Sztuka “Eksperyment” Mario Giordano oparta jest na historii słynnego eksperymentu więziennego, który przeprowadził ponad 40 lat temu amerykański psycholog Philip Zimbardo. Projekt miał zbadać psychologiczne skutki symulowanego życia więziennego. Eksperyment zakończył się przed czasem i wywołał wiele kontrowersji. Psycholog udowodnił, jak wielki wpływ na jednostkę wywiera otoczenie i że w specyficznych okolicznościach zwykli ludzie mogą zamieniać się oprawców.
W gdańskim spektaklu w role aktorów wcielają się studenci Akademii Muzycznej im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku i Studium Wokalno-Aktorskiego im. D. Baduszkowej w Gdyni. Reżyserii podjął się Piotr Jankowski, absolwent Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Krakowie.
- Na pierwszą próbę przyszedłem bez egzemplarza sztuki - wspomina pracę nad spektaklem Piotr Jankowski. - Powiedziałem studentom, że spróbuję znaleźć nową metodę pracy. Tradycyjną znam: czytamy tekst przy tydzień czy dwa, robimy skróty, opowiadamy, oglądamy filmy itd.
Jankowski ten proces odmienił - najpierw opowiadał studentom o słynnym performansie z 1977 roku Mariny Abramović. Serbska artystka w galerii w Neapolu ustawiła na stole 77 przedmiotów i karteczkę z napisem: “jestem przedmiotem, biorę wszelką odpowiedzialność za to, co się wydarzy, czas trwania performansu 6 godzin”. Przez cztery nie działo się nic, potem eskalowała przemoc. Reżyser analizował również eksperyment Stanleya Milgrama dotyczący posłuszeństwa wobec autorytetu. Kolejnym krokiem pracy nad sztuką było czytanie performatywne w ramach PC Dramy w Klubie Żak, w grudniu 2019 roku.
Potem działania przeniosły się do Europejskiego Centrum Sztuki, gdzie na wiosnę miała odbyć się premiera. Pandemia wszystko zatrzymała. Teraz aktorzy znów wracają na scenę. Tym razem zapraszają do Plenum przy ul. Elektryków na terenie Stoczni Gdańskiej.
Piotr Jankowski i sztuka o eksperymencie więziennym Zimbardo
Spektakl szuka odpowiedzi na pytanie o istotę ludzkiej natury. Czy drzemie w nas zło, które tylko czeka na sprzyjające okoliczności, by wyzwolić agresję i przemoc?
- Młodzi ludzie szukają akceptacji - tłumaczy Piotr Jankowski. - Jeśli dostaną ją w grupach niszowych, skrajnych, to jak mówił prof. Bauman, wystarczy, aby ktoś wskazał im obcego, którego mogą oskarżyć o to, że im się nie udało. I tragedią mamy gotową. Podczas procesu prób przyszedł do mnie jeden ze studentów i powiedział, że wcześniej nie zauważał, jak włącza się w nim mechanizm: “chcę być zły”. “Teraz już wiem, jak to się rodzi i mogę to zatrzymać” - powiedział.
Na pytania, po co robić spektakl o tak trudnych, bolesnych sprawach Jankowski odpowiada bez wahania: - Może ze spektaklu ktoś wyjdzie i zastanowi się, że po drugiej stronie mamy człowieka, nie ideologię. Jest szansa, że my ludzie możemy się jeszcze zatrzymać.
Spektakl grany będzie na żywo i nie będzie streamingu w sieci.
- Siła tego spektaklu polega na tym, że ja jako widz nie czuję się komfortowo, gdy student, który dostał rolę strażnika wykonuje ją sumiennie i z coraz większą pasją, a jest bardzo blisko mnie. Mogę odczuć ten dyskomfort - tłumaczy reżyser. - Oczywiście widzowie są bezpieczni, nie zostanie przekroczona żadna granica, ale widz jako uczestnik tego, co się dzieje będzie mierzył się z problemem bierności.
Ważnym elementem przedstawienia są filmy, nagrania wideo i muzyka, którą częściowo skomponował Mikołaj Trzaska.
- Będzie nas otaczać, poczujemy jej wibracje - zapewnia Jankowski.
Scenografię spektaklu przygotował Robert Rumas, który ukończył wydział rzeźby ASP w Gdańsku i pracował w Teatrze Wybrzeże podczas dyrekcji Macieja Nowaka.
Z powodu obostrzeń związanych z pandemią, 15 aktorów na scenie zagra dla garstki widowni - 25 procent to około 50 osób. Osoby, które wybierają się na spektakl proszone są o przychodzenie na czas i kierowanie się do drzwi oznaczonych jako wejście do studia tańca SoSalsa na ulicy Elektryków. Scena znajduje się za drzwiami na pierwszym piętrze.
Wszystkie zalecenia epidemiologiczne zostaną zachowane. Należy zachowywać dystans 1,5 metrowy od siebie i zakrywać nos i usta.
Premiera odbędzie się we wtorek, 27 października o godz. Kolejne spektakle 28 i 29 października, niestety z powodu pandemii zostały odwołane.
PC Drama, EKSPERYMENT Mario Giordano
wersja sceniczna Claude Girardi
przekład, oprawa wizualna i reżyseria: Piotr Jankowski
wykonanie: Marta Kalmus, Piotr Jankowski oraz studenci Akademii Muzycznej im. St. Moniuszki w Gdańsku i Studium Wokalno-Aktorskiego im. D. Baduszkowej w Gdyni: Wojciech Dolatowski, Dominik Fijałkowski, Magda Kasperowicz, Klara Kaszkowiak, Dominika Kozak, Mateusz Miernik, Anna Nowak, Julia Ostaszewska, Monika Pawłowska, Jan Popis, Marek Puchowski, Mateusz Sikorski, Justyna Stankiewicz
wideo: Filip Musiatowicz/agencja SOCOlab
