Wolni Białorusini - dlaczego Gdańsk jest ważny
Uczestnicy gdańskich obchodów to głównie prozachodnia inteligencja, która wyemigrowała z Białorusi po sfałszowaniu przez Łukaszenkę wyborów i po stłumieniu przez dyktatora wielkich protestów społecznych w 2020 roku. W Gdańsku czują się wolni. Miasto wspiera białoruską diasporę - w sobotę organizatorom Białoruskiego Dnia Wolności udostępniono wnętrza Europejskiego Centrum Solidarności, zastępca prezydent Gdańska Piotr Kryszewski złożył wieniec na grobie Łukasza Dziekuć-Maleja.
Uroczystości nieprzypadkowo zaczęły się od Cmentarza Garnizonowego. Łukasz Dziekuć-Malej był jedną z czołowych postaci białoruskiego odrodzenia narodowego na początku XX wieku. Prześladowały go za to władze carskie, a następnie również władze II Rzeczpospolitej. Jedną z jego wielkich zasług było przełożenie Biblii na język białoruski. W Gdańsku znalazł się po wojnie, jako 48-latek, zmarł w 1955 roku. Na Cmentarzu Garnizonowym pochowani są także jego najbliżsi: żona Serafina - zasłużona białoruska nauczycielka - i syn Daniel, który był w Gdańsku lekarzem.
Zgromadzeni odwiedzili też grób Koźmy Czuryły - emigracyjnego białoruskiego malarza i grafika, który zmarł w Gdańsku w 1951 roku.
W roli przewodniczki po Cmentarzu Garnizonowym wystąpiła prof. Helena Głogowska, badaczka dziejów Białorusi i stosunków polsko-białoruskich. Wśród uczestników spotkania był Uładzimir Arłou - wybitny białoruski poeta, wiceprzewodniczący Białoruskiego PEN-Clubu, pierwszy laureat gdańskiej nagrody literackiej Europejski Poeta Wolności (2010).
Głos z wysokiego piętra: - Żywie Biełaruś!
W zwiedzaniu cmentarza uczestniczyło kilkadziesiąt osób. Dopiero później okazało się, że niemały tłum przyszedł świętować 105-lecie białoruskiej niepodległości. Byli starsi i młodzi, także rodziny z dziećmi. Większość z biało-czerwono-białymi flagami. Ruszyli pochodem spod Cmentarza Garnizonowego trasą przez przez rondo Ofiar Katynia, wiadukt Nowa Wałowa, ul. księdza Popiełuszki. Do ECS skręcili bezpośrednio przy Sali BHP Stoczni Gdańskiej. Ich bezpieczeństwa, gdy szli środkiem ulic, pilnowała polska policja.
Uczestnikom marszu na dudach przygrywał białoruski muzyk. Gdy byli już blisko ECS, mijali budowę dużego domu. Nagle usłyszeli głos z piątego lub szóstego piętra. - Żywie Biełaruś! - krzyknął jeden z robotników.
- Żywie wieczna! - odpowiedział tłum z flagami.
Ilu Białorusinów i Białorusinek jest w Gdańsku? Co najmniej pięć tysięcy - tak oceniają oni sami. Wyjazd z kraju jest dla nich trudną decyzją. Ktoś, kto w Białorusi był inżynierem - w Polsce pracuje jako spawacz. Nauczycielka sprząta w hotelu. Urzędnik jest malarzem ścian w mieszkaniach. Wolą to niż życie w Białorusi terroryzowanej przez Łukaszenkę. Czekają na wiatr wolności. Są jak polska emigracja lat 80., która na Zachodzie żyła marzeniem o upadku PRL i ustanowieniu demokracji w Polsce.
Gdy pochód zbliżył się do Sali BHP, z nieba spadła potężna ulewa. Szli dzielnie, nie przyspieszając kroku. Po kilku minutach schronili się w gościnnych wnętrzach ECS. Tam czekały na nich kolejne punkty programu. To był ich dzień w Gdańsku. ECS stało się dla nich gościnnym domem.
ZOBACZ WIDEO Z UROCZYSTOŚCI:
105 lat Białoruskiej Republiki Ludowej
Dzień Wolności (w języku białoruskim wola znaczy wolność), święto przypadające 25 marca, to nieuznawane przez reżim Aleksandra Łukaszenki święto, które upamiętnia powstanie w 1918 roku niezależnego państwa - Białoruskiej Republiki Ludowej (BRL). Jednoczy wolnych Białorusinów na całym świecie, też w Gdańsku. Dlaczego Białorusini odwołują się do tej daty?
Marsz godności Białorusinów. Aleksandra Dulkiewicz: "Jesteśmy całym sercem z wami"
- BRL była pierwszym niepodległym państwem białoruskim posiadającym w nazwie słowo „Białoruska”. Choć oczywiście dziedzictwo Wielkiego Księstwa Litewskiego jest dla Białorusinów niezwykle ważne, to właśnie republika z 1918 roku tworzyła ramy pełnoprawnej, własnej państwowości. Choć upadła niespełna po roku, to jej władze na uchodźstwie istnieją do dziś. Pełnią także ważną funkcję dla ogromnych rzesz Białorusinów nastawionych opozycyjnie do dyktatora Łukaszenki - mówi dr Kacper Dziekan z ECS, ekspert ds. wschodnich.
Do symboliki biało-czerwono-białej flagi BRL oraz herbu Pogoni - odwołują się dziś setki tysięcy przeciwników autorytarnych rządów samozwańczego prezydenta Aleksandra Łukaszenki. Oficjalnie obowiązująca w państwie dyktatora flaga państwowa jest zupełnie inna: czerwono-zielona, z wąskim paskiem, przedstawiającym ornament ludowy w kolorach czerwonym i białym. Za posiadanie biało-czerwono-białej flagi niepodległej Białorusi w państwie Łukaszenki można znaleźć się w areszcie.
Co tydzień na Długim Targu przeciwko reżimowi. Niesłabnący protest Białorusinów
Powstała w 1918 roku niepodległa republika nie zdołała utrzymać swojej państwowości, gdy szala wojny domowej zaczęła przechylać się na stronę bolszewików. Zajęła jednak znaczące miejsce w pamięci kulturowej Białorusinów. 25 marca, znany jako Dzień Wolności, do dziś jest głównym świętem narodowym demokratycznie i wolnościowo zorientowanych Białorusinów. W tym roku przypada 105 rocznica powstania BRL. Sytuacja w Białorusi jest wyjątkowo tragiczna. Reżim pełniącego obowiązki prezydenta uzurpatora Łukaszenki niszczy ostatnie przejawy niezależności obywateli i zasądza drakońskie kary dla tych, którzy się mu sprzeciwiają.
Jednakże białoruska diaspora na całym świecie rośnie w siłę i ostatecznie zwycięży dyktatora niosąc na sztandarach symbole republiki z 1918 roku - nie ma wątpliwości dr Kacper Dziekan.
NASZA FOTOGALERIA:
Żywie Biełaruś! - program wydarzenia
Godz. 10.30
- Uroczyste złożenie kwiatów na mogiłach białoruskich działaczy niepodległościowych
Cmentarz Garnizonowy w Gdańsku, ul. Dąbrowskiego 2
Godz. 11.30
- Solidarnościowy marsz i wiec przeciw represjom w Białorusi
Cmentarz Garnizonowy (ul. Dąbrowskiego 2) - pomnik Poległych Stoczniowców 1970 (plac Solidarności)
- Dzień Woli, masowo obchodzony w Białorusi i wszędzie tam, gdzie mieszkają Białorusinki i Białorusini, jest dowodem na to, że nadchodzi nowy etap walki o wolność i demokrację - mówi Patrycja Medowska, zastępczyni dyrektora ECS ds. kultury obywatelskiej. – Od wielu lat społeczność białoruska w Gdańsku demonstruje w pokojowym marszach swoją suwerenność i pragnienie wolnego, niezależnego i demokratycznego państwa. Po sfałszowanych przez reżim Łukaszenki wyborach tradycyjnym miejscem wieców solidarnościowych społeczności białoruskiej w Gdańsku jest plac Solidarności. Tam, po zakończeniu marszu, również w tym roku odbędzie się wiec.
Godz. 12.00-16.00
- Kiermasz białoruskiej literatury, rękodzieła oraz innych przedmiotów artystycznych, połączony z maratonem pisania listów do białoruskich więźniów politycznych organizowanym przez Amnesty International.
ECS, ogród zimowy (parter) - wstęp wolny
Godz. 14.00
- Dziedzictwo Białoruskiej Republiki Ludowej - dyskusja
ECS, biblioteka (1 piętro) - wstęp wolny
Podczas dyskusji nastąpi nawiązanie do 1918 roku i Białoruskiej Republiki Ludowej. Uczestnicy zastanowią się nad tym, jaki wpływ dziedzictwo tamtych czasów ma na dzisiejszą rzeczywistość.
PANELIŚCI:
- Andriej Chadanowicz - białoruski poeta, tłumacz i literaturoznawca, zaangażowany w obronę praw człowieka i walkę o niepodległość Białorusi. Autor wielu tomików poezji. Jego utwory przetłumaczono na ponad dziesięć języków. Sam przekładał na język białoruski twórczość polskich pisarzy i poetów m.in. Wisławy Szymborskiej, Adama Mickiewicza, Cypriana Kamila Norwida i Czesława Miłosza. Wykładał historię literatury francuskiej na Uniwersytecie w Mińsku. Przed delegalizacją jedynego liceum z białoruskim językiem wykładowym w Mińsku był tam nauczycielem. Pełnił funkcję prezes Białoruskiego PEN Clubu. Członek Związku Białoruskich Pisarzy. Z powodu działalności opozycyjnej był zmuszony do opuszczenia swojej ojczyzny. Otwarcie występuje przeciwko prześladowaniom i represjom politycznym ze strony reżimu Łukaszenki. „Mury” Jacka Kaczmarskiego w tłumaczeniu Chadanowicza były jedną z głównych pieśni białoruskich protestów w 2020 roku. Odznaczony srebrnym Medalem Zasłużony Kulturze Gloria Artis za promocję kultury polskiej za granicą (2015).
- Uładzimier Arłoŭ - Jeden z najpoczytniejszych białoruskich poetów, prozaików i eseistów. Opublikował ponad 20 tomów prozy i kilka zbiorów poezji. Tłumaczony na blisko 20 języków, po polsku ukazały się dwa wybory opowiadań Arloua: „Requiem dla piły motorowej” (Związek Białoruski w Rzeczypospolitej Polskiej, 2000) i „Kochanek jej wysokości” (Kolegium Europy Wschodniej, 2006). Początkowo pracował jako nauczyciel historii w białoruskich szkołach i jako dziennikarz. W latach 80. zaangażował się w działalność polityczną. Wystąpił z Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego i został członkiem Białoruskiego Frontu Ludowego. Należy do zarządu białoruskiego Pen Clubu, jest także członkiem zarządu niezależnego Związku Pisarzy Białoruskich. W połowie lat 90. został zwolniony z pracy przez władze łukaszenkowskie za „wydawanie wątpliwej jakości literatury historycznej i innej”. Aktywnie wspierał kandydatów demokratycznych podczas wyborów prezydenckich na Białorusi. W 2007 roku jego utwory zostały usunięte z programu szkolnego. Pisarz jest laureatem m.in. pierwszej edycji Nagrody Literackiej Miasta Gdańska Europejski Poeta Wolności (2010) oraz Nagrody Literackiej im. Jerzego Giedroycia, przyznanej mu przez białoruski PEN Club (2018).
- dr hab. Helena Głogowska - absolwentka Wydziału Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego. Zajmuje się zagadnieniami mniejszości narodowych i etnicznych ze szczególnym wyróżnieniem problematyki społeczno-kulturalnej Białorusinów. Jest autorką licznych artykułów naukowych i publicystycznych w polskich i białoruskich tytułach oraz opracowań książkowych: „Białoruś 1914-1929. Kultura pod presją polityki” (Białoruskie Towarzystwo Historyczne, 1996), „Białorusini na Wybrzeżu Gdańskim” (wydawnictwo: Adam Marszałek, 2003) oraz współautorka: „Tożsamość kulturowa. Szkice o mniejszościach narodowych na Pomorzu Gdańskim” (Gdańskie Towarzystwo Przyjaciół Sztuki, 2021). Wieloletnia prezeska Białoruskiego Towarzystwa Kulturalnego „Chatka”, animatorka społecznych i kulturalnych aktywności społeczności białoruskiej w Trójmieście.
- dr Kacper Dziekan jako moderator - historyk i wschodoznawca. W ECS zaangażowany w projekty edukacyjne, kulturalne, społeczne, historyczne i obywatelskie, zwłaszcza dotyczące krajów postsowieckich i Europy Środkowo-Wschodniej. Były stypendysta - Landecker Democracy Fellowship prowadzonego we współpracy z Humanity in Action oraz programu Fulbrighta na UC Berkeley. Absolwent Europejskiej Akademii Dyplomatów, Moskiewskiej Szkoły Edukacji Obywatelskiej oraz były student Irkuckiego Uniwersytetu Państwowego w Rosji.
Godz.16.00
- Koncert białoruskiego Wolnego Chóru - ECS, audytorium (parter) - wstęp wolny
Ukrywają twarze za biało-czerwonymi maskami. Uderzają bez zapowiedzi, jak partyzanci. Tyle że zamiast bomb mają patriotyczne pieśni. „Białoruski Wolny Chór zalazł za skórę Łukaszence” - napisała o nich „Gazeta Wyborcza”. Wolny Chór jest jednym z niepowtarzalnych fenomenów kulturowych związanych z protestami na Białorusi. Jego legenda trwa pomimo aresztowań i bardzo niesprzyjających warunków. Opowieści o legendarnym chórze inspirują filmowców, ludzi telewizji i naukowców badających to zjawisko.
Wolny Chór dał nowe życie zapomnianym historycznym hymnom Białorusinów, jak m.in. „Pogoń”, „Marsz wojskowy”, „Wszechmogący Boże”. Te pieśni budzą w ludziach poczucie godności i odwołują się do najlepszych tradycji patriotycznych.
Godz. 19.00
- Koncert zespołów The Superbullz oraz Belarusian Truestory
The Superbullz - białoruski zespół rockowy, powołany w Mińsku w 2016 roku przez Alesia-Franciszaka Myszkiewicza, występującego w czołowych białoruskich zespołach: Trubetskoy, Krambambula oraz przy solowych projektach Lawona Wolskiego, jednego z najbardziej popularnych białoruskich muzyków.
Belarusian Truestory - białoruski cover band, wykonujący na żywo największe białoruskie hity muzyczne.
Koncertowe afterparty w Klubie Żak - al. Grunwaldzka 195/197. Wstęp - 70 zł (przedsprzedaż), 80 zł (w dniu koncertu) - bilety online
Program w języku białoruskim
ДЗЕНЬ ВОЛІ Ў ГДАНСЬКУ 2023!
25 сакавіка, субота:
9.30 Малітва за Беларусь, Святая Імша па-беларуску
месца: Каралеўская капліца, вул. Святога Духа 58
10:30 Урачыстае ўскладанне кветак на магілах беларускіх дзеячоў
месца: Гарнізонныя могілкі ў Гданьску, вул. Дамброўскага, 2
11:30 Марш салідарнасці і мітынг супраць рэпрэсій у Беларусі
маршрут: Гарнізонныя могілкі (вул. Дамброўскага, 2) - Помнік забітым работнікам верфі (Плошча Салідарнасці)
12:00-16:00 Кірмаш беларускай літаратуры, рамёстваў і мастацтва, марафон пісання лістоў беларускім палітвязням (Amnesty International)
уваход вольны
месца правядзення: Еўрапейскі Цэнтр Салідарнасці, зімовы сад
14:00 Дыскусія СПАДЧЫНА БЕЛАРУСКАЙ НАРОДНАЙ РЭСПУБЛІКІ
удзельнікі:
Андрэй Хадановіч – беларускі паэт, перакладчык, крытык і літаратуразнаўца
Уладзімер Арлоў – беларускі пісьменнік, гісторык
прафесар Алена Глагоўская – беларусістка, палітолаг, старшыня БКТ “Хатка”
мадэратар:
Кацпер Дзекан – эксперт па ўсходняй Еўропе
уваход вольны
месца: ЕЦС, бібліятэка
16:00 Канцэрт беларускага Вольнага Хору з Вольным Аркестрам - прэзентацыя новага альбому
уваход вольны
месца: ЕЦС, галоўная заля
19.00 Канцэрт беларускіх гуртоў The Superbullz і Belarusian Truestory
месца: клуб Żak (Алея Грунвальдзкая 195/197)
уваход: 70/80 зл (квіткі можна набыць анлайн: https://evently.pl/.../2017-koncert-superbullz-i... альбо перад канцэртам)
