Jeden zginął na początku wojny, drugi - pod jej koniec
Obaj mieszkali w pewnym momencie swojego życia na terenie dzisiejszej dzielnicy Aniołki. I nie tylko to ich łączyło. Brali też udział w powstaniu wielkopolskim, służyli Polsce w Wolnym Mieście Gdańsku, obaj młodo zginęli. Maksymilian Cygalski został rozstrzelany przez Niemców w 1939 r., natomiast Jan Jazy stracił życie w trakcie bombardowania Gdyni w 1945 r.
W piątek, 4 października, ponownie uczczono ich osoby - w uroczystym odsłonięciu tablicy upamiętniającej obu mężczyzn, honorowych obywateli naszego miasta, wzięli udział ich krewni, zastępczyni prezydent Gdańska Monika Chabior, przewodnicząca Zarządu Dzielnicy Aniołki Monika Mazurowska, Marek Adamkowicz, Kierownik Oddziału Muzeum Poczty Polskiej/o. Muzeum Gdańska, który wygłosił laudację, a także członkowie Koła Rodzin Byłych Pracowników Poczty Polskiej w Wolnym Mieście Gdańsku i przedstawiciele Zespołu Szkół Morskich im. Bohaterskich Obrońców Westerplatte w Gdańsku.
Uczcić ich pamięć
Wydarzenie to wzbudziło wiele emocji, w tym wzruszeń, głównie wśród krewnych Jana Jazego i Maksymiliana Cygalskiego. Umieszczenie tablicy pamiątkowej na elewacji budynku przy ul. Orzeszkowej 8, charakterystycznej: czarnej, owalnej, z nazwiskami obu gdańszczan, było inicjatywą Rady Dzielnicy Aniołki. Ma być ona symbolem dziedzictwa oraz ich bohaterskiej postawy patriotycznej. Zrealizowało ją Miasto, przy merytorycznym wsparciu Muzeum Poczty Polskiej, które jest oddziałem Muzeum Gdańska.
Prof. Edmund Cieślak i jego córka uhonorowani pamiątkową tablicą we Wrzeszczu
Kim był Jan Jazy?
Urodził się 19 grudnia 1896 r. w miejscowości Herne, w Niemczech. Jesienią 1915 r. został wcielony do wojska niemieckiego, służył w 9. Batalionie Saperów w Harburgu, walczył na froncie francuskim. Pod koniec 1918 r. zdezerterował i wstąpił do wielkopolskich wojsk powstańczych. Przydzielony został do kompanii śmigielskiej pod dowództwem Kazimierza Wyciechowskiego. Początkowo dowodził sekcją, później plutonem. Wziął udział w walkach m.in. pod Lipnem Nowym, Bukowcem, Krzyckiem Małym i Krzyckiem Wielkim, gdzie został ranny. W 1920 r., jako żołnierz 60. Pułku Piechoty Wielkopolskiej, uczestniczył w wyprawie kijowskiej, walkach nad Berezyną oraz Bitwie Warszawskiej. W 1921 r. został zwolniony z wojska.
W 1923 r. przeprowadził się do Gdańska, zamieszkał przy Opitzstrasse 8 (ul. Orzeszkowej). W latach 1925 - 1926 prowadził kawiarnię letnią w Wielkiej Wsi (obecnie Władysławowo). Na początku lat 30. został zatrudniony jako pracownik kontraktowy w Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte. W Gdańsku współorganizował Towarzystwo Byłych Wojaków i Związek Podoficerów Rezerwy.
W dniach 1 - 7 IX 1939 wziął udział, jako plutonowy, w obronie Westerplatte. Wypełniając rozkaz ogniomistrza Leonarda Piotrowskiego, 7 września wywiesił białą flagę na gmachu nowych koszar, od strony kanału portowego. Po kapitulacji był przetrzymywany początkowo w obozie przejściowym dla jeńców wojennych na Biskupiej Górce, następnie trafił do obozu w Stabławkach. Został z niego zwolniony w październiku 1939 r. i skierowany do pracy w majątku Fritza Schwillego w Klein Gnie w Prusach Wschodnich (obecnie Mosyr w obwodzie kaliningradzkim w Rosji). Przebywał tam do czasu, kiedy w związku z ofensywą Armii Czerwonej został wydany w styczniu 1945 r. rozkaz ewakuacji ludności cywilnej. Próbował dotrzeć do rodziny we Władysławowie, ale zatrzymał się po drodze u brata Zygmunta mieszkającego w Gdyni Grabówku przy ul. Morskiej 148. Tam zginął 21 marca 1945 r., w czasie rosyjskiego nalotu został śmiertelnie ranny - do budynku, w którym przebywał wpadł przez okno odłamek bomby.
Został on odznaczony Krzyżem Walecznych, Medalem za Wojnę 1918-1921 i Medalem Niepodległości. W 1998 r., wraz ze wszystkimi Westerplatczykami, otrzymał tytuł honorowego obywatela Miasta Gdańska.
Tablice pamiątkowe. Czcimy na co dzień naszą historię
Kim był Maksymilian Cygalski?
Urodził się 17 września 1900 r. w Zaworach, w powiecie Śrem. W październiku 1918 r. został powołany do armii niemieckiej i wcielony do pułku we Frankfurcie, z którego po dwóch miesiącach uciekł i przyłączył się do oddziałów powstańczych w Wielkopolsce.
W 1919 r. otrzymał przydział do wojsk łączności w cytadeli poznańskiej. Po zaliczeniu kursu alfabetu Morse’a zgłosił się do walk obronnych, w których brał udział w latach 1919-1920 jako telegrafista 2. Batalionu Telegrafistów Wielkopolskich przy 14. Wielkopolskiej Dywizji Piechoty. W sierpniu 1920 (z powodu dyzenterii) został wycofany z frontu. Po ukończeniu kursu juzistów (obsługa dalekopisów) w Poznaniu, w czerwcu 1921 r. zgłosił się jako ochotnik do Naczelnej Komendy Wojsk Powstańczych Górnego Śląska. Brał udział w powstaniu górnośląskim w 1921 r. Następnie przez dwa miesiące pracował w Sztabie Głównym w Warszawie jako juzista i w Poznaniu w służbie pocztowo-telegraficznej.
W 1927 r. został służbowo przeniesiony do Gdańska, do Urzędu Pocztowo-Telegraficznego nr 1, gdzie był początkowo starszym asystentem, a następnie, do 31 sierpnia 1939 r., kierownikiem oddziału. W latach 1932-1935 mieszkał przy Opitzstrasse 8 (ul. Orzeszkowej). 1 września 1939 r. brał udział w obronie Poczty Polskiej, przez co został skazany na śmierć wyrokiem sądu polowego i rozstrzelany 5 października 1939 r. na Zaspie. Po ekshumacji w 1991 r. jego prochy pochowano we wspólnej mogile 38 obrońców Poczty Polskiej na cmentarzu na Zaspie.
W 1971 r. został pośmiertnie odznaczony Orderem Wojennym Virtuti Militari V klasy, a w 1999 r. nadano mu honorowe obywatelstwo miasta Gdańska.
Upamiętnić ważne miejsca i osoby
„Tablice pamiątkowe” to projekt realizowany przez Urząd Miejski w Gdańsku. Jego założeniem jest umieszczanie w przestrzeni naszego miasta spójnych wizualnie oznaczeń w celu upowszechniania wśród mieszkańców i turystów wiedzy o miejscach związanych z wydarzeniami i osobami ważnymi dla historii kraju i regionu. System tablic pamiątkowych zainicjowany został w czerwcu 2018 roku.
