“Europejski Poeta Wolności”. Obradowało jury literackiej nagrody, wyniki 11 maja
Na łamach portalu gdansk.pl przedstawiamy wszystkich nominowanych do Nagrody Literackiej Miasta Gdańska “Europejski Poeta Wolności” 2022. Laureata lub laureatkę, wyłonionych podczas obrad Jury, która obradowała pod koniec kwietnia, poznamy 11 maja. Nagroda zostanie wręczona podczas uroczystej gali 10 czerwca w Gdańskim Teatrze Szekspirowskim.
Luljeta Lleshanaku (1968) to albańska poetka, dziennikarka, tłumaczka i autorka scenariuszy. Mieszka w Tiranie. Jej rodzina była prześladowana politycznie, więc dzieciństwo i wczesną młodość spędziła na wsi, na zesłaniu. Dopiero po upadku komunizmu w 1991 r. mogła podjąć studia i ukończyła filologię albańską na Uniwersytecie w Tiranie.
Od 1994 opublikowała osiem tomików wierszy w języku albańskim. Wydała także 14 książek (będących wyborami jej poezji, albo konkretnymi zbiorkami) w innych językach. Książki te ukazały się w Austrii, Chorwacji, Francji, Hiszpanii, Polsce, Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i Włoszech. W Polsce w 2011 wyszedł zbiór „Dzieci natury” (Femijët e natyrës).
Jest laureatką kilku nagród literackich, w tym: „Crystal Vilenice 2009” (na Międzynarodowym Festiwalu Literackim w Słowenii; pierwszy albański autor uhonorowany tym wyróżnieniem); „Srebrne Pióro 2000” – najwyższe albańskie wyróżnienie literackie przyznane przez Ministerstwo Kultury; „Autor Roku 2013” – nagroda Targów Książki w Tiranie; albańska nagroda „Kult 2013”; „Autor Roku 2013” w dziedzinie poezji – nagroda Targów Książki w Prisztinie; „PEN Albania 2016” i in.
Jej tomiki publikowane w innych językach znalazły się w finałach następujących nagród literackich: „The Corneliu M Popescu Prize 2013” (Wielka Brytania); nagroda „BTBA 2011” (Best Translated Book Award; USA); „Europejski Poeta Wolności 2012” (Polska); zbiór poezji „Negative space” opublikowany w Wielkiej Brytanii i USA, znalazł się w finałach nagród międzynarodowych: „GRIFFIN International Poetry Prize 2019” (Kanada), „PEN America 2019”, „BTBA 2019” oraz zdobył nagrodę „English PEN”.
Luljeta Lleshanaku pełni obecnie funkcję dyrektora ds. Badań w Instytucie Badań nad Zbrodniami i Konsekwencjami Komunizmu w Tiranie. Prowadzi także wykłady w Akademii Filmu i Multimediów “Marubi” w Tiranie.
Tłumaczeniem poezji Luljeta Lleshanaku zajęła się warszawianka Dorota Horodyska, eseistka i członkini Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Tłumaczyła najbardziej znanych autorów albańskich. Została laureatka nagrody „Srebrne Pióro” (2002), przyznawanej przez albańskie ministerstwo kultury za najlepszy przekład prozy na język obcy oraz nagrody "Literatury na Świecie" (2012) za najlepszy przekład poezji.
Do Nagrody Literackiej Miasta Gdańska “Europejski Poeta Wolności” Luljeta Lleshanaku została nominowana za tomik “Woda i węgiel”, którego tłumaczką jest Dorota Horodyska.
O nominowanej książce mówią członkowie jury
Luljeta Lleshanaku posiada poetycki słuch zwrócony jednocześnie na zewnątrz i do wewnątrz. W głębokich pokładach własnej cielesności, która jest także rezerwuarem pamięci, słyszy głosy swoich przodków i pokornie godzi się w faktem, że nie ma przed nimi ucieczki, że stanowią one rodzaj trudnego dziedzictwa, budulec tożsamości; z drugiej strony rejestruje poetka szum wielkiej historii, zarówno tej tworzonej przez ludzi, często znaczonej chciwością i nienawiścią, jak i tej kosmicznej, planetarnej, geologicznej, z którą łączy nas wieczne przymierze materii. Dane pochodzące z tych dwóch nasłuchów przetwarzane są w czułym sercu poetki w słowa wiersza, który chce być nie tyle manifestem indywidualizmu, co świętowaniem pojedynczego, dziwiącego się światem istnienia, olśnionego jego bogactwem i zlęknionego różnymi formami opresji, jakie funduje człowiekowi drugi człowiek.
Wiersz “Woda i węgiel” [Ujë dhe karbon]
Polskie tłumaczenie / Polish translation
W tym starcu, który się powiesił było tyle godności
(choć wykluczono go na ziemi, a teraz i w niebie).
Jego święte bose stopy i ciało jak zastygła planeta
obracające się po raz ostatni wokół własnej osi,
głowa odwrócona na bok,
jakby nie chciał być świadkiem własnego umierania…
Ale na tym nie koniec; wyrwali mu złote zęby tak brutalnie,
jakby chcieli wykarczować z jego historii trzy pokolenia.
Zdeklasowany i sponiewierany nawet pośród zmarłych.
Jak człowiek bez zębów może bronić się na Sądzie Ostatecznym?
Jak nadawać swoim argumentom należytą wagę?
Zmarli zarechoczą. Aniołowie zerwą boki ze śmiechu.
I tak zostanie zapomniany, jak wszyscy.
Tylko woda i węgiel.
Żywi wyruszyli do pracy ze spuszczonymi głowami, jak na własny pogrzeb.
Razy spadające na ich stawy i krzyże
nie pozostawiały czasu na myślenie.
Byle nie zostać w ostatnich rzędach – taki był cel
od świtu do nocy.
Ale gdzie była wtedy ojczyzna? Gdzie był Cezar?
***
Europejski Poeta Wolności to wyróżnienie przyznawane za odwagę w budowaniu – dzięki poezji – nowej wizji europejskiej wspólnoty. Ideą Nagrody Literackiej Miasta Gdańska “Europejski Poeta Wolności” jest łączenie i przybliżanie wspólnot, języków i literackich wizji świata. Poprzez ufundowanie i organizację Nagrody pragniemy wspierać europejską poezję – szczególnie ważne, choć często pomijane obecnie medium. Tegoroczna edycja zbiegnie się w czasie ze spotkaniem członków Międzynarodowej Sieci Miast Schronienia ICORN.
Nominacje zgłaszają tłumacze i tłumaczki, którzy jednocześnie proponują swoją wizję przekładu. Laureatów wybiera jury złożone z tłumaczy, poetów, pisarzy, krytyków i przedstawicieli innych dyscyplin sztuki i humanistyki.
W skład Jury Nagrody "Europejski Poeta Wolności” wchodzą wybitne osobowości życia kulturalnego w Polsce: Krzysztof Czyżewski (przewodniczący), Olga Tokarczuk, Anna Czekanowicz, Paweł Huelle, Zbigniew Mikołejko, Stanisław Rosiek, Anda Rottenberg, Beata Stasińska oraz sekretarz Andrzej Jagodziński.
Poeta lub poetka uhonorowani Nagrodą otrzymują 100 000 zł. Osobne wyróżnienie trafia do tłumacza lub tłumaczki nagrodzonego tomu.
Finalistkami i finalistami tegorocznej edycji są poeci i poetki z czterech europejskich krajów oraz ich tłumacze i tłumaczki: Anja Golob (Słowenia) w tłumaczeniu Marleny Grudy i Miłosza Biedrzyckiego, Kateryna Kałytko (Ukraina) w tłumaczeniu Anety Kamińskiej, Marianna Kijanowska (Ukraina) w tłumaczeniu Adama Pomorskiego, Luljeta Lleshanku (Albania) w tłumaczeniu Doroty Horodyskiej oraz Petr Hruška (Czechy) w tłumaczeniu Doroty Dobrew i Franciszka Nastulczyka.
Nieodłączną częścią festiwalu jest publikacja tomów, które znalazły się w finale Nagrody. W tym roku po raz pierwszy na polskim rynku ukażą się:
- „Woda i węgiel” Luljety Lleshanaku,
- „Chcieliśmy się uratować” Petra Hruški,
- „Didaskalia do oddechu” Anji Golob,
- „Nikt nas tu nie zna i my - nikogo” Kateryny Kałytko,
- „Babi Jar. Na głosy” Marianny Kijanowskiej.
Tomy pojawią się w drugiej połowie maja w sklepie internetowym Instytutu Kultury Miejskiej pod adresem www.sklepikm.pl.
Słoweńska poetka nominowana do Nagrody Literackiej Miasta Gdańska “Europejski Poeta Wolności”
Petr Hruška nominowany do 7. Nagrody Literackiej Miasta Gdańska “Europejski Poeta Wolności”
Organizatorem konkursu Nagroda Literacka Europejski Poeta Wolności są Miasto Gdańsk i Instytut Kultury Miejskiej. Celem Nagrody jest wyróżnienie i promocja zjawisk poetyckich, które podejmują jeden z najistotniejszych dla współczesności tematów – temat wolności, a jednocześnie charakteryzują się wybitnymi wartościami artystycznymi. Tegoroczna edycja Międzynarodowego Festiwalu Literatury Europejski Poeta Wolności zbiegnie się w czasie ze spotkaniem członków Międzynarodowej Sieci Miast Schronienia ICORN.
Szczegółowe informacje o festiwalu: www.europejskipoetawolnosci.pl.
Prezentacja wideo:
