Zegar astronomiczny to jeden z najcenniejszych zabytków Bazyliki Mariackiej
fot. Piotr Wittman/ gdansk.pl
Co zepsuło się w zegarze astronomicznym?
Grzegorz Szychliński przyznaje, że zegar astronomiczny w Bazylice Mariackiej wciąż jest w fazie rekonstrukcji.
- To nie jest jeszcze skończone dzieło. Jak myśmy go ponad 30 lat temu uruchomili, to wiele elementów było wykonanych eksperymentalnie, a nawet prowizorycznie. I niektóre z tych prowizorek utrzymały się do dziś. Ale jesteśmy już bardzo blisko finalnych i ostatecznych rozwiązań - zapewnia.
Bazylika Mariacka. Słynny zegar astronomiczny odnowiony, ale czekają go kolejne zabiegi
Okazało się, że zawiodło w końcu jedno z tych pierwszych rozwiązań zastosowanych w 1990 r.
Tylko jeden człowiek w Gdańsku był w stanie poradzić sobie z awarią zegara w kościele - Grzegorz Szychliński, kustosz i kierownik Muzeum Zegarów Wieżowych (obecne Muzeum Nauki Gdańskiej) w Gdańsku w latach 1996-2021
mat. Facebook/ Bazylika Mariacka
- Doszło do awarii mocowania palet na osi wychwytu wrzecionowego. To jest archaiczny wychwyt, od XVII wieku nie jest już stosowany. To była najpoważniejsza awaria w ostatnich latach i jednocześnie najtrudniejsza do naprawy. Wychwyt to jest serce zegara. Dostać się do niego jest bardzo trudno. To jak operacja na otwartym sercu, ale wykonywana przez plecy. Ale po trzech dniach zegar w końcu “zmartwychwstał” - tłumaczy Grzegorz Szychliński nawiązując do zbliżających się Świąt Wielkanocnych.
Uszkodzoną część Grzegorz Szychliński z prawdziwie zegarmistrzowską precyzją dorobił osobiście w warsztacie na zapleczu kościoła.
Tylko toczony kamień się nie psuje
Gdański specjalista od zegarów wieżowych jest wdzięczny, że sprawując nadzór nad obiektem w Bazylice Mariackiej zawsze może liczyć na wsparcie proboszcza parafii mariackiej ks. prałata Ireneusza Bradtke.
- Mechanizm zegara jest teraz w całości sprawny. Trzeba jednak pamiętać, że każde urządzenie mechaniczne może ulec awarii. Tylko toczony kamień się nie zepsuje. Big Ben też miał swoje usterki - dodaje Grzegorz Szychliński.
Mury Głównego Miasta mają 680 lat. To okazja do filmowego spaceru śladem dawnych fortyfikacji
To dobra wiadomość, bo zabytek w Bazylice Mariackiej cieszy się dużą popularnością wśród turystów. Każdego dnia o godz. 12.00 odbywa się pokaz zegara połączony z teatrem figur: 12 apostołów, 4 ewangelistów oraz śmierci z kosą.
ZOBACZ FILM Z POKAZU ZEGARA ASTRONOMICZNEGO:
- Jestem zaskoczony. Codziennie w południe jest ok. 100-200 osób. Poza tym, istnieje jeszcze jakaś legenda, o której wcześniej nie słyszałem, że 29 lutego w roku przestępnym przy zegarze spełniają się prośby i marzenia. I trzeba w tym celu też dotknąć zegara. Byłem tego świadkiem. Kościół był wtedy tak nabity ludźmi, że myślałem, że to jest jakaś wielka uroczystość religijna - opowiada Grzegorz Szychliński.
Jaka jest historia zegara astronomicznego?
Zegar astronomiczny w kościele Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Gdańsku został zbudowany w latach 1464–1470 przez Hansa Düringera z Torunia. To jeden z najcenniejszych tego typu zabytków w Europie. Obudowa zegara jest dębowa, a rzeźby wykonane z lipy. Zegar ma ponad 14 metrów wysokości i w XV w. był największy na świecie.
Po 1533 r. popadł w zaniedbanie, a po 1554 r. przestał działać. Podczas II wojny światowej zegar został ewakuowany na Żuławy. Jak podaje Gedanopedia, internetowa encyklopedia Gdańska, został odbudowany pod kierunkiem Andrzeja Januszajtisa, znawcy dziejów miasta i uruchomiony 9 maja 1990 r.
W latach 2019–2020 przeprowadzono prace restauratorskie, zegar został poddany pełnej konserwacji.
Co zachowało się z XV-wiecznego zegara?
Fasada zegara jest autentyczna w 90 procentach. XVI-wieczny mechanizm zaginął zaś w niewyjaśnionych okolicznościach.
- Jedyną oryginalną częścią jest wielkie koło kalendarza w dolnej tarczy posiadającej 365 zębów. Trudno to nawet nazwać mechanizmem, bo to jest tylko jeden wieniec zębaty - wyjaśnia Grzegorz Szychliński.
Gdański muzealnik Grzegorz Szychliński z Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski
ZOBACZ GALERIĘ ZDJĘĆ PRZEDSTAWIAJĄCĄ ZEGAR ASTRONOMICZNY W BAZYLICE MARIACKIEJ:
Dolna kondygnacja zegara, kalendarium, pokazuje na tarczy daty dzienne, dni tygodnia, świętych kalendarzowych, daty nowiu (obliczane z dokładnością do minut), liturgiczne kategorie świąt itp. Na małej tarczy – daty roczne i dane średniowiecznej chronologii, w tym złotą liczbę i cykl słoneczny.
Wskazówki środkowej kondygnacji – planetarium – pokazują czas (na 24-godzinnej tarczy), pozycję Słońca i Księżyca w zodiaku, a w otworze ruchomego układu tarcz fazy Księżyca.
Wystrój plastyczny zegara astronomicznego w Bazylice Mariackiej jest alegorią przemijania.
