Drugie i ostatnie urodziny WL4. Pada ostatni bastion wolnej sztuki?

W Gdańsku kurczą się przestrzenie, które zasiedlali artyści tworząc miejsca niezależne, twórcze, wzajemnie się inspirujące. Nie ma już Kolonii Artystów na terenie stoczni, rok temu działalność zamknął Instytut Sztuki Wyspa, właśnie znika spółdzielnia artystów WL4 Przestrzeń Sztuki. Z różnych powodów, ale wspólnym mianownikiem zmian była i jest ekonomia.

Jak to się zaczęło...

Czesław Podleśny to rzeźbiarz i artystyczny nomada. Ślązak, który studiował najpierw w Gdańsku, potem w Warszawie, mieszkał długo w Zakopanem, wędrował zawodowo po Stanach i Korei Płd., aż kilka lat temu wrócił nad morze. I wpadł mu w oko budynek z czerwonej cegły nad samą Motławą.

Ta przedwojenna Fabryka Chleba “Germania Brotfabrik” przy ul. Wiosny Ludów 4, po wojnie przemianowana na “Motławę”, niszczała systematycznie od kiedy w latach 90. zaprzestano tu produkcji pieczywa, a nowy właściciel nie miał na budynek pomysłu. Dawną piekarnię, “największy wypiek pumpernikla w Europie” - zasiedlali przypadkowi najemcy. Wprowadziła się tu m.in. hurtownia rybek akwariowych, która zostawiła po sobie zawilgocone ściany porośnięte mchem.

- Wprowadziliśmy się tu z rzeźbiarką Adą Majdzińską w 2013 roku. Wtedy jeszcze ponad rok działały te hurtownie, walczyliśmy ze złodziejami złomu - wspomina Czesław Podleśny. - Pisałem listy do właściciela, że mam pomysł na to miejsce, a w międzyczasie poznałem Andrzeja Stelmasiewicza z fundacji Wspólnota Gdańska, który właśnie zamknął Elbląską 66. Kiedy w końcu moje pismo trafiło do prezesa firmy, zaczęliśmy rozmawiać. I tak to się zaczęło.

Finansowo wsparła ich fundacja Andrzeja Stelmasiewicza, a właściciel Robert Pawłowski zgodził się udostępnić budynek za symboliczną złotówkę w zamian za opiekę nad miejscem - artyści mieli je utrzymywać w dobrym stanie.

- Zrobiłem biznesplan: ludzie płacą za wynajem pracowni i dzielimy to na pół - mówi Podleśny. - Jedna część idzie na utrzymanie budynku, a druga na zwrot kosztów dla fundacji za remont. Koszty jednak były ogromne. 

Od połowy 2015 roku powstawały tu pracownie artystów. Do WL4 wprowadzili się rzeźbiarze, malarze, fotografowie, aktorzy... Powstała galeria wystawiennicza. Organizowano wystawy, plenery, koncerty. Miejsce tętniło życiem. Odbywały się spotkania i warsztaty, spektakle i odczyty. Bywali też rezydenci.

Pod dwóch latach, z powodu zmiany właściciela, artyści muszą stąd odejść.

Czy miasto znajdzie dla nich miejsce?

Chociaż artyści są jak nomadzi i wędrówka za pracą, miejscem do grania czy malowania to część ich zawodowego życia, potrzebują też przestrzeni do tworzenia. Bezpiecznej przystani. Miasto zainicjowało program Gdańskie Otwarte Pracownie, który zakłada wynajem na preferencyjnych warunkach miejsca do prowadzenia pracy twórczej, ale w zamian za opracowanie program edukacyjnego dla lokalnej społeczności. Przygotowano pięć niewielkich lokali, wnioski można było składać do 20 listopada. https://www.gznk.pl/nieruchomosci/lokale-uzytkowe/filtruj-status-otwarte-pracownie#lista. Wpłynęło kilkanaście podań. Komisja rekrutacyjna zaopiniuje teraz najlepsze propozycje.

Ale nie jest to jednak program dla każdego.

Muralistka i malarka Iwona Zając, która wyprowadza się również, po 15 latach, z dawnego budynku dyrekcji Stoczni, gdzie nie tylko pracowała, ale też mieszkała ma poważne wątpliwości.

- Dobrze, że taki program powstaje, ale informacja, że mamy prowadzić zajęcia dla mieszkańców trochę mnie zaniepokoiła - mówi artystka. - Pracownia jest przestrzenią intymną artysty. To nie jest dom kultury, chyba że ktoś otwiera pracownię stricte warsztatową. My nie prowadzimy zajęć. Możemy to robić jeżeli jest to dla nas naturalne. Oszem, przez całe lata realizowałam warsztaty, bo uważałam, że jeżeli pracuję w nowym miejscu to warto się przedstawić mieszkańcom. Nauczyłam się tego podczas malowania murali, kiedy to często wchodziałam jako obca osoba w czyjąś prywatno-publiczną przestrzeń. Ale jeśli zamienia się to w program warunkujący otrzymanie pracowni to zaczyna się kolonizacja miejsca. My jesteśmy zmuszani do takiej działalności, a ludzie są nami umordowani. Kiedyś takich warsztatów było niewiele, teraz podobnych projektów jest mnóstwo i często nie ma chętnych, więc szuka się ich na siłę.

Mariusz Waras, artysta street-artowy, którego prace można podziwiać na całym świecie, w Bolzano, Stavanger, w Gdyni, na Zaspie, i jeszcze niedługo na budynku WL4, w którym rezydował, właśnie jedzie oglądać lokal na pracownię. Komercyjny. Zaproponowane przez miasto przestrzenie są za małe dla muralisty.

- Pracowania malarska to zapach farb, hałas, nie wiem czy nie będzie to generowało konfliktów w budynku z mieszkańcami - zauważa Waras.

Miejsca dla nich nie będzie też w powstającym Nowym Muzeum Sztuki NOMUS, które inauguruje działalność w niedzielę, 26 listopada 2017. Jego pełnomocniczka Aneta Szyłak, była założycielka Instytutu Sztuki "Wyspa" czy "Łaźni" tak to tłumaczy: - Nie jesteśmy galerią miejską. Mamy inne zadania.

- Mimo że jestem wielką miłośniczką organizacji offowych to myślę, że stabilność scenie artystycznej w Gdańsku nada muzeum sztuki współczesnej na bardzo dobrym poziomie, które też będzie im pomocne - dodaje.

Zatem zanim będziemy śpiewać za Osiecką “...tylko koni żal” możemy spotkać się artystami już w ten weekend w WL4. Na zamknięcie pracowni przygotowali trzydniowe pożegnanie.

[od red.: na zdjęciach poniżej wernisaże, które odbywały się m. in. w galerii WL4: wystawa ceramiki Katarzyny Jóźwiak-Moskal pt. „Do trzech razy sztuka” i wystawa Szymona Szyszko "Tusz Na Papierze" - wystawa intermedialna łącząca malarswo i rysunek z tekstami towarzyszącymi powstawaniu prac]