Dwudniowy Kongres Solidarni w Rozwoju - Aktywni dla Rozwoju stanowił jeden z najważniejszych punktów  programu Gdańskiego Tygodnia Demokracji (GTD), rozpoczętego w poniedziałek, 12 września.

W sesja plenarnej kongresu pod hasłem “Ustawa o pożytku i wolontariacie 20 lat później” wzięli udział: prof. Jerzy Hausner - przewodniczący Rady Programowej Solidarni w rozwoju/Open Eyes Economy Summit, Kuba Wygnański - socjolog, prezes fundacji Pracownia Badań i Innowacji Społecznych „Stocznia”, Piotr Choroś - dyrektor Biura Partycypacji Społecznej Urzędu Miejskiego w Lublinie, Elżbieta Rutkowska - trenerka i animatorka, prof. Hubert Izdebski - profesor nauk prawnych, SWPS oraz Monika Popow, koordynatorka ds. Europejskiej Stolicy Wolontariatu Gdańsk 2022.

 

Jerzy Hausner przypomniał, że pierwszy projekt ustawy dotyczący spraw związanych z wolontariatem miał charakter poselski i powstał na przełomie 1996/1997 roku. Sejm wówczas nie uchwalił tego prawa. 

 

Przyznał, że ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie była stosunkowo niewiele nowelizowana. 

- I w zasadzie nigdy nie została poddana jakiejś zasadniczej kontestacji. Nie chcę powiedzieć, że wszystkie rozwiązania w tej ustawie i praktyki z nią związane, są dobre. Jednym z wielkich niepowodzeń jest dla mnie jeden procent. I doprowadzenie to tego, że ten jeden procent może być traktowany jako rzecz, o której myśmy wtedy myśleli - czyli, jak połączyć zachowanie jednostki z poczuciem odpowiedzialności za wspólnotę. Tylko, że jeden procent został w dużej skali sprywatyzowany. I dzisiaj strasznie ciężko jest się z tego sprywatyzowania wycofać - ocenił ekonomista.

 

Jerzy Hausner dostrzegł też negatywne aspekty relacji między władzami samorządami a organizacjami pozarządowymi. - Samorządy bardzo często traktują organizacje pozarządowe jako swoje jednostki wykonawcze, które uzależniają je za pomocą środków finansowych - ocenił.

 

- De facto nie potrafiliśmy też stworzyć podstawy do właściwych relacji między organizacjami pozarządowymi a biznesem - dodał przewodniczący Rady Programowej Solidarni w rozwoju/Open Eyes Economy Summit.

Kuba Wygnański uważa, że sprawa wolontariatu i pomagania sobie nawzajem nabierze niedługo specjalnego znaczenia. 

- Czeka nas najtrudniejszy możliwy test, związany głównie z ubóstwem energetycznym. Przed nami są miesiące nędzy. Mówimy o solidarnych w rozwoju. Jestem ciekawy, czy będziemy solidarni w zwoju? Będziemy czołgać się, będą się działy naprawdę straszne rzeczy. I Polacy już przypomnieli sobie co to znaczy państwo, które upada. Sprzedają miejsce w kolejce po węgiel za 2 tys. zł za tonę. Już wymyślili, jak ominąć liczniki elektryczne. I na pewno wiedzą też, w jaki sposób uzyskać więcej dotacji na węgiel. Ten skrypt antypaństwowy, antysystemowy jest w Polsce od czasów zaborów bardzo skuteczny - mówił socjolog.

 

Zdaniem prezesa Pracowni Badań i Innowacji Społecznych „Stocznia”, w Polsce nigdy nie było poważnej dyskusji o idei wolontariatu. 

 

- W Czechach była poważna dyskusja między Klausem a Havlem po co i czym jest społeczeństwo obywatelskie. Co zrobiliśmy dobrze, co zrobiliśmy źle po dwudziestu latach? Nikt nie jest tak odważny, żeby powiedzieć, że wszystko poszło dobrze, albo wszystko poszło źle. To jest kwestia roztropnej oceny. Nie było w Polsce prawdziwej dyskusji, czy mamy kopiować klasyczny model anglosaski, gdzie charity biorą wszystko, czego nie obsłuży rynek i państwo. Czy to ma być model welfare w stylu nordyckim, czy też może niemiecki model kontynentalny z zasadą pomocniczości. To była faza zapożyczeń. Dlatego, polski model jest trochę eklektyczny, który też uwzględnia naszą tradycję samoorganizacji - nadmienił Kuba Wygnański.

Elżbieta Rutkowska przyznała, że jej definicja wolontariusza bardzo się zmieniła w ostatnich pięciu latach. 

 

- Ja bardzo mocno wolontariusza postrzegam jako osobę, która buduje społeczeństwo obywatelskie. Dużo szerzej powinniśmy patrzeć na to, kim jest wolontariusz i mieć na uwadze to, co on robi. Warto też zastanowić się nad językiem, czy wolontariusz chce być w ogóle kojarzony ze słowem wolontariusz. Bo być może to nie jest ważne. Bo istotne jest to, co ja robię w danym działaniu, że przychodzę i wspieram. Przychodzę i buduję pewną przestrzeń, żeby siebie dać komuś innemu, swój czas, ale też po to, żeby coś otrzymać. I to jest pytanie, co ja otrzymuję, kiedy idę np. na demonstrację? - mówiła trenerka i animatorka.

Monika Popow zwróciła uwagę na to, że siłą grup nieformalnych i różnego rodzaju zrzeszeń, w których mobilizują się obywatele, są więzi społeczne. 

 

- I żadna ustawa tego nie wyreguluje. To jest cały czas też jakaś lekcja do przerobienia dla trzeciego sektora. Społeczeństwo często organizuje się poza strukturami, tam, gdzie to jest dobre doświadczenie wzmacniające, gdzie wartości są wspólne, gdzie ludzie czują się, po prostu, zaproszeni - stwierdziła Monika Popow. 

GTD. “Skorumpowane państwo i zgnuśniali liderzy opozycji”. Debata o społeczeństwie obywatelskim

ZAPIS FILMOWY DEBATY "20 lat później..."

 

W debacie pt. “Grupy nieformalne jako nowa forma organizacji społecznej” uczestniczyli: Michalina Rutka - Rodziny bez Granic, filozof z Uniwersytetu Gdańskiego, Alina Żmuda-Trzebiatowska - Młodzieżowy Strajk Klimatyczny, Grażyna Zagórny - anglistka, współtwórczyni Protestu z Wykrzyknikiem oraz Maciej Moskwa - fotoreporter.

 

- Dlaczego grupa nieformalna? Ona przede wszystkim może powstać spontanicznie. Można zacząć działać natychmiast. A po drugie, w naszym, akurat, przypadku, Protest z Wykrzyknikiem był takim ruchem no-name, no-face. Nikt wiedział, kto za tym stoi. Pojawiła się grupa na Facebooku i pojawiły się wykrzykniki w całej Polsce. Wszyscy je nosili, włącznie z prezesem Związku Nauczycielstwa Polskiego. Ale nikt mógł nas zaczepić, ani zatrzymać, bo nie było wiadomo kogo - wyjaśniła Grażyna Zagórny. 

W seminarium “Aktywne wspólnoty – w poszukiwaniu nowych możliwości rozwoju”, prowadzonym przez Fundację Batorego, wzięli udział: Piotr Choroś - dyrektor Biura Partycypacji Społecznej UM w Lublinie, Anna Dąbrowska - Stowarzyszenie Homo Faber, Anna Golędzinowska - radna miasta Gdańsk, Anita Pala - Stowarzyszenie Pszczyna Miasto Zielone (woj. śląskie), Robert Waraksa - burmistrz Olsztynka (woj. warmińsko-mazurskie), Joanna Wons-Kleta - wójt gminy Pawonków (woj. śląskie) oraz Krzysztof Wostal - Fundacja Transgresja.

 

- Jedyne, na czym można opierać współpracę z organizacjami społecznymi, to wzajemne zaufanie. I to, że my nie mamy ani siły, czasu i przestrzeni, żeby się wzajemnie kontrolować, choć oczywiście pewne formalności muszą być przeprowadzone. Podam na przykładzie Ochotniczej Straży Pożarnej. W naszej gminie jest 10 sołectw i 10 jednostek OSP. I zawsze był tarcia. A od czterech lat praktycznie ich nie ma ze względu na to, że wprowadziliśmy totalną jawność. Wszystkie wydatki w podziale na grupy strażackie są aktualizowane i wszyscy mają do tego dostęp. Ludzie mają zaufanie i poczucie, że nikt nie jest ograbiony z pieniędzy - mówiła Joanna Wons-Kleta. 

 

Anna Golędzinowska zauważyła, że w Gdańsku sytuacja jest bardziej złożona, bo to jest miasto-archipelag. 

 

- Jako urbanistka do tej dyskusji o aktywizacji społeczności lokalnej użyję wątku ekologicznego: “miasto krótkich odległości”. To znaczy miasto, gdzie mamy jakieś centrum własnych interesów. Niekoniecznie, to musi być zinstytucjonalizowane i mieć charakter formalnie wybudowanego domu kultury. Ale wiem, że jest jakaś grupa ludzi, z którą mogę współpracować przy projektach - objaśniła radna.

Anna Golędzinowska podała, że od kilku lat w Gdańsku funkcjonuje fundusz obywatelski dla seniorów i młodzieży w ramach integracji sąsiedzkiej.

 

- Jeśli jest to grupa nieformalna składająca się z minimum pięciu osób można dostać mały grant w wysokości 700 zł. Jeżeli to jest organizacja pozarządowa, minimalnie sformalizowana, posiadająca NIP, to wtedy jest 7 tysięcy złotych. Jak to startowało było ok. 120-140 projektów rocznie. W ubiegłym roku było ponad 300 projektów. Widać, że jakieś grono seniorek dowiedziało się, że ich koleżanki z sąsiedniej dzielnicy zorganizowały w kawiarni np. wieczór poetycki. To są projekty proste, nie wymagające dużo papierkowej roboty - wyjaśniła Anna Golędzinowska. 

Czy warto uspołeczniać zarządzanie miastem?