Od zabójstwa do wielkiej przemocy
Uroczystość odbyła się pod hasłem „Zahor! 85. rocznica gdańskiej Kristallnacht”. Słowo "zahor" znaczy "pamiętaj".
Do wydarzeń “Nocy Kryształowej” na terytorium Wolnego Miasta Gdańska doszło kilkadziesiąt godzin później, niż na obszarze III Rzeszy. Niemieccy narodowi socjaliści skorzystali z pretekstu - była nim tragedia w ambasadzie Niemiec w Paryżu. Młody polski Żyd Herszel Grynszpan wszedł do budynku i zastrzelił przypadkowego dyplomatę, sekretarza ambasady Ernsta von Ratha. Był to tragiczny akt desperacji: rodziców i innych bliskich Grynszpana od tygodni przetrzymywano z tysiącami innych Żydów na granicy Polski i Niemiec, pod gołym niebem, w nieludzkich warunkach,. Na polecenie Hitlera wydalono ich jako bezpaństwowców, którzy choć od wielu lat mieszkali w Niemczech, to nie posiadali niemieckiego obywatelstwa. Pochodzili z Polski, ale piłsudczykowski rząd w Warszawie nie zgodził się wpuścić ich do kraju.
Poznaj historię Wielkiej Synagogi w Gdańsku, którą zburzyli niemieccy narodowi socjaliści
Zorganizowana przemoc nazistowskich bojówek po zastrzeleniu niemieckiego dyplomaty przyniosła skutek w postaci: śmierci 91 osób narodowości żydowskiej, pobicia tysięcy osób, spalenia 171 synagog, demolowania mieszkań, zniszczenia 7500 żydowskich sklepów. W następnych tygodniach naziści osadzili 26 tys. Żydów w obozach koncentracyjnych w Niemczech.
Płonące lampki na ulicy Wrzeszcza
Wolne Miasto Gdańsk nie był częścią III Rzeszy, znajdował się pod jurysdykcją międzynarodową. Jednak i tutaj największą siłą polityczną wśród niemieckiej ludności byli naziści, którzy aż rwali się do antyżydowskich wystąpień. Doszło do nich kilkadziesiąt godzin później niż w Niemczech, ale miały podobny przebieg. Zaatakowano cztery synagogi (trzy w Gdańsku i jedną w Sopocie), bito Żydów. Jednym ze świadków tego dramatu była Nowa Synagoga przy dzisiejszej ul. Partyzantów we Wrzeszczu, gdzie obecnie mieści się siedziba Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Gdańsku. Jej przewodniczącym jest Michał Samet.
Wybił kamieniem okno w synagodze - Gdańsk odpowiedział manifestacją jedności
Właśnie tutaj w niedzielę wieczorem, 12 listopada, upamiętniono ofiary Nocy Kryształowej w Wolnym Mieście Gdańsku.
Finalnym akcentem było zapalenie lampek i postawienie ich na ulicy przy ścianie synagogi.
ZOBACZ NASZĄ FOTOGALERIĘ:
Bardziej aktualne niż pięć lat temu
Wcześniej we wnętrzach synagogi Cornelia Pieper, konsul RFN mówiła o niezgodzie współczesnych Niemiec na powtórki z historii - również w relacjach międzynarodowych.
- Jako demokraci nie możemy odwracać oczu - podkreśliła pani konsul, odwołując się do aktualnych wydarzeń w Ukrainie i Izraelu.
Prezydent Gdańska przypomniała uroczystość upamiętnienia ofiar Nocy Kryształowej w listopadzie 2018 roku, jeszcze z udziałem prezydenta Pawła Adamowicza. Przeczytano wówczas wiersz Wisławy Szymborskiej “Nienawiść”. Aleksandra Dulkiewicz zwróciła uwagę, że dzisiaj siła wyrazu tamtej uroczystości jest jeszcze większa niż pięć lat temu, obecnie nikt nie może mieć wątpliwość, że naszym obowiązkiem jest przeciwstawienie się złu.
“Noc kryształowa” po 80 latach. Wolne Miasto Gdańsk i zagadka spóźnionego pogromu
Uroczystości towarzyszyła żydowska modlitwa o pokój i czytanie fragmentów wstrząsającej powieści Ulricha Alexandra Boschwitza “Podróżny” o losach Żydów podczas prześladowań w III Rzeszy. Zebrani wysłuchali tej prozy w aktorskiej interpretacji Julity Bożewicz i Jacka Majoka, z ilustracją muzyczną w wykonaniu Mai Miro Wiśniewskiej.
