Czytaj także: Międzynarodowy Dzień Pisarzy. Nie tylko Grass, Huelle, Chwin
- Laureatem Nagrody Prezydenta Miasta Gdańska za Twórczość Translatorską im. T. Boya-Żeleńskiego za rok 2025 został Carlos Marrodán Casas! Jury wyróżniło go za całokształt działalności translatorskiej, szczególnie za jego ogromny wkład w promowanie literatury hiszpańskojęzycznej w Polsce, w tym współtworzenie mody na literaturę iberoamerykańską w latach 70. XX wieku - poinformowała z dumą prezydent Gdańska Aleksandra Dulkiewicz. - Nominowanych zostało także ośmioro tłumaczy za przekłady książek wydanych w ostatnich dwóch latach. Uroczyste wręczenie nagród odbędzie się 25 kwietnia podczas Gdańskich Spotkań Literackich „Odnalezione w tłumaczeniu”.
Czytaj także: Zna kilkanaście języków - dostał Nagrodę Prezydenta Gdańska za Twórczość Translatorską
Hiszpan wychowany na Pradze
Carlos Marrodán Casas to wybitny tłumacz i promotor literatury hiszpańskojęzycznej, jeden ze współtwórców mody na literaturę iberoamerykańską w Polsce lat 70. Urodził się w 1948 roku we Francji, w rodzinie hiszpańskich republikanów, ale niemal całe życie spędził w Polsce - wychował się na warszawskiej Pradze.
Jest absolwentem polonistyki na Uniwersytecie Warszawskim. Przez pewien czas związany był z redakcją „Nowych Książek”, następnie pracował dydaktycznie w Katedrze Iberystyki UW. Od połowy lat 80. pracownik działu kultury Ambasady Hiszpanii w Warszawie. W połowie lat 90. związał się z wydawnictwem Muza, dla którego pracował jako tłumacz i konsultant, a później jako redaktor.
Tłumaczenie jest jego pasją i pracą. Na język polski przełożył m.in. książki Gabriela Garcii Marqueza („Jesień patriarchy”, „Kronika zapowiedzianej śmierci”, „Miłość w czasach zarazy”, „O miłości i innych demonach”, „Rzecz o mych smutnych dziwkach”), Maria Vargasa Llosy („Pantaleon i wizytantki”, „Zielony dom”, „Gawędziarz”), Javiera Mariasa („Serce tak białe”, „Jutro w czas bitwy o mnie myśl”, „Zakochania” - wespół z Wojciechem Charachalisem), Roberta Bolaño („Gwiazda daleka”). Jest również współtłumaczem (z Beatą Fabjańską-Potapczuk) „Cienia wiatru” Carlosa Ruiz Zafóna, a z Katarzyną Okrasko wszystkich pozostałych powieści Zafóna.
W jego dorobku znajdują się także przekłady sztuk teatralnych, poezji i piosenek.
Jury Nagrody Prezydenta Miasta Gdańska za Twórczość Translatorską im. T. Boya-Żeleńskiego wyróżniło go za całokształt działalności przekładowej.
- Carlos Marrodán Casas to jeden ze współtwórców boomu literatury iberoamerykańskiej w Polsce w latach 70. Promotor literatury hiszpańskiej i nauczyciel akademicki, który wychował całą formację tłumaczy. Zadebiutował w 1973 roku przekładem „Szczeniaków” Maria Vargasa Llosy, tłumaczył m.in. książki Gabriela Garcii Marqueza, Roberta Bolaño, Octavia Paza, Javiera Mariasa. Wykorzystując rozmaite rejestry polszczyzny, Carlos Marrodán Casas potrafił zachować odrębność dykcji każdego z wymienionych pisarzy - uzasadnia wybór laureata Kapituła Nagrody.
Ośmioro nominowanych za przekład książki
Oprócz nagrody za całokształt działalności przekładowej, przyznana zostanie też tradycyjnie nagroda za tłumaczenie książki wydanej w ciągu ostatnich dwóch lat.
Do nagrody nominowanych zostało ośmioro tłumaczy: Marcin Gaczkowski (jęz. ukraiński), Agnieszka Kowaluk (jęz. niemiecki), Mateusz Kwaterko (jęz. francuski), Filip Łobodziński (jęz. hiszpański), Katarzyna Okrasko i Agata Ostrowska (jęz. hiszpański), Katarzyna Skórska (jęz. włoski) i Tomasz Swoboda (jęz. francuski).
Wyłoniła ich, spośród 85 zgłoszeń, Kapituła Nagrody, w skład której weszli: Wojciech Charchalis, Anna Korzeniowska-Bihun, Piotr Paziński, Zofia Szachnowska-Olesiejuk i Anna Wasilewska.
- Rzadkością wśród zgłoszeń tej edycji były przekłady nieudane - podkreśla Anna Wasilewska, przewodnicząca Kapituły. - Wysoki poziom tłumaczeń zadecydował o kryteriach oceny. Naszą uwagę złowiły książki, które ustawiały poprzeczkę wysoko, domagając się nie tylko poprawności językowej i znajomości kulturowego dorzecza oryginału, ale też inwencji i sprostania w polszczyźnie wyzwaniom prozy niepokornej.
Książki nominowane do nagrody w 2025 roku
- Marcin Gaczkowski (jęz. ukraiński) za przekład książki „Miasto” Waleriana Pidmohylnego (KEW 2024)
„Miasto” Waleriana Pidmohylnego to duże wyzwanie dla tłumacza. Powieść charakteryzuje bogaty język, ironia i liczne odniesienia do ukraińskich realiów lat 20. XX wieku. Marcin Gaczkowski świetnie poradził sobie z tymi trudnościami. Oddał zarówno modernistyczny styl powieści, jak i jej krytyczne spojrzenie na społeczne i psychologiczne przemiany bohatera. Uchwycił styl autora łączący lakoniczność i poetycką obrazowość oraz ducha rewolucyjnych przemian rozstrzelanego odrodzenia.
- Agnieszka Kowaluk (jęz. niemiecki) za przekład książki „Dane odosobowe” Elfriede Jelinek (W.A.B. 2024)
„Dane odosobowe” Elfriede Jelinek to proza, jak określa ją sama pisarka, „nieprzekładalna” - naszpikowana odniesieniami do filozofii, literatury i sztuki. To pełen gier językowych, dynamiczny, wściekły, momentami wręcz deliryczny strumień świadomości. Autorka przekładu, Agnieszka Kowaluk, znakomicie oddała go na wielu płaszczyznach językowych, utrzymując styl, rytm i nastrój owej nieprzekładalności.
- Mateusz Kwaterko (jęz. francuski) za przekład książki „Kaprysy i zygzaki” Théophile’a Gautiera (PIW 2023)
„Kaprysy i zygzaki” to dwanaście swoistych reportaży z podróży - rzeczywistych lub wyobrażonych - pióra francuskiego pisarza, poety, dramaturga i krytyka epoki romantyzmu. Gautier przełamuje konwencję literatury podróżniczej, nie stroni od czarnego humoru i groteski, prowadzi czytelnika meandrami dygresji, które w przekładzie Mateusza Kwaterki wybrzmiewają równie świetnie i zabawnie jak w oryginale.
- Filip Łobodziński (jęz. hiszpański) za przekład książki „W cieniu orła” Arturo Péreza-Reverte (ArtRage 2024)
„W cieniu orła” to heroikomiczna nowela, w której Arturo Pérez-Reverte bawi się konwencją powieści historycznej. To opowieść pełna humoru i nieoczywistych zabaw językiem, z którymi tłumacz, Filip Łobodziński, rozprawił się w sposób absolutnie mistrzowski.
- Katarzyna Okrasko i Agata Ostrowska (jęz. hiszpański) za przekład książki „Lektura uproszczona” Cristiny Morales (ArtRage 2024)
„Lektura uproszczona” Cristiny Morales to językowy fajerwerk, obejmujący różne rejestry polszczyzny, sięgający do idiolektu anarchistycznej komuny i urzędniczej nowomowy, niestroniący od wyuzdanej, a zarazem wyrafinowanej erotyki. Wymagająca przekładowa praca zakończona sukcesem.
- Katarzyna Skórska (jęz. włoski) za przekład książki „Ty, krwawe dzieciństwo” Michele Mariego (Czarne 2024)
Opowiadania Michele Mariego to pierwsza przetłumaczona na język polski książka najciekawszego obecnie włoskiego pisarza - urodzonego w 1955 roku, prozaika, krytyka i tłumacza, wielbiciela prozy Gaddy i Manganellego. Mari przywołuje z pamięci rekwizytornię z dzieciństwa, do której oprócz szklanych kulek, żołnierzyków i puzzli, należą także pierwsze lektury - komiksy i chłopackie powieści przygodowe. Proza niejednoznaczna i gęsta, pełna odniesień do literatury, doskonale oddana w polszczyźnie.
- Tomasz Swoboda (jęz. francuski) za przekład książki „Uwięziona” Marcela Prousta (Officyna 2024)
Tomasz Swoboda powtórnie rzuca wyzwanie Tadeuszowi Boyowi-Żeleńskiemu, podarowując polszczyźnie kolejny tom Proustowskiego cyklu. „Uwięziona” to książka, gdzie liryczny język miłosny spotyka się ze zjadliwą satyrą społeczną i rozważaniami o sensie sztuki. Całość zajaśniała nowym blaskiem.
Wręczenie nagród odbędzie się 25 kwietnia podczas Gdańskich Spotkań Literackich „Odnalezione w tłumaczeniu”. Szczegóły na stronie wydarzenia: www.odnalezionewtlumaczeniu.pl.
Dotychczasowi laureaci i laureatki nagrody
- 2023 (całokształt) - Ireneusz Kania (różne języki)
- 2023 (książka) - René Koelblen i Stanisław Waszak za przekład z jęz. francuskiego „Zniknięć” Georges’a Pereca (Lokator)
- 2021 (całokształt) - Anna Przedpełska-Trzeciakowska (jęz. angielski)
- 2021 (książka) - Teresa Tyszowiecka blasK! za przekład z jęz. angielskiego książki Anthony’ego Josepha „Afrykańskie korzenie UFO” (Fundacja Korporacji Ha!art)
- 2019 (całokształt) - Małgorzata Łukasiewcz (jęz. niemiecki)
- 2019 (książka) - Marcin Szuster za przekład z jęz. angielskiego książki Djuny Barnes „Ostępy nocy” (Ossolineum)
- 2017 (całokształt) - Danuta Cirlić-Straszyńska (jęz. serbochorwacki)
- 2017 (książka) - Piotr Paziński za przekład z jęz. hebrajskiego książki Szmuela Josefa Agnona „Przypowieść o skrybie i inne opowiadania” (Nisza)
- 2015 - Maryna Ochab (jęz. francuski)
Fundatorem Nagrody jest Miasto Gdańsk, a jej organizatorem Instytut Kultury Miejskiej.
Czytaj także: Festiwal Europejski Poeta Wolności. Tłumy na spotkaniu z Mariuszem Szczygłem w IKM
