Koszulka okolicznościowa KS Gedania 1922 w zbiorach Muzeum Poczty Polskiej, oddziale Muzeum Gdańska
Klub Sportowy Gedania w 2022 roku obchodzi 100-lecie swojego istnienia. Odsłonięcie pamiątkowej tablicy na kamienicy przy ulicy Partyzantów 62 w Gdańsku Wrzeszczu, w którym mieszkali zasłużeni dla Gdańska małżonkowie, rozpoczęło gdańskie obchody jubileuszu Gedanii.
Zobacz konferencję o obchodach jubileuszu Gedanii:
Roman Bellwon, piłkarz Gedanii, był przed II wojną światową członkiem antyhitlerowskiej konspiracji w Wolnym Mieście Gdańsku, więźniem Victoriaschule, potem obozów koncentracyjnych Stutthof i Sachsenchausen. Jego żona Janina Bellwon jako żołnierz Armii Krajowej walczyła w Powstaniu Warszawskim, po stłumieniu powstania trafiła do obozów koncentracyjnych w Ravensbrueck i Sachsenchausen. Po wojnie pracowała w Bibliotece Gdańskiej Polskiej Akademii Nauk, była społecznikiem i wielkim miłośnikiem Gdańska.
- Przed wojną Roman Bellwon pracował w banku polsko-angielskim działającym w Gdańsku, ale istotna była jego działalność społeczna, ponieważ był członkiem wielu różnorodnych instytucji polskich, które w tym czasie działały w mieście - mówił Waldemar Ossowski, dyrektor Muzeum Gdańska. - Od Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Męskiej po Gminę Polską i Związek Polaków. Pasjonował go sport i grał aktywnie w drużynie piłkarskiej Klubu Sportowego Gedania, interesował się też żeglarstwem. Ta działalność i prawdopodobne związki z wywiadem sprawiły, że 1 września 1939 roku znalazł się na niemieckiej liście do natychmiastowego aresztowania. Znalazł się w Victoriaschule, gdzie przeszedł piekło bestialskich przesłuchań, odmówił podpisania narodowościowej listy niemieckiej i trafił do obozu koncentracyjnego w Stutthofie, a zaraz potem Sachsenhausen. W obozach spędził 68 miesięcy. Po wojnie pracował w banku, ale nadal był aktywny w organizacjach społecznych.
W uroczystości odsłonięcia pamiątkowej tablicy poświęconej Romanowi Bellwonowi i jego żonie Janinie z d. Grabik, która odbyła się przed budynkiem, w którym mieszkali od 1946 roku aż do śmierci państwo Bellonowie, wzięli m.in. udział Aleksandra Dulkiewicz, prezydent Gdańska, Waldemar Ossowski, dyrektor Muzeum Gdańska, członkowie rodziny Bellwonów oraz potomkowie innych zasłużonych przedwojennych sportowców.
- Za każdym razem, kiedy widzę Waszą rodzinę, cieszę się, że trzymacie się razem i pielęgnujecie gdańską i polską tradycję, za co Wam dziękuję - zwróciła się do rodziny Bellwonów prezydent Gdańska. - Wiem, że jesteście aktywni na różnych polach. Roman od młodzieńczych lat prezentował w Wolnym Mieście Gdańsku wartości drogie Polakom, zapłacił za to wysoką cenę więzienia w nazistowskim obozie Stutthof, a po wojnie zainicjował reaktywację klubu sportowego Gedania. Jego żona pracowała przez lata jako kustosz w Bibliotece Gdańskiej. To gdańszczanie, którzy stawiając czoło nazistom zapisali piękną kartę w dziejach Wolnego Miasta Gdańska a potem tworzyli najcenniejszą, bo społeczną, tkankę miasta Gdańska.
Pamiątki po najbardziej zasłużonym przedwojennym polskim klubie sportowym w Muzeum Gdańska
Aleksandra Dulkiewicz dodała, że z Klubem Sportowym Gedania swoje losy połączyło setki obywateli polskich mieszkających w Gdańsku oraz obywateli Wolnego Miasta Gdańska pochodzenia polskiego, w tym młodzież z polskich szkół. Dodała, że piłkarze z Gedanii noszący biało czerwone stroje byli tak dobrzy, że wróżono im wygraną w mistrzostwach Wolnego Miasta Gdańska a nawet mistrzostwo Prus Wschodnich.
- Obok piłkarskiej w Gedanii działała też sekcja lekkoatletyczna, strzelecka, tenisa ziemnego, boksu, motocyklowa, piłki ręcznej mężczyzn, hokeja na lodzie i piłki ręcznej kobiet, tenisa stołowego raz kolarska - przypomniała prezydent Gdańska. - W 1939 roku po zajęciu Gdańska Niemcy rozstrzelali władze klubu, a większość zawodników trafiła do obozów koncentracyjnych. Dziś świętując 100-lecie powstania Gedanii pamiętajmy o historii Polski i sportowców w Wolnym Mieście Gdańsku takich jak Roman Bellwon. Niech sport nadal będzie wartością jednoczącą gdańszczanki i gdańszczan, niech przynosi radość, daje ciału tężyznę i hart ducha.
- Gedania to było coś więcej niż klub - dodał Jerzy Bellwon, syn Janiny i Romana Bellwona. - W tamtym czasie było to środowisko, które integrowało się wokół sportu, ale przyświecały mu też inne wartości, jak patriotyzm czy przekonania religijne. Gedania to dla nas taki rodzinny klub, bo oprócz mojego ojca trenowali tu liczni moi stryjowie. Wiktor był jednym z jego założycieli, Edmund trenował piłkę nożną i lekkoatletykę, a Stefan i Antoni trenowali piłkę. Mój ojciec był również lekkoatletą i interesował się boksem. Stoczył trzy walki, w tym ostatnią z dziadkiem Michałem, który skutecznie wyperswadował mu miłość do tej dyscypliny. W Gedanii jednak przede wszystkim liczyło się poczucie patriotyzmu, które okazywali jego członkowie przed i po 1 września 1939 roku.
Niezwykła gdańska rodzina: Balbina i Michał Bellwonowie – apostołowie polskości
- Odwołując się do historii Gedanii przede wszystkim należy podkreślić jej wymiar sportowy. We współpracy z GKS Gedania 1922, kontynuatorem przedwojennego klubu, zrealizujemy szereg zawodów sportowych - podkreślił Adam Korol, dyrektor Biura Prezydenta ds. Sportu Urzędu Miejskiego w Gdańsku. - Będzie to między innymi międzynarodowy turniej piłki nożnej juniorów, oldbojów pod hasłem „Historia łączy pokolenia”, także piknik i mecz charytatywny z drużyną Lechii Gdańsk. Zaplanowane są również regaty wioślarskie. Wydarzenia odbędą się w sierpniu oraz wrześniu. Najważniejszym z nich będzie gala jubileuszowa połączona z przyznaniem Nagród Prezydenta Miasta Gdańska.
Harmonogram wydarzeń
100-lecie Gedanii - kulturalnie i historycznie
Ożywiamy symbole. Historia Gedanii we współczesnym wydaniu
- 1 czerwca, godz. 10.00, Muzeum Poczty Polskiej w Gdańsku, pl. Obrońców Poczty Polskiej 1/2 – „Historia jednego symbolu”. Prezentacja maskotki polskich sportowców z KS Gedania, odtworzonej z inicjatywy Ernesta Jezionka, oceanografa i pisarza przez Aleksandrę Wlazło z pracowni artystycznej Teatru Miniatura
- Czerwiec, Muzeum Poczty Polskiej w Gdańsku, pl. Obrońców Poczty Polskiej 1/2 „Sport w (o)biegu” - prezentacja serii kolekcjonerskich znaczków pocztowych wydanych z okazji 100-lecia Gedanii przy udziale Muzeum Poczty Polskiej.
„Wokół Gedanii”. Cykl spotkań poświęconych jednemu z najstarszych polskich klubów sportowych w Gdańsku
- 26 maja, godz. 17.00, Ratusz Głównego Miasta, Wielka Sala Wety, Długa 46/47 - start cyklu „Wokół Gedanii. Podczas pierwszego spotkania dr Jan Daniluk przybliży historię klubów sportowych działających w Wolnym Mieście Gdańsku.
- 23 czerwca, godz. 17.00, Ratusz Głównego Miasta, Długa 46/47 - drugie spotkanie z cyklu „Wokół Gedanii”. Rozmowa z Bartoszem Gondkiem o gedanistach i sporcie motorowym w Wolnym Mieście Gdańsku
- 8 września, godz. 17.00, Ratusz Głównego Miasta, Długa 46/47 - trzecie spotkanie z cyklu „Wokół Gedanii” – rozmowa Adamem Mauksem, badaczem powojennych dziejów Gedanii
- październik, godz. 17.00, Ratusz Głównego Miasta, Długa 46/47 - czwarte spotkanie z cyklu „Wokół Gedanii” - rozmowa z prof. Andrzejem Gąsiorowskim o wojennych losach gedanistów.
Przywracamy historię. Plenerowe wystawy i projekty wizualne poświęcone tematyce sportu w Wolnym Mieście Gdańsku
- lipiec, przestrzeń miejska – wędrująca wystawa plenerowa „100-lecie Gedanii” przygotowana przez Bibliotekę Gdańską Polskiej Akademii Nauk we współpracy z Muzeum Gdańska.
- 2 września, przestrzeń miejska – start projektu „Ludzie Gedanii” (na wzór projektu „Portrety 1939” i „Grudzień 1970”). W przestrzeni publicznej prezentowane będą portrety kilkudziesięciu działaczy KS Gedania i współczesnych sportowców KS Gedania 1922
- 15 września, Muzeum Poczty Polskiej, pl. Obrońców Poczty Polskiej 1/2 - wernisaż wystawy „Gedania i nie tylko. Sport polski w międzywojennym Gdańsku” – centralny punkt obchodów rocznicy 100-lecia KS Gedania. Do końca października organizowane będą kuratorskie oprowadzania po wystawie
- listopad, Dwór Artusa, Długi Targ 43/44 – Podsumowanie Gdańskich Obchodów 100-lecia KS Gedania 1922. Pokaz filmu i debata „Przeszłość i przyszłość” z udziałem historyków i sportowców.
100-lecie Gedanii na sportowo
- 26-28 sierpnia, Centrum Sportu i Edukacji, al. Hallera 201 - Międzynarodowy Turniej Piłkarski (rocznik 2012) z udziałem Lecha Poznań, Widzewa Łódź, Legii Warszawa, Polonii Warszawa, Arki Gdynia, Lechii Gdańsk oraz drużyn ze Szwecji, Litwy i Słowacji.
- 15 września, Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku - Gala Jubileuszowa w Muzeum II Wojny Światowej. Wręczenie nagród Prezydent Miasta Gdańska zorganizowana przez GKS Gedania 1922.
- 17 września, Centrum Sportu i Edukacji al. Hallera 201 - piknik dla mieszkańców Gdańska z turniejem oldboyów pod hasłem „Historia łączy pokolenia”.
- 18-19 września - Wioślarskie Regaty o Puchar Bałtyku 100-Lecia Gedanii Gdańsk.
- wrzesień - mecz towarzyski z drużyną ekstraklasy Lechią Gdańsk wraz ze zbiórką na cele charytatywne.
