Gdański zegar astronomiczny to najwyższej klasy zabytek, powstały w latach 1464–1470
fot. Piotr Wittman/ gdansk.pl
Jakie tajemnice kryje w sobie zegar w Bazylice Mariackiej?
O magiczną moc zegara astronomicznego w Bazylice Mariackiej zapytaliśmy gospodarza tego miejsca, proboszcza parafii mariackiej ks. prałata Ireneusza Bradtke.
- Ci, którzy wierzą w różne gusła i legendy rzeczywiście tłumnie przybywają 29 lutego do naszej świątyni. Nie mnie to oceniać jako kapłanowi. Niemniej, zapraszam wszystkich do kościoła nie tylko, żeby podziwiać wspaniały zegar astronomiczny - mówi ks. Ireneusz Bradtke.
Zegar astronomiczny atrakcją turystyczną
Średniowieczny czasomierz w Bazylice Mariackiej cieszy się dużą popularnością wśród turystów. Każdego dnia o godz. 12.00 odbywa się pokaz zegara połączony z teatrem figur: 12 apostołów, 4 ewangelistów oraz śmierci z kosą.
Zabobon to czy, nie, ale i tak warto przejść się do Bazyliki Mariackiej, aby zobaczyć na własne oczy wyjątkowy zabytek, jakim jest zegar astronomiczny
fot. Piotr Wittman/ gdansk.pl
Według świadków, a jest wśród nich b. wieloletni kierownik Muzeum Zegarów Wieżowych w Gdańsku dr inż. Grzegorz Szychliński, 29 lutego, każdego roku przestępnego, pod zegarem astronomicznym gromadzą się prawdziwe tłumy. Wewnątrz bazyliki jest podobno tyle ludzi, jakby odbywała się ważna uroczystość religijna.
Wirtualna wystawa: zobacz średniowieczne dekoracje pod sklepieniem Bazyliki Mariackiej
Czy tak będzie i tym razem? Przekonamy się już w czwartek. Legenda głosi, że aby życzenie mogło się spełnić trzeba dotknąć ręką zegara astronomicznego. Pamiętajmy jednak, że trzeba to zrobić bardzo delikatnie, albo najlepiej symbolicznie. Mamy wszak do czynienia z bezcennym zabytkiem, który nie może ulec uszkodzeniu.
Bogata historia gdańskiego zegara
Zegar astronomiczny w kościele Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Gdańsku został zbudowany w latach 1464–1470 przez Hansa Düringera z Torunia. Obudowa zegara jest dębowa, a rzeźby wykonane z lipy. Zegar ma ponad 14 metrów wysokości i w XV w. był największy na świecie.
Każdego dnia, w południe, odbywa się pokaz zegara połączony z teatrem figur: 12 apostołów, 4 ewangelistów oraz śmierci z kosą
fot. Piotr Wittman/ gdansk.pl
Po 1533 r. popadł w zaniedbanie, a po 1554 r. przestał działać. Podczas II wojny światowej zegar został ewakuowany na Żuławy. Jak podaje Gedanopedia, internetowa encyklopedia Gdańska, został odbudowany pod kierunkiem Andrzeja Januszajtisa, znawcy dziejów miasta i uruchomiony 9 maja 1990 r.
Przyznano granty na działania w ramach programu Gdańsk Miasto Literatury
W latach 2019–2020 przeprowadzono prace restauratorskie, zegar został poddany pełnej konserwacji.
Fasada zegara jest autentyczna w 90 procentach. XVI-wieczny mechanizm zaginął zaś w niewyjaśnionych okolicznościach. Jedyną oryginalną częścią jest wielkie koło kalendarza w dolnej tarczy posiadającej 365 zębów.
Zegar astronomiczny w Bazylice Mariackiej w całej okazałości
fot. Jerzy Pinkas/ gdansk.pl
Dolna kondygnacja zegara, kalendarium, pokazuje na tarczy daty dzienne, dni tygodnia, świętych kalendarzowych, daty nowiu (obliczane z dokładnością do minut), liturgiczne kategorie świąt itp. Na małej tarczy – daty roczne i dane średniowiecznej chronologii, w tym złotą liczbę i cykl słoneczny.
Zamieszka tutaj 10 rodzin. Dlaczego stary budynek po remoncie ma szyld “Piaskownia”?
Wskazówki środkowej kondygnacji – planetarium – pokazują czas (na 24-godzinnej tarczy), pozycję Słońca i Księżyca w zodiaku, a w otworze ruchomego układu tarcz fazy Księżyca.
Wystrój plastyczny zegara astronomicznego w Bazylice Mariackiej jest alegorią przemijania.
Jakie inne legendy wiążą się z zegarem?
Z zegarem astronomicznym w Bazylice Mariackiej wiążą się różne opowieści, od których może ścierpnieć skóra.
Obudowa zegara jest dębowa, a rzeźby wykonane z lipy
fot. Piotr Wittman/ gdansk.pl
W ponad 500-stronicowym dziele szlachcica Kazimierza Haura (1632-1709) “Skład abo skarbiec znakomitych sekretów oekonomiey ziemiańskiey”, wydanym w 1689 r. w Krakowie, czytamy:
U matki Bożej w kościele farnym wielkim [w Gdańsku], jest zegar stary w samym kościele, który miał być nad inne konszty zegarmistrzowskie wybory i misterny, z którego przy godzinach wybijających pewne wkoło miały wychodzić persony dobrą akomodowane strukturą.Obywatele tameczni powiadają, że temu inwentorowi, albo konstmagistrowi urząd zadał despekt, aby takowej drugiej gdzie indziej nie wystawił sztuki. Niektórzy powiadają, że mu oczy wyłupiono, a tak ten mistrz tego kunsztu dla pomsty wyjął pewną sprężynę, na której wszystko zawisło. I zepsował, że żaden inny do tego czasu rzemieślnik nie może potrafić, aby ten zegar do swojej przyszedł perfekcji.
ZOBACZ GALERIĘ ZDJĘĆ ZEGARA ASTRONOMICZNEGO W BAZYLICE MARIACKIEJ
Kolejna legenda głosi z kolei, że w zegarmistrzu zakochała się córka burmistrza, który zażądał, żeby ten ją porzucił. Mężczyzna jednak odmówił. W tej sytuacji burmistrz miał go zaatakować nożem.
Inną, bardziej ludową historię o zegarze astronomicznym w Bazylice Mariackiej, przytacza Andrzej Januszajtis:
W kościele parafialnym w Gdańsku jest wielki zegar. Tak wielki, że pewnie dotąd żadnego takiego nie widziałeś. Dawniej wychodzili z niego apostołowie Pana Boga naszego jeden po drugim i pokazywali godziny. Lecz teraz wielki zegar stoi i kochani uczniowie też nie mówią i nie ruszają się. Ale gdy kiedyś nocą o dwunastej godzinie zajdziesz do kościoła i świętego Piotra zagadniesz: „Powiedz Pietrze, co ci szkodzi?”, to on na to nic a nic.
