Bazylika Mariacka - początek budowy
Uważny zwiedzający, który porusza się po Bazylice Mariackiej z pewnością zwróci uwagę na resztki dawnego fresku, który znajduje się w nawie po lewej stronie ołtarza głównego, nad wejściem do zakrystii. Obecny proboszcz kościoła ks. Ireneusz Bradtke wyjaśnia nam, że właśnie w tym miejscu i w tym fresku odnajdujemy ślady narodzin obecnej świątyni. Na spotkanie z nami przyniósł książkę jednego ze swoich poprzedników, księdza Stanisława Bogdanowicza. Ten zasłużony dla Gdańska i kraju duchowny był też pisarzem, którego inspirowała historia. Książka, którą przyniósł obecny proboszcz nosi tytuł „Dzieła sztuki sakralnej Bazyliki Mariackiej w Gdańsku”. Autor przypomina pewną historię, jak to po wojnie w czasie ratowania kościoła odkryto nad wejściem do zakrystii fresk, a tak naprawdę napis o następującej treści:
w Roku Pańskim 1343, w środę po niedzieli Laetere (23 marca) położono kamień węgielny pod mury miejskie, w następny piątek pierwszy kamień pod mur kościoła Błogosławionej dziewicy Maryi
Niedziela Laetare, czyli radosna (łac. laetare - raduj się) to w kalendarzu liturgicznym IV niedziela wielkiego postu.
Mury Głównego Miasta mają 680 lat. To okazja do filmowego spaceru śladem dawnych fortyfikacji
Budowę rozpoczęto na mocy przywileju lokacyjnego nadanego przez wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego Ludolfa Königa.
- Przywilej wydany przez mistrza Königa niestety zaginął i nie ma tego dokumentu. Natomiast 35 lat później kolejny wielki mistrz zakonu krzyżackiego Winrich von Kniprode wydał przypominający przywilej, w którym nie tylko potwierdził zapis dotyczący Kościoła Mariackiego, ale też uporządkował kwestię handlu rybami i wiele innych spraw. Dołączył do tego kolejny przywilej, na mocy którego mamy teren pod plebanię. Ta plebania według tego, co tam zapisano, miała przypominać jeden z największych dworów ówczesnego Gdańska - mówi ks. Ireneusz Bradtke.
Zobacz Bazylikę Mariacką na zdjęciach:
159 lat budowy Bazyliki Mariackiej
Prace budowlane przy wznoszeniu świątyni trwały 159 lat. Czy to dużo? Biorąc pod uwagę skalę inwestycji i czas wznoszenia innych wielkich kościołów w Europie wydaje się, że nie. Prace prowadzono w trzech etapach. Za datę ukończenia budowy przyjmuje się rok 1502. Jest to data umowna, bo może też oznaczać kolejną przerwę w budowie. Niemniej jednak w tym roku jest już gotowy wraz z dachem wieżą i sklepieniami kształt kościoła, który znamy do dzisiaj. Budowla powstała na planie nieregularnego krzyża łacińskiego.
| Kalendarium budowy kościoła mariackiego: 1359–1363 - zbudowano sześcioprzęsłową bazylikę z wieżą prawdopodobnie o wysokości 27 metrów 1379 - Rada Głównego Miasta Gdańska zawarła z mistrzem Heinrichem Ungeradinem umowę na rozbudowę kościoła, jemu też najpewniej kościół zawdzięcza koncepcję przestrzenną, realizowaną w zasadzie bez zmian do początku XVI wieku. Powstały kaplice (w 1379 św. Doroty, w 1381 Najświętszej Marii Panny, w 1385 św. Barbary) 1400 - wzniesiono mury obwodowe transeptu i prezbiterium oraz kaplice między przyporami (wciągniętymi do wnętrza). 1440 - przypuszczalna data rozpoczęcia budowy wschodnich szczytów 1454–1466 dobudowano dwie kolejne kondygnacje wieży i tym samym podwyższono ją do dzisiejszego poziomu 78 metrów 1484–1502 przebudowano korpus nawowy na układ halowy 1492 - wykonano więźbę dachową 1494 - przebudowano nawę główną 1496 - przebudowano nawę południową 1497 - zawalił się filar w narożu korpusu i południowego ramienia transeptu, zniszczeniu uległa przylegająca Izba Radnych, odbudowano ją ok. 1498 (w 2005–2006 przywrócona do stałej ekspozycji). 1498–1502 - powstały sklepienia. Budową kierował Heinrich Hetzl (wcześniej prowadził przebudowę nawy głównej i południowej). |
Odbudowa Bazyliki Mariackiej po II wojnie światowej
Zmieniali się proboszczowie, religie, władze miasta a także państwa, do których należał Gdańsk. Kościół mariacki od roku 1572 był świątynią protestancką. Jego wielowiekowa historia obfituje w niezwykłe momenty i niezwykłe osobowości, ale w tym artykule nie chcemy się skupiać na szczegółowych dziejach. Zależało nam na tym, by pokazać liczne ludzkie zabiegi i wysiłki przy budowie, a także przy odbudowie tego obiektu.
Szczególnym momentem w dziejach Bazyliki był rok 1945. Z powodu bezpośredniego ostrzału artyleryjskiego kościół stanął w płomieniach. Całkowicie strawione zostały dachy, więźba, hełmy wieżyczek narożnych, pary wieżyczek dachu nawy głównej i drewniana konstrukcja wnętrza wieży, zawaliła się około połowa sklepień, powstały liczne wyrwy i spękania w przęsłach. Ocalała tylko iglica na wieżyczce św. Jakuba. Nie było już w mieście jego dawnych mieszkańców, którzy w większości uciekli przed Armią Czerwoną.
Jesienią 1945 roku w Gdańsku byli już Polacy. Pojawiała się nowa ludność. Wtedy też wykonano pierwsze prac zabezpieczające kościół. 29 stycznia 1946 uchwałą Rady Miasta Gdańska świątynię przekazano kościołowi katolickiemu. Główne prace remontowe przeprowadzono w latach 1946–1950. Wówczas to pokryto sklepienia cienką warstwą betonu, wzmocniono część filarów, przykryto narożne wieżyczki płaskimi dachami, odbudowano szczyty południowe. W 1950 ukończono odbudowę dachów uposadowionych na konstrukcji stalowej. Ułożono posadzkę i płyty nagrobne. 17 listopada 1955 świątynię można było konsekrować.
Niezwykła makieta Bazyliki Mariackiej z 220 tys. zapałek - dar z Lubeki
To nie koniec w latach 1959–1961 trwały prace tynkarskie we wnętrzu kościoła (pow. 10 tysięcy m² sklepień, ścian i filarów). Od 1958 zaczęły się stałe prace konserwatorskie. W 1965 w prezbiterium zbudowano żelbetowe wysokie podium (teraz je obniżono). W latach 1976–1978 zrekonstruowano cztery wieże igliczne, otrzymały wówczas konstrukcję stalową. W 1980 przywrócono tzw. wielką sygnaturkę, a także największe, wschodnie okno otrzymało witraż o powierzchni 127 m², przedstawiający wezwanie świątyni. W 1985 uruchomiono odnowione organy, a rok później zrekonstruowano ołtarz główny i odtworzono w nim gotycki sakramentarz. W 1990 zrekonstruowano zegar astronomiczny.
W 1965 świątynia podniesiona została do rangi Bazyliki Mniejszej, a w 1987 ogłoszono ją gdańską konkatedrą. Proboszczem parafii Wniebowzięcia NMP w latach 1979–2014 był wspomniany już ks. Stanisław Bogdanowicz, historyk, szczególnie zasłużony w odtwarzaniu dawnego wyposażenia wnętrza świątyni i w staraniach o powrót z Muzeum Narodowego w Warszawie znajdujących się tam od 1945 cennych mariackich dzieł.
Dzień dzisiejszy Bazyliki Mariackiej
A obecna, najnowsza historia kościoła to również wielki remont. Czas zrobił swoje i znowu trzeba było odnowić prawie wszystko. W latach 2017–2018 wymieniono dach na nowy, dodano jedną z nieodbudowanych po II wojnie światowej wieżyczek. Wewnątrz bazyliki odtworzono wejściowy wiatrołap i odrestaurowano niektóre zabytki. Odrestaurowano ołtarz główny, organy i słynny zegar. Zaadaptowano na salę multimedialną jedno z dawnych pomieszczeń piwnicznych. Świątynia zyskała nowoczesne instalacje teletechniczne i odgromne.
Bazylika to nie tylko obiekt architektoniczny. W jej dziejach, niczym w soczewce, skupiają się skomplikowane i dramatyczne losy mieszkańców miasta, regionu, kraju i świata.
Według tradycji już w XIII w. w miejscu, gdzie dzisiaj jest Bazylika Mariacka miał stać drewniany, mały kościół, wzniesiony przez księcia Świętopełka II. Zniszczył go pożar w 1309 r. Śladów po nim nie ma. Bazylika Mariacka, która pojawiła się w tym samym miejscu przetrwała szczęśliwie wszystkie tragedie i wojny. Jest największą ceglanym kościołem na świecie, a jednocześnie symbolem Gdańska. Góruje nad całym Głównym Miastem. Jest niczym drogowskaz - przybysze widzą jej wieżę już z odległości wielu kilometrów.
Historie Gdańskie - poznaj historię i wyposażenie Bazyliki Mariackiej
