Zbigniew Canowiecki, prezydent Pracodawców Pomorza witając uczestników spotkania przypomniał, że okazją do debaty jest jubileusz 30-lecia zmian ustroju gospodarczego w naszym kraju - wprowadzenia tzw. planu Balcerowicza. Zbigniew Canowiecki zapowiedział też, że debata stanowi początek całego cyklu pod wspólnym tytułem „Rozmowy na szczycie”, którego miejscem będzie 34 piętro wieżowca Olivia Star. Organizatorzy chcą, by rozmowy poruszały ważne gospodarcze i polityczne tematy. Już pierwsze spotkanie pokazało, że zainteresowanie takimi wydarzeniami jest duże - w sali zasiadło ok. 300 osób, a chętnych widzów było kilka razy więcej.
- Cykl ten powstaje na bazie wielkiej tradycji dialogu społecznego demokracji i solidarności, której symbolem jest miasto Gdańsk - powiedział Zbigniew Canowiecki. - O potrzebie tego typu debat niech świadczy fakt, że musieliśmy po dwóch dniach zamknąć bramkę rejestrującą chętnych do uczestniczenia w dzisiejszym spotkaniu.
Debatę poprzedził prolog autorstwa prof. Dariusza Filara. Ten znany ekonomista, nawiązując do niedawno obchodzonej daty odzyskania niepodległości, podzielił ostatnie stulecie Polski na trzy etapy. Zastosował tu kryterium gospodarcze. 20-lecie międzywojenne, choć Polska nie była bogatym krajem, było jego zdaniem okresem normalności gospodarczej. Niestety - jak zauważył prof. Filar - późniejsze dziesięciolecia, wojna i czasy PRL-u aż do roku 1990 były czasem straconym. Dopiero od 1990 r. nastąpił w historii gospodarczej Polski powrót do normalności.
- Jesteśmy normalną gospodarką europejską, nie najbogatszą, nie najnowocześniejszą, ale nie różniącą się nadmiernie od podobnych gospodarek - mówił prof. Dariusz Filar. - Pojawia się tutaj zasadnicze pytanie, mam nadzieję, że część odpowiedzi usłyszymy dzisiaj, mianowicie: Co zrobić, żeby tej z takim trudem uzyskanej pozycji nie stracić?
Pakiet 11 ustaw, uchwalonych przez Sejm Rzeczpospolitej Polskiej, w grudniu 1989 roku, rozpoczął epokę bezprecedensowej w kształcie transformacji. Nadmiaru chętnych do prac nad zmianą socjalizmu na gospodarkę rynkową nie było. Przypomniał tamten czas główny gość debaty prof. Leszek Balcerowicz. Socjalizm to odebranie ludziom własności poprzez nacjonalizację, to centralne sterowanie, nieefektywna gospodarka i brak swobód obywatelskich - zawsze wprowadza się go przemocą i utrzymuje przemocą. Profesor Balcerowicz jako przykład różnicy między socjalizmem a gospodarką wolnorynkową podawał gospodarki Korei Północnej i Korei Południowej, a także dwóch państw niemieckich - RFN i NRD. Jego wystąpienie było też swoistym memento i przestrogą dla obecnie rządzącego w Polsce PiS, który przejmuje ważne instytucje państwa takie jak Trybunał Konstytucyjny czy sądy.
- Przy rosnącym ryzyku płynącym z polityki inwestycje prywatne nie rosną, a raczej spadają i jest tendencja, zupełnie zrozumiała, do emigracji kapitału. Nie chcę powiedzieć, że tego nie da się zatrzymać. To się da zatrzymać, to trzeba zatrzymać i trzeba odwrócić - powiedział prof. Balcerowicz.
Do debaty, która nastąpiła bezpośrednio po wykładzie głównego gościa zaproszono Henrykę Bochniarz, prof. Jerzego Hausnera, Janusza Lewandowskiego i Janusza Steinhoffa. Moderował ją Mikołaj Kunica z Business Insider Polska. Jak dowiedzieliśmy się już na samym początku każdy miał nieco inne osobiste wspomnienia związane z przełomowy początkiem roku 1990. Henryka Bochniarz zakładała pierwszą w życiu firmę, Janusz Lewandowski wiernie kibicował poczynaniom Leszka Balcerowicza, Janusz Steinhoff zasiadał jako poseł w Sejmie RP i wspominał gorący grudniowy czas legislacji pakietu ustaw, przy okazji wspominając jak ważną ochronną rolę nad rządem Tadeusza Mazowieckiego pełnił ówczesny NSZZ Solidarność. Natomiast Jerzy Hausner w 1990 r. należał do krytyków planu Balcerowicza, uważał, że doprowadzi on do zaburzeń w państwie i pojawienia się populizmu.
- To, że Polska sobie radzi zawdzięczamy Balcerowiczowi i to jemu powinniśmy stawiać pomniki - zakończył jednak swoje wspomnienia Jerzy Hausner.
Trzeba przyznać, że najmocniej w całej rozmowie wybrzmiały nie wspomnienia czy rozliczenia z rzeczywistością gospodarczą ostatniego 30-lecia, a pytania i odpowiedzi dotyczące przyszłości naszego kraju. Uczestnicy debaty byli zgodni, że Polskę czeka mnóstwo bardzo trudnych wyzwań. Mamy w Europie spowolnienie gospodarcze, czas dobrej koniunktury może się niebawem skończyć.
Zdaniem Henryki Bochniarz Polacy mają w sobie gen przedsiębiorczości, który daje im ogromną umiejętność przetrwania. Jednak - jak zauważa - nie potrafimy wyjść poza skalę mikro, poza małe przedsiębiorstwa, nie wchodzimy więc w innowacje, a przedsiębiorcy wstydzą się własnego sukcesu.
- Tak, Polska jest krajem sukcesu, bo rzeczywiście udaje nam się, nawet w tych trudnych warunkach, przetrwać. Tylko jest pytanie: Czy to chodzi o przetrwanie, czy o to, żeby wykorzystać ten niewiarygodny potencjał, żeby dać tym ludziom takie poczucie, że oni naprawdę mogą iść dalej? - pytała retorycznie Henryka Bochniarz.
Dla Janusza Steinhoffa największym wyzwaniem, mającym decydujący wpływ na konkurencyjność gospodarki, są zmiany w opartej obecnie na węglu, polskiej energetyce. Dostrzega on wprawdzie, że obecny rząd próbuje dywersyfikować źródła energii, dopuszczając szerzej źródła gazowe, ale to za mało. Trzeba odejść od węgla.
- W Europie na pięć działających kopalń, cztery są nierentowne - mówił Janusz Steinhoff. - Biorąc pod uwagę politykę klimatyczną Unii Europejskiej, koszt emisji dwutlenku węgla sięgający 25 euro za tonę, oznacza to w Polsce praktycznie podwojenie cen energii elektrycznej, z oczywistym skutkiem dla konkurencyjności gospodarki.
Janusz Lewandowski zauważa rosnący w różnych krajach protekcjonizm, z którym osamotniona obecnie w Unii Europejskiej Polska może sobie nie poradzić, a przecież - jak przypomina były komisarz UE - po Europie jeździ obecnie 1 mln kierowców polskich TIR-ów, a w UE pracuje 0,5 mln pracowników delegowanych, którzy właśnie przez protekcjonizm mogą zostać wypchnięci z rynku.
Z kolei prof. Jerzy Hausner mówił o bliskiej mu Open Eyes Economy, czyli ekonomii opartej na wartościach społecznych. Zauważył, że w Polsce istnieje duży rozdźwięk między sferą finansów i produktywnością. Zwracał uwagę, że mamy z jednej strony zapaść inwestycyjną, z drugiej zaś nie wykorzystujemy naszego potencjału produkcyjnego (głównie usług oraz produkcji i przetwarzania żywności). Stoimy też w obliczu demograficznego tąpnięcia.
Debatę w Olivia Star z prof. Leszkiem Balcerowiczem zorganizowali Pracodawcy Pomorza, a także Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Gdańsku. Transmisję z niej nadaliśmy na portalu gdansk.pl.
Zobacz pełny zapis debaty:
