKM Gdańsk Południe.
Park Południowy a wnioski z konsultacji
Wnioski z konsultacji społecznych zawarte w koncepcji to m. in.:
- zachowanie naturalnego charakteru parku, jego integralności i lokalnego charakteru
- stworzenie sieci połączeń między kluczowymi sąsiednimi terenami dzielnicy poprzez ścieżki rowerowe i piesze oraz trap przez suchą część zbiornika Świętokrzyska I
- trasy piesze o zróżnicowanym charakterze: nawierzchnia żwirowa przepuszczalna, trap drewniany, dek stalowy, pomosty stalowe przez jar
- poprowadzenie projektowanego na obszarze parku fragmentu Nowej Bulońskiej na estakadzie (tramwajowo - drogowej)
- rozdzielenie ruchu pieszego i rowerowego
- wskazanie miejsc odpowiednich dla realizacji projektów BO na terenie parku
- dostęp dla osób z niepełnosprawnościami
- zapewnienie odpowiedniego oświetlenia - zgodnie z charakterem stref
- udostępnienie części przestrzeni mieszkańcom pod własne zagospodarowanie (ogródki społeczne, strefa freeride)
- oferta dla dzieci i młodzieży - place zabaw o zróżnicowanym charakterze skatepark, pumptrack, agility,
- zachowanie dzikiego charakteru stawu Dulina, połączenia jarem między zbiornikami św, I i II i terenów które porasta gęsta, zwarta roślinność
- punkt gastronomiczny w rejonie zbiorników i toalety publiczne na terenie parku
Park Południowy - a dalej?
Jednym z postulatów mieszkańców jest ustanowienie stałego opiekuna Parku Południowego, który troszczyłby się o niego nie tylko na etapie projektowym i inwestycyjnym, ale także o jego zieleń i “twardą” infrastrukturę, gdy będzie już gotowy. Potrzebę powołania takiego menedżera autorzy masterplanu wskazali jako jedną z wytycznych na przyszłość.
Kolejne prace projektowe dotyczyć będa detali zagospodarowania krajobrazowego parku i systemu identyfikacji wizualnej podzielonego na cztery strefy obszaru. Niezbędne będą też projekty wykonawcze dla poszczególnych stref i głównych ciągów pieszych, a także opracowanie wskazań szczegółowej lokalizacji nasadzeń zastępczych oraz miejsc realizacji projektów z Budżetu Obywatelskiego, które nie będą mogły być zrealizowane w pierwotnych miejscach.
Zespół, który opracował masterplan dla Parku Południowego w Gdańsku: dr Joanna Rayss (kierowniczka zespołu projektowego), Jolanta Bartczak, Martyna Ziarko, Piotr Smolnicki.
