Wojenny czas
Andrzej Januszajtis urodził się 18 VIII 1928 w Lidzie (obecnie na Białorusi - to drugie pod względem wielkości miasto na Wileńszczyźnie), ale w 1933 roku rodzina przeprowadziła się do Lublina. Gdy wybuchła wojna miał 11 lat. Niemcy aresztowali jego ojca i wywieźli do Oświęcimia. Wiesław Januszajtis, major Legionów Polskich, z wypalonym na ramieniu numerem 19 288, zmarł w obozie pół roku później.
14-letni Andrzej wstąpił do Szarych Szeregów.
90. urodziny prof. Andrzeja Januszajtisa. Przeczytaj WYWIAD z jubilatem
Gdańsk - miłość od pierwszego wejrzenia
Andrzej Januszajtis po raz pierwszy zobaczył Gdańsk w 1945 roku.
- Zobaczyłem Gdańsk zrujnowany, strzaskany. Ale wszystko przykrywał śnieg, jak opatrunek na ranie, a spod śniegu tryskało złoto. Gdańsk był piękny nawet po śmierci - mówił w jednym z wywiadów. - Już wtedy powiedziałem sobie, że chciałbym tu mieszkać.
Trzy lata później na Politechnice Gdańskiej rozpoczął studia nad konstrukcją samochodów i ciągników, chociaż marzył o lotnictwie, lecz taki kierunek na PG właśnie zlikwidowano. Ukończył jeszcze klasę fortepianu w Akademii Muzycznej (dawniej PWSM), ale gdy uznał, że nie zostanie drugim Arturem Rubinsteinem, zatrudnił się w Katedrze Fizyki PG. Tu się doktoryzował, pracował jako docent, a dzięki inspiracji wybitnego naukowca, fizyka, prof. Ignacego Adamczewskiego, opracował i wydał trzytomowy podręcznik „Fizyka dla politechniki”, poważany przez fachowców i popularny wśród studentów.
Został też prof. Januszajtis współzałożycielem i dziekanem Wydziału Fizyki Technicznej i Matematyki Stosowanej, a przed emerytuą pracował w Katedrze Fizyki Molekularnej PG.
Równolegle z pracą akademicką profesor pogłębiał wiedzę na temat historii miasta. Już w 1967 został przewodniczącym Towarzystwa Miłośników Gdańska, zdobył też uprawnienia miejskiego przewodnika.
Skąd takie zainteresowania?
- Moi dziadkowie, z którymi się wychowywałem, dużo podróżowali - wspominał. - Tam zawsze było dużo albumów, przewodników, widokówek. Miałem może siedem, osiem lat gdy, z tych bezcennych pocztówek przedstawiających panoramę miast, wycinałem niebo i wklejałem powstałe widoki miasta do atlasu.
Wartownia nr 1. Andrzej Januszajtis i Aleksander Ślusarz uhonorowani za uratowanie zabytku
Stowarzyszenie Biskupia Górka poinformowało o odnalezieniu grobu Nataniela Wolfa
W służbie Miastu
Po roku 1989 Andrzeja Januszajtisa zaczęła pochłaniać również praca społeczna i polityka.
Kandydował jako bezpartyjny do Sejmu RP - bezskutecznie, ale rok później (w 1990 r.), z ramienia Komitetów Obywatelskich tworzonych przez działaczy Solidarności, został członkiem, a wkrótce przewodniczącym - Rady Miasta pierwszej kadencji.
- Byłem politykiem cztery lata, ale do partii żadnej się nigdy nie zapisałem i bardzo się z tego cieszę. Uważam że partie w parlamencie są koniecznością, ale w samorządzie już nie. W sprawach gospodarczych czy komunikacji każdy radny reprezentuje swoich mieszkańców i nie powinien podlegać żadnej dyscyplinie partyjnej - wspominał przy okazji swoich 90. urodzin.
Muzeum Gdańska. “Muzeum to nie kolekcja, to życie” - debata dyrektorów polskich muzeów w Gdańsku
Zobacz film z uroczystości 44-lecia Wartowni nr 1 na Westerplatte w roku 2018
Zegary, carillony i Westerplatte
Już w latach 60. Andrzej Januszajtis walczył o uratowanie Wartowni nr 1 na Westerplatte przed rozbiórką, kiedy obiektowi zagroziły rządowe plany rozbudowy kanału portowego i nowego nabrzeża. Skutecznie. Później m.in. dzięki jego staraniom Gdańsk odzyskał skradzione podczas wojny: skrzydło ołtarza Ferberów z kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny (NMP), dzieła z dawnego księgozbioru Towarzystwa Przyrodniczego (obecnie w zbiorach Biblioteki Głównej Politechniki Gdańskiej) i dzwony z kościołów w Stegnie i Cedrach Wielkich.
Profesor kierował też odbudową zegara astronomicznego w kościele NMP, który uruchomiono w maju 1990 roku. Jemu również zawdzięczamy, że do kościoła św. Katarzyny powrócił carillon.
Bazylika Mariacka. Słynny zegar astronomiczny odnowiony, ale czekają go kolejne zabiegi
Liczba publikacji prof. Andrzeja Januszajtisa jest imponująca
Jest Andrzej Januszajtis m.in. autorem popularnego przewodnika “Z uśmiechem przez Gdańsk” wydanego w 1968 r. (i ponownie w 2003 r.) z ilustracjami znakomitego rysownika i karykaturzysty Zbigniewa Jujki; przewodnika “Gdańsk” (2008) oraz wielu pozycji popularnonaukowych, dot. m.in. kościoła św. Katarzyny, zegara astronomicznego w kościele Mariackim, biografii Daniela Gabriela Fahrenheita. Pisał o gdańskich zegarach, dzwonach i karylionach, o “Legendach dawnego Gdańska”, o dziejach Sulmina – wsi podgdańskiej. Opisywał gdańskie dzielnice “Od Gyddanyzc do Wielkiego Gdańska” i ulice “Od Aksamitnej do Żytniej”. Wydał album “Gdańskie Spichlerze – piękno zapomniane”, “Złota Kamieniczka i jej mieszkańcy” (2012 r. - z własnoręcznymi ilustracjami autora), a także zbiory felietonów, które pisywał regularnie do lokalnej pracy. Jako niestrudzony popularyzator wiedzy o przeszłości i zabytkach Gdańska, prowadził na ich temat audycje na antenie Radia Gdańsk.
Profesor Januszajtis jest też prezesem i członkiem wielu stowarzyszeń, m.in. ”Nasz Gdańsk”, Towarzystwa „Horologium” czy Towarzystwa Promocji Młodych Skrzypków im. Aleksandry Januszajtis. Członkiem honorowym Koła Przewodników Miejskich i Terenowych im. Franciszka Mamuszki, członkiem kapituły Medalu św. Wojciecha i Medalu Księcia Mściwoja II.
Otrzymał wiele ważnych odznaczeń: m.in. Krzyż Zasługi Republiki Federalnej Niemiec (Bundesverdienstkreuz) I klasy za wkład w polsko-niemieckie pojednanie (w 1997 roku); Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (w 2014) i Medal 100-lecia Odzyskania Niepodległości (2018).
To też laureat Nagrody Artystycznej Gdańskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuki, Nagrody Prezydenta Miasta Gdańska w Dziedzinie Kultury, Splendor Gedanesis.
W imię zasług, w 2002 roku, Andrzej Januszajtis odebrał z rąk prezydenta Pawła Adamowicza tytuł Honorowego obywatela Miasta Gdańska.
Z żoną (od 1961 r.) Ewą, z domu Terlecką, pianistką i nauczycielką muzyki, Andrzej Januszajtis doczekał się dwóch córek: Katarzyny i Aleksandry.
Honorowy Obywatel Miasta Gdańska. Najwyższe gdańskie wyróżnienie dla Haliny i Jerzego Kiszkisów
Życzenia od prezydent miasta i przewodniczącej RMG
W piątek, 18 sierpnia, w samo południe dostojnego jubilata odwiedziły prezydent Gdańska Aleksandra Dulkiewicz oraz Agnieszka Owczarczak, przewodnicząca Rady Miasta Gdańska. Były życzenia, kwiaty, upominki i wiele uśmiechu.
